
62 Studeren in Frankrijk: Frankrijk en de ‘Méritocratie Républicaine’
25 juni 2010
NB Dit artikel is geschreven met de dominante optiek van ‘gelijke kansen voor iedereen’ (= sociale mobiliteit naar boven en naar beneden, liberaal standpunt), en niet in de optiek van ‘gelijke plaatsen voor iedereen’ (= vermindering van de verschillen van inkomens, levensomstandigheden enz. de sociale mobiliteit niet prioritair, meer een links standpunt) en waar veel voor zou pleiten (1). Meritocratie en gelijke kansen, gaan hand in hand, men zou het als een twee-eenheid moeten beschouwen. De meritocratie is de moraal van de winnaar, die er van uitgaat dat de verliezers hun lot verdienen als de wedstrijd eerlijk en rechtvaardig is verlopen.
——-
Regelmatig komt men in de pers een commentaar tegen in de trant van ‘Meneer X is een puur product van ‘la méritocratie républicaine’. Het zijn de arbeiderszoons die in de Hoofdstad terecht waren gekomen in een stimulerende omgeving; de velen wier ouders uit de Oost-Europese shetls waren gestegen; de enkele Maghrebijn (2). Het is het equivalent van wat in de VS de ‘American dream’ is ‘from rags to riches’ van de ‘self-made-man’. Er klinkt wat afgunst in door, maar vooral een bewondering. En het heeft in Frankrijk ook een intellectuele/sentimentele dimensie “Mijn hele leven lang heb ik een bepaald idee over Frankrijk gekoesterd… Instinctief heb ik het gevoel dat de Voorzienigheid het land gevormd heeft voor volmaakte hoogten of voor de diepste afgronden. Als het soms voorkomt dat de middelmatigheid de overhand krijgt, dan geeft me dat een gevoel van een absurde anomalie die de schuld is van de Fransen, maar niet van het genie van het Vaderland” (De Gaulle in ‘Mémoires de Guerre’) (3).