Berichten door cornelis verhage

CDA-fractievoorzitter van Geel zei deze week dat scholen moeten ophouden ontbijt te verstrekken aan kinderen die dat thuis niet krijgen ( BN/DESTEM 23 mei 2007). Hij refereerde aan een onderzoek waaruit blijkt dat één op de zes kinderen niet elke dag ontbijt, met concentratieproblemen en leerachterstanden tot gevolg. Dat scholen als reactie een ontbijt aanbieden vindt van Geel ‘de omgekeerde wereld’.
Wat wil deze politicus, collega van de in het onderwijs zo bekende Tichelaar, nu eigenlijk? Die kinderen hebben niets aan de school als ze daar aanwezig moeten zijn zonder iets gegeten te hebben. Als hun ouders het niet belangrijk vinden dat ze behoorlijk eten zullen ze ook wel niet erg meeleven met het schoolgebeuren. Als dan die school elke dag begint met iets positiefs is dat misschien een reden, voor ouders en kinderen, om de school te gaan waarderen.

De afgelopen week stortten de media weer een lawine van nieuws over het onderwijs uit.Sommige berichten zijn negatief, bijvoorbeeld onder de kop ‘Niveau van scholieren holt achteruit’, andere zijn relativerend, bijvoorbeeld ‘Niveaudaling ja of nee’. Allerlei ‘experts’ worden erbij gehaald en die zijn het blijkbaar niet eens.
Het is met het informatieve gehalte van deze berichtgeving net als met Internet: als je zelf geen kennis van zaken hebt, word je niet veel wijzer.Wel wordt het aantal vragen vermenigvuldigd. Een paar voorbeelden. De Onderwijsinspectie heeft vastgesteld dat een kwart van de leerlingen aan het eind van de basisschool niet behoorlijk kan lezen en rekenen. Geen goed bericht dus. Maar waarom hebben wij dat al niet veel eerder gehoord? Of is het wel gerapporteerd maar is het in de lade verdwenen of in de doofpot gestopt? De inspectie zegt ook nog dat het voor lezen ontbreekt aan adequate lesmethoden. Hoe is dat mogelijk, na meer dan honderd jaar leerplicht ?

Het is niet leuk om kritiek te hebben op het niveau van het onderwijs en daarmee dus ook op de onderwijsgevenden. Toen onlangs Paul van Dam op grond van de PPON – onderzoeken (PPON: Periodieke Peiling van het Onderwijsniveau) concludeerde dat het basisonderwijs op bijna alle vakgebieden veel minder presteert dan zou moeten, deed dat ongetwijfeld zeer.
Een bestuurslid van de AOb, Liesbeth Verheggen, kwam meteen in het geweer om de schade te beperken. Zij schreef: ‘Daar gaan we weer, dacht ik. Opnieuw een ‘deskundige’ die vertelt over de misstanden in het onderwijs. Laat het basisonderwijs eens met rust! Er gaat namelijk verschrikkelijk veel goed in het basisonderwijs.’

Het is heel gewoon geworden, ook voor politici en vakbondsmensen, om over het onderwijs meningen te uiten die tien jaar geleden beslist incorrect waren. Bij voorbeeld over schoolgrootte, over selectie, over basisvorming , Tweede Fase enz. Maar om niet het odium van conservatisme op zich te laden, voegt men er vaak meteen aan toe: ‘Maar we moeten natuurlijk niet terug naar de jaren vijftig!’ Let maar eens op hoe dikwijls de verschillende ‘autoriteiten’ dit schrikbeeld gebruiken.
Maar toch – worden er de laatste tijd steeds weer ideeën geopperd die sterk doen denken aan die vermaledijde jaren vijftig. Sommige ondernemers pleiten openlijk voor de terugkeer van de ambachtsschool. Zoals Cees Timmers, directeur van TES Industrial Systems in Oosterhout, in BN/ DeStem van 2 mei : ‘Daar leerden ze echt een vak, ze konden zich daar voor de volle honderd procent op concentreren. Nu hebben ze teveel ballast. Het interesseert mij minder dat een technicus nu een d of een t verkeerd gebruikt. Het gaat er mij in eerste instantie om dat hij zijn vak goed beheerst. En eerlijk gezegd, daar ontbreekt het nog wel eens aan.’

Afgelopen week kwamen weer twee personen met onthullingen die te denken geven. De eerste is Walter Dresscher, voorzitter van de Algemene Onderwijsbond, die een zeer informatief artikel schreef over de gevolgen van de autonomievergroting in het voortgezet onderwijs. Zo zegt hij: ‘Zodra instellingen autonomer worden en over hun eigen budget beschikken, veranderen zij hun bestuursmodel. De directie wordt college van bestuur, daarboven komt een raad van toezicht. En ook al verandert de omvang van de instelling niet, de beloning van de bestuurders stijgt ogenblikkelijk. Dat zagen we bij de roc’s, nu ook bij de scholen voor voortgezet onderwijs. Nu het basisonderwijs aan de vooravond staat van eenzelfde dereguleringsoperatie, worden daar ook al de eerste colleges gevormd. Naast hogere salarissen wordt vrijwel tegelijkertijd een bonussysteem ingevoerd, waarover zonder enige controle de raad van toezicht en het college van bestuur beslissen.’

In een voorwoord bij de zomerprospectus 2007 van uitgeverij Querido geeft Annette Portegies blijk van haar bezorgdheid over de afnemende belangstelling voor literatuur. Jongeren, meent zij, leren het best te genieten van literatuur onder leiding van een goede gids, bijvoorbeeld een ‘bevlogen’ docent. ‘Maar’, zegt zij, ‘die docent is bezig te verdwijnen: op middelbare scholen heeft zich met de invoering van het studiehuis een verandering voorgedaan die een radicale afrekening met het klassikale onderwijs betekent en, erger, een verregaande marginalisering van de literatuur. Het is een verandering die op den duur desastreuze gevolgen heeft voor romanciers en dichters, voor de literaire uitgeverij en de breedgesorteerde boekhandel. Onze hoop is gevestigd op de nieuwe minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, die als columnist al blijk gaf van een verstandige kijk op scholing en als Libris-juryvoorzitter van belangstelling voor literatuur.’

De meest opvallende bijdrage in het tweede nummer van ‘Vakwerk’, het blad van Beter Onderwijs Nederland, is ongetwijfeld het betoog van Margot Vliegenthart, de voorzitter van het bestuur van de MBO-Raad. Zij richt zich tot de lezers met o.m. het volgende:
‘In uw en onze schooltijd was school frontaal onderwijs waarin iedereen op hetzelfde moment dezelfde lesstof tot zich nam. Een manier van lesgeven die paste bij de homogene groep scholieren van die tijd en bij de middelen van die tijd.’
Deze beschrijving van vroeger is, ook al houdt men rekening met het onbeholpen Nederlands van de schrijfster, erg ongenuanceerd. Het was niet zo dat iedereen op hetzelfde moment de lesstof ‘tot zich nam’. Was het maar waar! En uiteraard was er ook vroeger geen ‘homogene’ groep scholieren. Als het om intelligentie gaat is het waarschijnlijk dat de spreiding van begaafdheid binnen het mbo toen breder was dan nu. Maar het gaat mevr. Vliegenthart niet zozeer om deze premisse als wel om de nieuwe vondst die zij wil presenteren. Immers: ‘De jongeren van nu zijn een heel andere groep, ook wel omschreven als de Generatie Einstein. Einstein staat daarbij voor slim, snel en sociaal, voor een andere manier van informatie verwerken die creatief is en dwars door de disciplines gaat Deze jongeren leren ook anders dan wij deden. Dat heeft uiteraard te maken met de middelen, niet alleen het mobieltje maar ook mobiliteit, die ze tot hun beschikking hebben. Maar dat niet alleen. De jongere van nu ontwikkelt zijn kennis niet lineair zoals u en ik dat deden, maar ze leren via een netwerk van associaties.’

Het onderwijs kwam weer even in het nieuws door vier steekpartijen in één week. De nieuwe staatssecretaris, mevr. Bijsterveld, heeft meteen vastberaden actie ondernomen: ze laat een onderzoek instellen door de Onderwijsinspectie.
Na verloop van tijd zullen er zeker aanbevelingen komen, ongetwijfeld nadat er nog meer steekpartijen zijn geweest. Ik dacht dat de belangrijkste aanbeveling al was gedaan, al door de vorige minister van Onderwijs, namelijk om te streven naar kleinere scholen. Wat de televisie liet zien van de betrokken scholen , leek te wijzen op grote of zeer grote scholen.
Het voordeel van een kleine school – zeg maar tot 600 leerlingen – op het punt van toezicht en discipline is evident. De conciërge kan alle leerlingen kennen, althans hij kan in één oogopslag zien wie niet op school thuishoort. Het zelfde geldt voor de directeur en voor de meeste leraren. Er is geen twijfel aan dat een kleine school daarom ook meer mogelijkheden heeft om vandalisme, drugshandel, diefstal en bendevorming met succes te bestrijden.

Het aantreden van het nieuwe kabinet brengt vooral veel oud nieuws over onderwijs. Zo heeft men geconstateerd dat er steeds meer overwegend witte en overwegend zwarte scholen zijn. Ja, dat is een proces dat al meer dan 20 jaar aan de gang is en dat helemaal niet vertraagd wordt door ach en wee geroep over segregatie en achterstelling. De Nederlandse hokjesgeest, het standsbesef en het snobisme houden echt niet op bij de schooldeur. Integendeel, sinds de scholen meer autonomie hebben gekregen en meer met elkaar concurreren zijn de ouders helemaal wakker geworden. Ze horen dat er verschillen zijn en ze zoeken die verschillen ook. Toen in het verleden het onderwijs veel meer centralistisch bestuurd werd, waren de verschillen, zeker wat de zaakvakken betreft, geringer, daar zorgde het overheidstoezicht wel voor.

‘Leraren die niet in staat zijn om hun leerlingen te motiveren, moeten aan de schandpaal. Dat zou kunnen door leerlingen en studenten over hen te laten oordelen en de uitkomsten te publiceren, onder meer op het internet.’
Dat is de mening van ex-minister Winsemius, lid van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Zijn kritiek geldt het hele onderwijs maar vooral de vmbo-scholen, waar ongeveer veertig procent van de leerlingen voortijdig afhaakt: ‘Mensen die niet meer te stimuleren zijn: weg ermee! We hoeven toch niet lijdzaam toe te zien hoe bijna de helft van alle vmbo-leerlingen naar de verdommenis gaat?’( BN/DESTEM, 10 maart 2007)