73 Studeren in Frankrijk: Sciences Po sic, transit, gloria

74 DESCOIGNS 11 avr12.jpg

12 april 2012 Uit het officiële overlijdensbericht van de Heer Richard Descoigns, President van Sciences Po: Met visie, overtuigingskracht en dadendrang heeft hij bijgedragen om het landschap van het hoger onderwijs te veranderen en het wetenschappelijk onderzoek te bevorderen. Hij was een groot voorstander om de gelijke kansen voor de jeugd van ons land in de praktijk te brengen.

———————-

Dit is niet een plek om een necrologie breed uit te meten, maar de Heer Descoigns was een icoon op onderwijsgebied, een Ziener zowat in de religieuse betekenis. Een figuur die men in Nederland zo node mist. Bij zijn uitvaart vloeiden verbazing, bewondering, respect en voor sommigen echt verdriet samen, zoals men dat zich in een Nederlandse context niet kan voorstellen. Zo was dat gistermiddag bij de begrafenis van de Heer Richard Descoigns (54) in de tjokvolle Saint Sulpice, de grootste kerk van de Hoofdstad. De witte bloemenzee in combinatie van het kerkelijke barokgoud, een overweldigend decorum, zou een staatshoofd waardig zijn geweest. In de zeer rechtse Figaro hadden de familie en de huisvriend (de baas van de Franse spoorwegen, ‘en pleurs’ gisteren er bij, ‘me l’a-t’on dit’) de ceremonie aangekondigd, 'alleen witte bloemen meenemen'. Zo’n ceremonie in een kerk is niet noodzakelijkerwijs 100% religieus als de overledene niet-kerkelijk was, en het zal voor velen een verrassing zijn geweest dat het een grandioze uitvaartsmis was, waar 4 priesters in violet co-celebreerden. St Sulpice heeft ook het mooiste orgel dat ik ken met bronzen al-omhullende klanken voor het Licht en voor de Duisternis. Het was in staat het Ave Maria aan het begin door merg en been te laten gaan, terwijl de immense hoofddeuren ter hoogte van 2/3 van het schip opengingen om het louterende licht door te laten en ook de eenvoudige kist zonder beslag of handvaten op de schouders gedragen door 6 man met witte handschoenen, de vrije hand op de rug, om wiegend boven de staande menigte uit, het lange, lange gangpad af te dalen tot de katafalk voor het altaar, gevolgd door de zwaar zwart gesluierde echtgenote en de piepkleine familie.Ik weet niet waarom, maar moest onwillekeurig denken aan de begrafenis van een Palestijnse martelaar, wiens lijk ook zo, zij het anders, schuddend boven de massa naar zijn laatste rustplaats wordt getild met het effect van een omgekeerde duizendpoot. Misschien is ook hij een martelaar van iets hogers, dat ons ontgaat. Of waarschijnlijker het slachtoffer van een worsteling met zijn demonen. Enfin, wat je hier zag is ongebruikelijk. Zij, die oppervlakkig hebben gevolgd wat er met Science Po en diens inspirerende baas M. Descoigns aan de hand was, zouden in de perfectie van de ceremonie het toppunt van hypocrisie kunnen zien. De plechtigheid had echter een veel diepere duiding. Niet een ruk naar rechts als contrapunt van wat er de laatste maanden lovend en honend over hem geschreven was tot in het luxe homoblad 'Têtu' toe, maar een geestelijke verantwoording zoals dat bleek uit de getuigenissen van de (stief) kinderen voor wie de Heer Descoigns een begripvolle, inspirerende en liefdevolle vader was en van diens collegae die uitlegden dat zijn motivering voortkwam uit een diepe innerlijkheid en dat zijn visie stoelde op een groot historisch bewustzijn. Men kan oppervlakkig met allerlei vrijheden als basisgegevens leven, maar de Heer Descoigns wilde aan die vrijheden weer bewust inhoud geven en in het bijzonder de vrijheid om evidenties ter discussie te stellen, het was zijn gewetensvrijheid. Dat bleek ook duidelijk uit de keus van de Evangelielezingen. Men hoeft niet gelovig te zijn om gevoelig te zijn voor de Christelijke oerdoctrine die nog steeds ongeëvenaard is. Het is als een eeuwige rots. Iets wat heel verkeerd is geweest, glijdt daar uiteindelijk van af. Ook de Heer Descoigns. De rots die een voor miljoenen een utopische onmogelijkheid representeert, blijft overeind, en nog heel lang. Het Westerse humanisme is daaruit voortgekomen. Oordeelt U het zelf maar: De Eerste Brief van Johannes en Mattheus 5, 1-12 (uit de Bergrede). De homilie was kort en krachtig. En het was verrassend dat na het emotionele ‘Onze Vader’ van Rimsky-Korsakov uit 1.000+ kelen (www.musicme.com/#/Nikolai-Rimski-Korsakov/titres/Notre-Pere-De-R.-Korsakov-t2476619.html ) en het ‘Agnus Dei’ zovelen (1/3) communiëerden. In een land waar de arbeidende massa grotendeels ontkerstend is, duidt dat er op dat Sciences Po nog diep geworteld is in een Katholieke burgerij. En het is bewonderenswaardig dat Katholieke Kerk ‘zonder plooi en onbevlekt’ (sic) als het er op aan komt voor- en tegenstanders bij elkaar weet te krijgen in een gemeenschappelijke eerbetuiging. Men kan weliswaar heel verschillend denken, maar uiteindelijk weegt datgene wat ons samenbindt veel zwaarder dan wat ons scheidt. Ik kon er niet langer bij blijven en heb andere getuigenissen en het defilé met de wijwaterkwast moeten missen. Het zal de meesten die dit lezen uiterst vreemd voorkomen. En toch zonder riten en gedeelde waarden gaan we elkaar op een goed moment bloederig te lijf, dat zit in onze genen… Op het parvis voor de kerk volgden honderden de mis via de luidsprekers. Overigens was het gebied van de kerk al uren lang voor de ceremonie met rood en wit lint afgezet. Er was een ordedienst zoals ik die nog nooit eerder heb meegemaakt. Er waren geen televisie opnames. En ik heb geen interieurfoto's gezien. En afgezien van de burgemeester van Parijs en in totale contradictie met het imago van de overledene, waren er alleen rechtse politieke notabelen en ministers aanwezig… Wat is de moraal van dit verhaal? Ik zou het niet goed weten. Als ik er van uit ga dat dit geen manipulatie is van de Heer Descoigns’ gedachtenwereld, dan begrijp ik beter alle artikelen die over hem verschenen zijn en de verhalen die ik over hem vernomen heb. Hij had beduidend meer in zijn mars dan een willekeurige onderwijsmanager waarvan er 13 in een dozijn gaan, onintellectuele arrivisten die carrière willen maken. Hij heeft inkomengerelateerd collegegeld ingevoerd en Sciences Po met 40% buitenlandse studenten een beter internationaal gezicht gegeven. Hij zal vooral gevierd worden om zijn bemoeiing om capabele elementen uit de ‘milieux populaires’ naar boven te halen. Het was marginaal voor Science Po, maar naar verluidt was het stimulerende effect op de Lycées in de banlieues enorm. En toch…. in die materie stuit men snel op de realiteit van incompressibele intellectuele ongelijkheid. De prijs die men in Frankrijk moet betalen om tot de top te behoren is een totale assimilatie, bij de Heer Descoigns dus geen tolerantie voor boerkagedrag en andere slappe apologieën om ‘on-Frans’ te zijn (= overtolerant begrip voor andere culturen, mijn interpretatie). Dialectisch is dat niet noodzakelijkerwijs in contradictie met een internationalisering. Het is de Franse uitstraling, ze denken dat ze nog iets universeels te brengen hebben al staat dat duidelijk op de tocht. Als je dat niet bevalt, hoef je niet te komen. Of zoals de Heer Karl. E. Meyer dat zei in de New York Times van vandaag: ‘These opposing approaches to what it means to be French — one rooted in an uncompromising ideal of assimilation, the other grounded in the messy realities of multiculturalism — struck a chord with me’. Bij U ook? Voor de Heer Descoigns was Sciences Po misschien nog een geluksmachine voor de collectiviteit, maar ook hij kon het tij niet keren dat het idealisme van jonge mensen op zijn retour is. Voor de meesten van hen is Sciences Po slechts de opmaat om in de geldfabriek te stappen of om in het carrièrecarrousel plaats te nemen. Door als eerste een inkomengerelateerd collegegeld in te voeren en zelf royaal in de honingpot te graaien, heeft hij het signaal gegeven dat een opleiding primair een investering in jezelf is, die zo snel mogelijk moet worden terugverdiend. De officiële verpakking spoorde niet meer met de realiteit. Het is meer Amerikaans dan Europees. Het is zeer de vraag of we daar beter van worden.