Homo economicus

Homo economicus

Het dagblad Trouw van 18 december was voor een deel gewijd aan de door de krant jaarlijks opgestelde lijst van schoolprestaties. Ik hecht niet zo veel waarde aan dergelijke lijsten, ik herinner mij nog te goed hoe het blad tot voor kort die schoolprestaties bijna volledig relateerde aan het percentage geslaagden per school en daarmee het kwantitatieve principe nog dominanter maakte dan het al was.
Ondertussen zijn de redacteuren erachter dat het schoolexamen op grote schaal gebruikt wordt om de resultaten van het eindexamen ‘veilig te stellen’. Men heeft ook ontdekt dat dit leidt tot calculerende leerlingen die precies weten hoe ze met zo weinig mogelijk werken toch aan een diploma kunnen komen. Eén van die leerlingen formuleert het aldus:’Het is een economisch principe : met zo weinig mogelijk inspanning toch je doel bereiken.’
Dit principe wordt in brede kring aangehangen en het is ook niet nieuw. De psycholoog Prof. dr. W.K.B. Hofstee gebruikte de term ‘homo economicus’ al meer dan dertig jaar geleden voor de calculerende leerling.
Maar het huidige systeem leent zich wel bijzonder goed voor dit principe. Omdat scholen als geheel gebaat zijn bij snelle doorstroming van zo veel mogelijk leerlingen komt het standpunt van de calculerende leerling overeen met dat van besturen en managers. De leraar zou het vaak wel anders willen maar hij heeft maar heel weinig in te brengen in de onderwijsbureaucratie ( zie hierover een uitstekend artikel van Fenna Vergeer in het decembernummer van Amphora).
Niettemin, degene die de feiten tot zich laat doordringen zal moeten toegeven dat de calculerende leerlingen en de calculerende besturen helemaal niet zo ‘economisch’ bezig zijn.
Zij zorgen ervoor dat er steeds minder geleerd wordt in de beschikbare tijd, wat uiteindelijk betekent dat er knollen voor citroenen worden verkocht: Nederland heeft wel een heleboel onderwijs en een massa gediplomeerden maar het stelt steeds minder voor. Mooie kenniseconomie! En anders dan het Engelse –of Amerikaanse – onderwijsstelsel kent ons land geen top-instituten waar begaafde leerlingen die willen werken aan hun trekken komen. Bart Fleuren, die een jaar in Cambridge studeerde, schreef onlangs in NRC Handelsblad : ‘Studenten en scholieren kunnen hogere examenniveaus aan, ook zonder dat er meer aandacht aan ze wordt besteed, namelijk door zelf beter hun best te doen. Hoe hoger de lat wordt gelegd, hoe groter de kans dat het niveau toeneemt. Hoe harder mensen moeten werken voor iets, hoe meer ze het idee krijgen dat er echt iets valt te leren, en hoe groter de kans dat zij intrinsieke motivatie ontwikkelen om verder te studeren. Mochten zij deze intrinsieke motivatie niet ontwikkelen , dan hebben zij tenminste meer kennis opgedaan en discipline geleerd.’
Om dat in Nederland te bereiken is het nodig dat het schoolexamen wordt afgeschaft, in ieder geval voor zover het medebepalend is voor het behalen van een diploma dat toelatingsrechten verleent. Wie even nadenkt begrijpt dat alle andere voorstellen om het onderwijs te verbeteren op zand gefundeerd zijn als men blijft terugschrikken voor deugdelijke examens.

Cornelis Verhage

2 Reacties

  1. Redding van het Gymnasiumdiploma
    “Hoe hoger de lat wordt gelegd, hoe groter de kans dat het niveau toeneemt. Hoe harder mensen moeten werken voor iets, hoe meer ze het idee krijgen dat er echt iets valt te leren, en hoe groter de kans dat zij intrinsieke motivatie ontwikkelen om verder te studeren”. Daarom is het ook belangrijk dat onze Ministra van Onderwijs een eindexamen klassieke talen voor de ONDERBOUW van het VWO opstelt. Een bijkomend voordeel is dat we bij een tekort aan bevoegde docenten klassieke talen genoemde docenten verstandiger kunnen alloceren.
    Seger Weehuizen

Reacties zijn gesloten.