“Als de waarheid niet bestaat, wat is dan een leugen?”

De titel is de afsluiter van een recente column van Jan Paalman. Hij schrijft een wekelijkse column in De Gelderlander die geregeld over onderwijs gaat. BON noemt hij hierin niet, maar gezien zijn insteek zou hij een BONner kunnen zijn.

Veel meer columns zijn te vinden op www.janpaalman.nl/

———————-

Malle kennis

De komende weken onderzoekt de Kamer de onderwijsvernieuwingen die de afgelopen jaren over ons zijn uitgestort, maar of we er wijzer van worden is de vraag. De bedenkers van de basisvorming, tweede fase, het vmbo en het Nieuwe Leren wassen nu al hun handen in onschuld. Als het mis is gegaan dan zijn het altijd de anderen die de zaak in de gort hebben laten lopen. Alleen Jacques Wallage, de bedenker van de basisvorming, heeft geen enkele spijt. ‘Als ik het opnieuw zou mogen doen, zou ik het weer zo doen.’

Het Nieuwe Leren, ook al zoiets. Hoe kon deze revolutionaire onderwijsmethode zich zo snel verbreiden? Aan het eind van de jaren negentig bekeerde het hele onderwijsveld – de tientallen adviesbureaus, de schoolmanagers, de minister, de Onderwijsraad – zich massaal tot het Nieuwe leren. Alsof ze allemaal bij dezelfde goeroe in hetzelfde hutje op de hei hadden gezeten. Waarom? Of dat duidelijk zal worden is ook de vraag, want het Nieuwe Leren is een verzamelbak van tientallen nieuwerwetse manieren van onderwijs. Maar hoe verschillend ook, ze zijn allemaal gebaseerd op dezelfde onderwijsfilosofie, die van het sociaal constructivisme.

Vraag voorstanders van het Nieuwe Leren of kennis belangrijk is en ze reageren als door een wesp gestoken. Natuurlijk is kennis heel belangrijk, het is een misverstand dat in het Nieuwe Leren geen kennis wordt overgedragen! Maar hier zit een addertje onder het gras. Het Nieuwe Leren verstaat onder kennis iets anders dan u en ik. Ze hebben gewoon hun definitie van de waarheid en dus van kennis veranderd.

De oervader van het sociaal constructivisme is de Amerikaanse filosoof en onderwijshervormer John Dewey. Waarheid bestaat eigenlijk niet, zei hij honderd jaar geleden. Mensen kunnen door experimenteren slechts hun eigen waarheid construeren. Liefst in sociaal verband, vandaar de naam sociaal constructivisme. Dat kan niemand voor je opknappen en daarom kunnen leraren en onderwijzers geen echte kennis overdragen.

Nadat Dewey’s onderwijshervormingen op een mislukking waren uitgelopen, in Engeland werd zijn methode in 1990 officieel afgeschaft, zagen de Nederlandse onderwijshotemetoten massaal het licht van het sociaal constructivisme. Een mirakel.

Sindsdien bestaat dé waarheid niet meer in onderwijsland. ‘De Net-generatie bepaalt zelf wat feiten zijn en maakt haar eigen kennis’, zegt Sjoerd Slagter. Hij is voorzitter van de VO-raad, de vereniging van managers in het voortgezet onderwijs. Kennis is subjectief en de docent kan die niet overbrengen. Dus als een leerling denkt dat 2 plus 2 gelijk is aan 5 dan kan geen enkele docent hem op betere gedachten brengen. En als een klas leerling-verpleegkundigen samen, sociaal dus, denkt dat je met blote handen kunt opereren, dan is dat voortaan hun waarheid. Tja. Dat schiet lekker op.

’Als, zoals jullie blijkbaar denken, dé waarheid niet bestaat’, zo hield ik een jaar geleden de toehoorders op een symposium van de HAN voor, ‘wat is dan een leugen?’ Op die vraag bleef het stil

Jan Paalman
23 november 2007