Maria Hemelvaartsdag 2009
“Let’s be who we are and not pretend to be something else,” (T. Kennedy † 25 augustus 2009)
Toevoeging op 24 augustus 2009. Technocratische illusie van de verengelsing, hoe de filosoof Régis Debray tegen zo iets aan kijkt: ‘Un Mythe Contemporain: le Dialogue des Civilisations’.
Wat zo opvalt als men Nederlandse onderwijs teksten leest in vergelijking met de Franse, is de onderdanige dweperij met alles wat Amerikaans is, want in de polder wordt op die manier het ‘internationaal zijn’ beleden. Door de talen van de buurlanden Frankrijk en Duitsland niet meer te willen spreken gaat niet alleen een groot deel van het collectief geheugen verloren, maar ontstaat ook een soort onwetendheid die een vruchtbare voedingsbodem is van vooroordelen en zelfgenoegzaamheid en ondoordachte aannames. Frankrijk? Onbeduidend Gallisch eiland dat er niets van begrepen heeft! (blog 50). Waarom gaan er zo weinig Nederlandse studenten met het Erasmus reisbureau naar Frankrijk? Omdat ze daar niet voldoende Mastercursussen in het Engels geven! Fout, fout, fout. Ze moeten hoog nodig bij ons gidsland in de leer! Frankrijk kennende, ril ik bij de gedachte, wat het taal-niveau van zulke Masters zou zijn en wat zoiets waard is, de enkele goede niet te na gesproken. En wat moet men denken van een student die 5 of 10 ECTS komt halen en betalen, samen klontert met andere buitenlandse gelegenheidsstudenten, lol, en die de Nederlandse traditie van talenkennis, en de inspanning en diepgang en de belangstelling die daar mee gepaard gaan, wegwuift? Wat is zo’n ervaring waard? * Op de keper beschouwd was vroeger de ervaring als au pair heel wat meer verrijkend en duurzamer, een onderdompeling, maar die is ook grotendeels kapot gemaakt. Duitsland is al helemaal in de kwispedoor terecht gekomen. Nederland haalt juichend hun 2e rangs studenten binnen, wij behouden de onzen, want ‘international’ moet uiteraard wel ‘leuk’ zijn en mag de onzen weinig kosten. Ja toch?
Amerika na-apen dus, serviel alleen nog hun studieboeken gebruiken, maar zonder hun financiële middelen en zonder hun zware selectie. Dus alleen datgene wat voor het oprapen ligt, geen moeite kost, wat glittert, wat materialistisch is, wat erotiseert, wat oppervlakkig is, de belachelijke ‘graduations’ à l’américaine, de bling, bling, enz. Wat in dat land geniaal is, houden ze voor zich zelf en daar vallen hun beste universiteiten onder en een zelfbewuste intelligentsia. En hun economische macht. En hun uitstraling. Voor hen het familiezilver, voor ons het blik. En vooral zich geen moeilijke vragen stellen, zoals: Wat zouden de VS waard zijn zonder geïmporteerde ’brains’? Heeft alles een prijs, maar verliest men de waarde uit het oog? Is er niet meer nodig voor ‘a Life to follow’? Kan een universiteit ooit goed zijn zonder een sterke culturele binding met het eigen land en waar het erfgoed en samenhorigheid worden doorgegeven? Mag men afstuderen zonder een goede taalbeheersing of brede algemene kennis? Is de obsessie van rangschikking niet een vorm van zelfbevrediging? Wat is de toegevoegde waarde van buitenlandse studenten? Moet men daarin niet veel kieskeuriger zijn?
Is het erg dat het onderwijs ‘debiliseert’? (W.J. Zwalve, NRC 23.04.2009). Kennelijk niet voor de ‘insiders’, want uit de academische wereld hoort men betrekkelijk weinig protesten en haast als één man staan ze achter de verengelsing waar mee ze denken ‘the best en the brightest’ aan te trekken, ‘international careers’ te colporteren en ook nog hun eigen status te kunnen verhogen. Aan deze gemakzuchtige onzin merkt men de afwezigheid van buitenlandse ervaring. Is het gezichtsbedrog dat vele opleidingen intellectueel inhoudsloos lijken te zijn geworden? Gaat het er niet in de eerste plaats om hoeveel (=aantal) voldoende kennis opdoen voor een diploma, terwijl inhoud en kwaliteit op de 2e plaats komen? De universitaire versie van mass marketing wordt toegepast: Pile ’em high and sell ‘em cheap…
Men zou zich beter met andere landen moeten vergelijken en zich er ook door laten inspireren, ook met het beste uit Amerika. Het Internet heeft dat mogelijk gemaakt. Ik kan een paar ‘sites’ aanbevelen. Om met het makkelijkste beginnen, luistert U eerst goed naar de 3 Engelstalige interviews van Mevr. Drew Gilpin Faust (President van de Harvard University, FT video interviews van 11 juni 2009) en daarna naar de Georges Yip Video’s van de passe-partout ‘dean’ van de RSM, onder andere geïnterviewd door een glundermanager (overigens wel een goede) van één van de weinig overgebleven echte Nederlandse ‘multinationals’. Laat het verschil van toon tot U doordringen en het verschil van intellectueel niveau. Men kan zich ook afvragen, wat de RSM als Nederlandse instelling bezield heeft (gidsland levitatie misschien?) om een buitenlander te benoemen in zo’n vooruit geschoven functie die bovendien een ‘global marketing’ specialist is en gelukkig (?) geen Nederlands spreekt. Weer zo’n briljante ‘bruggenbouwer’ en – toutes proportions gardées – soortgenoot van de dialectisch veel te slimme Tariq Ramadan. Hoe minder Nederlands, hoe geloofswaardiger. Als men het onintellectuele innuendo van alles wat ‘global’ is zo aanhoort, dan krijg je het gevoel dat iets wordt aangepraat, wat niet klopt, iets wat misschien gedeeltelijk opgaat voor het laatste carré Nederlandse ‘multinationals’, maar niet voor de rest. Zo in de trant: we pikken de besten uit de fongibele massa van geformatteerde MBAs van welke kleur en geur dan ook, culturele binding met je land is dépassé, we gaan tot de 5 ’global best’ behoren, desnoods verplaatsen we ons hoofdkantoor naar New York of Dubai, en waarom niet de hele RSM ook. Is het niet bizar dat ze kennelijk niets geleerd hebben van de ABN Amro, of erger nog van de VNU? En ook dat met het perverse effect van dit credo zoveel beslissingshefbomen uit handen zijn gegeven (en dus ook carrière mogelijkheden), waarvan de consequenties slechts op lange termijn zichtbaar worden? Wat moeten de andere 5000 lambda studenten er van denken dat het officiële discours zich zo toespitst op een paar dozijn materialistische ‘top’-studenten, die bovendien op de video’s nogal saai lijken te zijn? Het is alsof de massa niet meetelt. En ’s lands belang ook niet. Het zijn video’s van een hoog geeuw-gehalte, zonder enige vorm van ‘self scrutiny’, al moet gezegd worden dat de video waar de heer Yip zelf 59 minuten lang aan het woord is, hij veel beter (en kritischer) te voorschijn komt en een goed woord heeft voor een ‘European approach’ en bovendien minder gehyped is dan officiële teksten van de RSM.
Mrs Faust on 1) Endowment, 2) the MBA programme, 3) race, gender and the purpose of education: www.ft.com/cms/8a38c684-2a26-11dc-9208-000b5df10621.html
(wel het venster uitrollen tot 11 juni 2009)
De Yip video’s zijn hier: www.rsm.nl/home/about/leadership_team/dean_george_yip/yip_videos
Het wordt moeilijker met de francofone ‘sites’ waar men vaak echt voor moet gaan zitten, want hier is ‘boeiend’ niet het synoniem van ‘gemakkelijk’ en ‘leuk’. Beschouwt U het blog Bonnet d’Ane (Ezelsmuts) van Jean Pierre Brighelli bonnetdane.midiblogs.com/ dus als een ‘obstacle valorisant’ waar alle zaken die ook bij BON aan de orde komen uitgebreid worden geanalyseerd en becommentarieerd (vaak meer dan 1000 per blog). De heer Brighelli is een ras-leraar die zich goed en zuiver uitdrukt en modieuze ideeën weet door te prikken. Een man van Links, bovendien anti-clerikaal, zij het genuanceerd, die zich heeft opgewerkt en aan den lijve heeft ondervonden wat de waarde is van een goede taalbeheersing; wat het nut is van algemene kennis; dat het zinvol is veeleisend te zijn, want de leerling moet klimmen en de leraar moet niet dalen. BON zou er heel wat inspiratie uit kunnen putten en er veel steekhoudende argumenten in kunnen vinden. Leest U ook zijn commentaar op ‘La Journée de la Jupe’ (zie ook mijn blog 47). Overigens zijn er talloos veel onderwijsartikelen wijd verspreid en wordt er op dat gebied veel gepubliceerd.
De polemiek over de plaats van ‘La Princesse de Clèves’ als structurerende litteratuur in het middelbaar onderwijs echoot door (blog 48). Op zaterdagmorgen 25 juli 2009 was er in de veel beluisterde rubriek ‘Répliques’ van de filosoof ALAIN FINKELKRAUT op France Culture een discussie over ‘La Princesse de Clèves’ die U hier kunt vinden en podkasten. sites.radiofrance.fr/chaines/france-culture2/emissions/repliques/… Het gaat over de Westerse (=Christelijke) visie van de aantrekkingskracht tussen man en vrouw en wat er gebeurt als de essentiële (en inspirerende) charme daarvan wordt gecontrarieerd omdat de Prinses haar verplichtingen hoger stelt dan haar geluk. Een thema dat van alle tijd is, maar dat extra reliëf heeft gekregen door een rotopmerking van President Sarkozy en door de primitieve verdrukkingscultuur in de banlieues.
REGIS DEBRAY. Wie ‘De Prooi’ (debriefing van de ABN Amro Bank affaire) gelezen heeft, zal het opgevallen zijn hoe taai en halsstarrig culturele verschillen zijn, zelfs ’s binnenlands tussen wat de fiere Nederlandsche Handel Mij was en de opkomende AMRO Bank. Men zou kunnen stellen dat de bank ten onder is gegaan aan het onvermogen om van kwantitatieve schema’s afstand te nemen, ook al hebben ze waanzinnig veel geïnvesteerd (€ 1,3 miljard in enkele jaren) in extern advies om alles in het gareel te meppen, te motiveren, te rechtvaardigen enz. Wat het grote buitenland betreft zou het voorzichtigheidsprincipe en behoedzaamheid nog veel meer aandacht moeten vergen. In alle domeinen. Door zich onder de hoede stellen van de dominante Amerikaanse cultuur wordt het wereldbeeld eenzijdig vervormd, soms zo karikatureeel dat het lijkt dat de Nederlanders naar zich zelf kijken door Amerikaanse ogen. De heer Plasterk is toch ook duidelijk meerijder van die stoomwals? Voor de universitaire wereld is het een intellectueel dieptepunt (zie blog 50). De Fransen zijn véél beter in het analyseren/beoordelen van de complexe interdependentie van cultuur, algemene kennis, taal, economische ontwikkeling, mondialisering en de limieten daarvan. Regis Debray heeft er een boek(je) overgeschreven (56 bldz) die als inleiding zou kunnen fungeren: Un Mythe Contemporain: le Dialogue des Civilisations (€ 4). Een veelvoud van culturele werelden verzet zich tegen een ‘one world’ van technische vooruitgang. Onze taal, cultuur, familieleven, schrift, geografie en gedeelde geschiedenis bepalen onze identiteit en Weltanschauung, wij bedienen ons van dezelfde technische producten als in Peking of Dakar, maar die producten scheppen geen gevoel van samenhorigheid. Men kan dat ook zeggen van ‘kennis’. Weinig is veranderd sinds 1900. Anders gezegd de cultuur versnippert de mensheid in verschillende niet uitwisselbare onderdelen (volkeren, stammen, beschavingen), terwijl de techniek de mensheid samenbrengt, omdat voorwerpen inter-operabel zijn. Taal, cultuur en opleiding zijn honkvast. Kennis, techniek en financiën zijn nomade. Daar hadden de Nederlandse denkmeesters over moeten na denken alvorens zich over te geven aan de technocratische illusie dat dankzij een verengelsing men fongibele kennisproducten voortbrengt die overal kunnen worden ingezet en uitgewisseld, en waar het buitenland in verrukking naar uitkijkt. Zo werkt de internationale arbeidsmarkt niet en studenten zijn geen inter-operabele ‘kennis’ producten. Talenkennis is de eerste stap op de aanpassingsladder van een waarachtige internationalisering. Nederland was daar goed in en geloofwaardig met bekende ‘multi nationals’ en een lange traditie. Het lijkt me dat in de toekomst alleen nog naar ’s lands Engelse kreetjes zal worden geluisterd als het land meegaand is en dat de krachtige Eigen Stem om uit te blinken, om voorstellen te doen of om dwars te liggen, er niet meer is.
Régis Debray (1940) leerling van Althusser op de Ecole Normale Supérieure is bekend geworden door zijn ‘Révolution dans la Révolution’ (1967) waarin hij uiteenzet hoe een guerrilla geworteld in de wereld van landwerkers het voor de Derde Wereld mogelijk maakt het Imperialisme te overwinnen. Deze titel komt niet meer voor op zijn lange lijst van publicaties.
Op de Franse publieke en commerciële radio’s zijn er regelmatig praat/discussie uitzendingen over boeken en cultuur van hoog niveau. Het afgelopen seizoen onderhield de filosoof RAPHAEL ENTHOVEN een zeer opmerkelijke dagelijkse rubriek ‘Les Nouveaux Chemins de la Connaissance’ op France Culture, waarvan sommige nog van kunnen worden nageluisterd. Hij is een zeer erudiete jonge man (34) met een pracht dictie en suave stem. En een zeer helder en precies taalgebruik. Ideaal om in de auto naar te luisteren, zoals dat mij op klantenbezoek wel eens overkomt. Alleen het programma al zou U, BON-lezers, moeten doen watertanden van hoe het ook zou kunnen: sites.radiofrance.fr/chaines/france-culture2/emissions/chemins/archives.php Het is zeer te betreuren dat in de utilitaristische benadering van alle Nederlandse universiteiten te weinig aandacht wordt besteed aan de vorming van een brede laag academici bij wie de algemene cultuur hoog in het vaandel staat: leren nadenken, kritisch lezen, nieuwsgierigheid, helicopter view, belangstelling voor de buurlanden, leescultuur, talenkennis enz. Het zijn dingen die nodig zijn voor een volle ontplooiing, ‘for a Life to follow’, en ook voor de allure van een land, daar is de Universiteit toch voor? Gelukkig dat de beste Amerikaanse universiteiten zich dat realiseren. In Frankrijk was het altijd al zo.
Persoonlijke noot: Kan men door iemands uiterlijk en allure zodanig beïnvloed worden dat men niet langer objectief is? Dat is het risico bij de zeer fotogenieke Enthoven met zijn ‘aisance d’expression’ en ‘bel esprit’, overigens een echte Man van vlees en bloed en passie. En ook nog zeer romanesk, die, buitenechtelijk, de maîtresse (Carla Bruni) van zijn vader heeft overgenomen en er een kind bij kreeg. Alles totaal verkeerd, maar niet middelmatig, c’est l’enlèvement de la Beauté par l’Intelligence’ temidden van de ‘gauche caviar’, Saint Germain en de Ecole Normale Supérieure. In dit geval toch geen ‘misfatto plebeo’? ** Het lijkt me te prefereren dan als socialist materialistisch mee te doen met de graaicultuur in de zorgsctor. Zie ook spinescent.blogspot.com/2009/06/la-philosophie-pour-une-approche-de-la.html
* De moins en moins d’étudiants mobiles notent un réel impact de leurs expériences internationales sur leurs carrières’ d’après l’étude de Harald Schomburg et Ulrich Teichler (uit Le Monde du 10 décembre 2008). En ook ‘Moins les expériences internationales sont sélectives, moins elles créent la différence’.
** Quod licet Jovi, non licet bovi! En wie Italiaans spreekt, luistere naar Seneca in L’Incoronazione di Poppea/Monteverdi (1643):
La ragione regge gl’uomini e gli dei…./Siano innocenti i regi…
Ch’il peccato commesso/Per agrandir l’impero/Si assolve da sè stesso;
Ma ch’una femminella abbia possanza/Di condurti agli errori,
Non è colpa da rege o semideo:/È un misfatto plebeo.