Genoeg is genoeg

Genoeg is genoeg: wat zit er achter de morele crisis van het onderwijsbestuur?

Maandag 3 december komt het rapport uit over de gang van zaken m.b.t. de val van Amarantis. De feiten zijn schokkend. Bestuurders hebben geen enkele interesse in onderwijs getoond maar zijn al ruziënd in leaseauto’s en in een luxe kantoor op de Zuidas gerold. Studenten die klaagden over te weinig les werden door de voormalig CvB voorzitter eerst geïntimideerd en daarna afgezeken (Zembla). Mensen die waarschuwden werden door Koos Janssen, de voorzitter van de Raad van Toezicht, simpel aan de kant geschoven. Er was niets aan de hand. Zoals het onderzoeksrapport zegt: “naar buiten toe deed men een poging zich als weldoeners en werkelijk in onderwijs geinteresseerde bestuurders voor te doen, maar intern heerste er een angstcultuur.”

De vraag is: hoe komt dat? Wat zit daar achter? Wij waarschuwen al jaren dat de grootschaligheid van het onderwijs, de grote bestuurlijke vrijheid, de slecht controlerende overheid, de lumpsum (ook voor gebouwen en leraarsalarissen) een combinatie van risicofactoren en perverse prikkels oplevert. Het moest zo wel misgaan. En dat is dan ook gebleken. Behalve Amartantis speelt (of speelde) er vergelijkbaar grote problemen bij Inholland (niet alleen de diplomafraude, maar eerder de graaicultuur van Jos Elbers), Zadkine, ROC-Leiden, BOOR, de onderwijsboulevard Enschede en bij het schoolbestuur Consent dat een Skybox bij FC Twente huurde en meende dat docenten daar wel onbezoldigd voor kelner en schoonmaker konden spelen.

Genoemde voorbeelden komen in het nieuws vanwege wanbestuur of zelfs fraude en persoonlijk gewin maar de werkelijke problemen zijn niet beperkt tot schoolbesturen die niet functioneren. Behalve deze en andere excessen heeft de grootschaligheid ervoor gezorgd dat er nu grote gebieden in Nederland zijn waar ouders, leerlingen en docenten maar kunnen kiezen uit één schoolbestuur (o.a. in Venlo en Deventer). Dat gebrek aan keuze en het gebrek aan democratische controle over die schoolbesturen is, ongeacht de integriteit van besturen, onacceptabel.

Maar er speelt nog iets anders. Slimme ondernemers hebben gezien dat er in de onderwijsmarkt heel veel geld te halen is. Dat kan het gemakkelijkste als je de besturen en directeuren in je web kan vangen. En dat is precies wat er gebeurt. Als we kijken naar de Amarantis-case dan blijkt die sterk verweven te zijn met een Amsterdams onderwijsadviesbureau (rapport Amarantis), de CBE-group. De betrokkenheid blijkt onder andere uit het feit dat voormalig ASA-bestuurder Leo Lenssen, die na de fusie van ASA tot Amarantis nog jarenlang als adviseur zonder enige werkzaamheden zijn volledige salaris heeft behouden (rapport Amarantis), op dit moment verbonden is aan diezelfde CBE-group. In de kringen van die CBE-group komen we ook andere namen tegen: VO-raad voorzitter Sjoerd Slagter is alumnus van de opleidingen van de CBE group, evenals Wim Bok (BOOR). De CBE-group promoot een bestuurscultuur van vrije jongens die dat “suffe” onderwijs wel even willen opschudden en zich graag willen meten met de groten der aarde, bijvoorbeeld uit de onroerendgoedwereld; de verstrengeling met woningcorporatie de Key is daar een voorbeeld van.

Het is dan ook niet toevallig dat de onderwijskundige adviezen van CBE-groep allemaal passen in de hype van het nieuwe leren en het constructivisme: de prevelerende onderwijskundige stroming van de laatste decennia. Juist die onderwijsfilosofie is namelijk bij uitstek geschikt om de stoelpoten onder de hoog opgeleide docent weg te zagen. Dat mes snijdt aan twee kanten: minder macht voor hoog opgeleide docenten, minder hoog opgeleide docenten, het scheelt veel geld voor een autonoom schoolbestuur. Er blijft meer in kas voor leaseauto’s, voor kantoren op de Zuidas en de nodige reisjes om inspiratie op te doen. Niet minder belangrijk is ook dat die lastige academische en kritische docenten weggebonjourd kunnen worden. De nieuwe-leren-onderwijsvisie past naadloos bij de behoeften van de snelle jongens van clubs als de CBE-group. Dat wordt in alle arrogantie ook openlijk betoogd. Zo zegt Leo Lenssen:

"Het onderwijs is niet van de leraar."

"Directies hebben onvoldoende moed, geen ambities. Ze zouden zich meer als ondernemers moeten ontwikkelen."

"Op havo, vwo en hbo geven academici les die niet wetenschappelijk genoeg zijn ingesteld om onderzoeker te worden. Ze zijn qua aanleg niet nieuwsgierig, niet creatief, niet ondernemend. Dan waren ze wel wat anders gaan doen."

Overheid, grijp in! Stop deze destructie en geef de macht terug aan de man en vrouw voor de klas! Het simpelweg optuigen van extra controlemechanismen om Amarantisrampen in het vervolg tegen te gaan, zal niet helpen en zorgt alleen maar voor extra bureaucratie en meer werk voor advies- en ondersteuningsbureau.

Bon probeert al jaren duidelijk te maken wat de werkelijke situatie is in het onderwijs. Dat is precies wat er steeds duidelijker wordt. Er zit veel meer in het vat. We kunnen erop wachten.