79 Hervorming à la française of met de Franse slag?

Het Franse onderwijs begint met de ‘école maternelle’ van 3 tot 6 jaar, gevolgd door de ‘école primaire’ (5 jaar) van 6 tot 11, daarna komt het ‘collège’ (4 jaar) van 11 tot 15 met variatie mogelijkheden al is het in principe voor iedereen gelijk, en tenslotte het ‘lycée’ (3 jaar) van 15 tot 18 met algemene (‘L’, ‘ES’ en ‘S’) en ambachtelijke richtingen.

————————————————————————————————————–

De Heer Peillon (1960) de minister van Nationale Opvoeding (waar de Universiteit niet onder valt), had eigenlijk DE troefkaart van het socialistische regime moeten zijn, in zijn eentje een dijk van overtuiging en overredingskracht, die cynici en sceptici onverbiddelijk naar hun eigen modderbad van vooroordelen verwijst. Hij behoort tot de socialistische Gotha en intellectuele linkse bourgeoisie, aangenaam verrijkt met Joodse en Communistische elementen, niks geen proletarische afkomst. Een geletterd man, filosofische agrégé, specialist van Merleau-Ponti (1), eindelijk eens een minister voor wie het ministerie geen tussenstop was maar een bekroning van een loopbaan. En ook nog een hele mooie man die a priori vertrouwen inboezemt. Met 837.000 onderwijsambtenaren is hij de grootste werkgever van het land. Er moeten 60.000 man bijkomen. Hij is de man die alle overlappende en deels tegengestelde belangen in het gareel moet meppen en inhoud moet geven aan de sociaal democratische visie van de President: Het zijn de formele gelijke kansen niet die leiden tot een grote materiële ongelijkheid, maar de toegangshindernissen (pas d’égalité d’accès) vanaf het laagste niveau waarvan het cumulatieve effect remmend werkt op de sociale lift en die zelfs blokkeert. Vandaar het idee om het accent te leggen op het allereerste begin vanaf de kleuterschool  waar kennis- en taalachterstanden in het vroegste stadium moeten worden gecorrigeerd. Hoe zoiets in de praktijk precies wordt uitgevoerd en vooral of de moeite bij de juiste doelgroep terecht komt, is een heel ander verhaal.

Het uiteindelijke doel blijft uiteraard 1) de schrikbarende uitval van 150.000 leerlingen/jaar, meest jongens, te beperken. In jaargangen van 800 à 850.000 man, zijn zij die het systeem zonder diploma verlaten, de verliezers van de massificatie en 2) door een vroege diagnose van achterstanden en de remediering daarvan, de doorstroom uit de arbeiderswereld en ‘milieux populaires’ (het eufemisme voor gekleurde minderheden) te bevorderen. Dit is democratisering

Dus geen talent te verspillen. Als door een betere organisatie iedereen qua capaciteit tot zijn recht komt, komt dat het land in zijn geheel ten goede, minder leegloop, meer prestige, betere sier vergeleken met Duitsland…Ach, wat klinkt dat allemaal mooi! Hier wordt gewerkt aan een stralende toekomst!

Bij de onderwijsproblemen heeft men altijd al met veel retoriek te maken. De Heer Peillon deed daar nog een schep bovenop door van een ‘refondation’ te spreken. Dus geen ‘hervorming’ maar het systeem van de grond af weer opbouwen: une réforme exigeante pour plus d'équité… Tenir la promesse républicaine de la réussite éducative pour tous, tel est l'enjeu de la réforme de la refondation de l'école primaire. Une École juste pour tous et exigeante pour chacun. Na zeer uitvoerig overleg met de vakbonden en onderwijsexperts kwam het op 23 januari van dit jaar in parlementaire behandeling, 80 bladzijden tekst en idem aan bijlagen.

Het heeft geen zin op in details te gaan, U kunt die hier multimedia.education.gouv.fr/2013_loi_refondation_dossier_presentation/raadplegen (ook via de bijlage) waar ze in zulke eenvoudige bewoordingen zijn opgesomd, dat het met HBS-kennis van het Frans te begrijpen is. Helaas zal het dus voor de meeste Vaderlanders een gesloten boek zijn (2).

De Heer Peillon moge bekwaam zijn in het theoretiseren van wat mis is, maar de verwevenheid dusdanig, dat men zeer op moet passen met een edelmoedige, goedbedoelde maatregels het hele bouwsel niet te destabiliseren of datgene dat nog zo goed is de diepte in te sleuren.

Ik zal er een paar elementen uitlichten die voor Nederland relevant cq interessant zijn.

Schoolritme en schooltijd. Sinds de generalisering van de vrije zaterdag door ‘Rechts’ in 2008 gaan de kinderen nog maar 144 dagen naar school verdeeld over 4 dagen per week en 35 weken per jaar waar 874 leeruren in geperst moesten worden. De wederinvoering van die halve dag om de gemiddelde dagtaak in te korten leek het gemakkelijkst in de praktijk te brengen. Het lag voor de hand de woensdagen (eigenlijk bestemd voor de catechisatie…) daarvoor te bestemmen, daar bestaat een consensus over. Uiteraard waren de ‘chronobiologen’ van mening dat men voor de zaterdag zou moeten opteren. Eén en ander was buiten de waard om gerekend. Die ‘waard’ waren hier vooral de vakbonden, die niet terugdeinsden voor een harde stakingsactie voor meer poen, zelfs de socialisten spraken daar schande van, en tegenstribbelende gemeentes (onder wie het lager en middelbaar onderwijs deels ressorteert) die zich moeizaam laten derangeren. Het gevolg is dat de vakbonden een zoethoudertje kregen en dat deze algemeen gewenste maatregel pas volgend jaar zal worden uitgevoerd. Voor de doorsnee Fransman is het schoolritme, zeer ten onrechte, het enige wat uit ‘refondation’ opstijgt… Het schoolritme is geen prioritair element om de schooluitval te bestrijden.

Gelijke kansen staan niet op zichzelfen gaan hand in hand met de Franse versie van de (republikeinse) merite, men zou het als een twee-eenheid moeten beschouwen. Zie ook blog 62 Méritocracie à la française. Merite is een erfenis van de Revolutie: ‘Merite’ in plaats van ‘geboorte’; ‘talent’ in plaats ‘origine’; ‘intelligentie’ in plaats van ‘geld’. Gelijke kansen zijn een erfenis van de Verlichting en van Rousseau: ‘l’hommest né libre…aucun homme n’a d’autorité naturelle sur son semblable’. De meritocratie is de moraal van de winnaar, die er van uitgaat dat de verliezers hun lot verdienen als de wedstrijd eerlijk en rechtvaardig is verlopen. Dat beeld was altijd al wat scheef, maar in Frankrijk is er traditioneel veel respect voor pure intelligentie en het systeem zoals dat in de XIXe eeuw was ontwikkeld, maakte het mogelijk je zelf uit de klei trekken met doorzettingsvermogen, hard werken en intelligentie. Voorbeelden te over… Er was zelfs een eindexamenrichting voor jongelui met een wiskundeknobbel. Ja, die wiskunde…daarmee kon je een reële of fictieve culturele achterstand compenseren. In 1995 hebben goedwillende verbeteraars die richting omgezet in het bredere ‘S’ (‘Sciences’), waar wiskunde niet alleen zaligmakend meer was. De democratisering (= doorstroom) kreeg daardoor een gevoelige tik van de molenwieken en…het effect op de ingenieursstudies en zware wetenschappelijke studies was meteen te zien. ‘… Meer dan in de jaren 70 en 80 bepaalt je afkomst je kansen…’ (NRC 1 juni 2013/J.W. Meeus) gaat ook hier op. Na van alles geprobeerd te hebben willen de Fransen nu het accent leggen op het wegwerken van culturele achterstanden vanaf de kleuterschool: voor gelijke kansen moeten vooral de uitgangsposities zoveel mogelijk gelijk zijn. De klemtoon van dit nobele voornemen (alsof het een ontdekking is)  komt bij de ‘ZEPs’ (Zone d’Education Prioritaire) te liggen waar 20% van alle leerlingen zijn, meest achterstandswijken. 7.000 nieuwe leerkrachten worden daarvoor ingeschakeld. Sinds 1981 is er eindeloos veel aan die ZEPs besteed en gemorreld. Tot nu toe was het effect niet overtuigend.

Histoire geo Tout ce qui peut cultiver un peu nos jeunes illettrés est bon. ‘Rechts’ had in 2009 de 2 uren  Geschiedenis en Aardrijkskunde in de hoogste klas van de edelfilière ‘S’ (van ‘Sciences’) afgeschaft. Niet zozeer dat het een echte Sarkozy-maatregel was, het was zo’n ondoordachte maatregel in harmonie met de tijdgeest, ballast die competentie in de weg staat. Het spoorde ook met het sociaal-democratische en slap-liberale idee dat het juist de culturele bagage is die een optimale democratisering in de weg staat… Die bagage mag dus niet meewegen. Dat de maatschappij dat later corrigeert, wil men niet weten. On a voulu faire de l'histoire-géographie un enseignement de spécialité, alors qu'il est une pièce maîtresse du raisonnement des élèves. Priver les lycéens de cet enseignement l'année de leur majorité, quand ils accèdent à la citoyenneté, n'a aucun sens. Uiterst ‘Links’ is echter van mening dat men de ‘milieux populaires’juist niet mag uitsluiten van verrijkende culturele waarden en vindt daarmee aansluiting bij de middenklasse. Dat tegelijkertijd in de letterkundige filière ‘L’ alle wiskunde werd afgeschaft, vond men kennelijk niet erg, maar dat was al even ondoordacht… Aardrijkskunde en geschiedenis komen dus weer terug, maar de litterati blijven vanaf hun 15^everstoken van wiskunde. 2/3  van alle leraren komen uit die filière…

 

Selectie en oriëntatie. Wat zich in Nederland overgesimplicifeerd toespitst op CITO-resultaten, een guillotine (?), met waarschijnlijk veel declasseringsverdriet en omzeilings- of winstrategieën, vindt in Frankrijk in de 4 collège jaren plaats (11 tot 15 jaar), waar de overheid juist de botte bijl wil vermijden, want ook hier wordt het hogerop gaan aangevoeld als een impliciete afbraak van ambacht en vakmanschap: de technische kwalificerende opleidingen lijden er onder als ze een vergaarbak worden voor de zwakste leerlingen. Het collège, waar zich ook de schooluitval concentreert, krijgt daarom terecht veel extra aandacht.

 

Gelijke behandeling van jongens en meisjes. Wat gaat verborgen achter de notie die vanaf de kleuterschool dient te worden ingevoerd? ‘De kleuterschool krijgt de taak de basis kennis bij te brengen van de principes van het samenleven en de gelijkheid tussen meisjes en jongens.’ (Elle assure une première acquisition des principes de la vie en société et de l’égalité entre les filles et les garçons). Leest U goed: ‘meisjes en jongens’ en niet ‘jongens en meisjes’, wat beter spoort met onze traditie. Alsof het onderwijs niet in de eerste plaats behoudend moet zijn. Het doel is vanaf het 6^e jaar de complementariteit tussen man en vrouw te ontmantelen en het geslacht naar eigen keuze af te dwingen. Mogen uiteindelijk jongens dan meisjesnamen aannemen en omgekeerd? Een onderwijsvakbond schrijft: de heteroseksualiteit is niet de natuurlijke vorm van seksualiteit, maar de dominante vorm daarvan, zoals het sociale systeem dat voortbrengt en wettigt. Degenen die zich van dat model verwijderen worden gestigmatisserd en vernederd. (l’hétérosexualité, n’est pas la forme «naturelle » de la sexualité, mais sa forme dominante, au sens où le système social la produit, la légitime, et stigmatise et infériorise socialement celles et ceux qui s’en écartent.) Nog afgezien van de vraag of men een 5 of 6-jarige met dit soort dingen kan/mag/moet sexualiseren, ziet het er naar uit dat de Théorie du Genre na de Franse versie van Het Nieuwe Leren het nieuwste stokpaardje van de post-1968 linkse pedagogen wordt. De meerderheid moet zich dus (alweer) aanpassen. Le genre, « ennemi principal » de l’égalité, je moet maar de durven de geslachtstheorie causaal in verbinding te brengen met gelijkheid en het daarmee te verheffen tot een kernpunt van het onderwijsbeleid… Is een gewetenspolitie  de volgende stap omdat een verbetering 'meetbaar' moet zijn? Het kan de verwarring alleen nog maar vergroten. Eigenlijk moeten de jongetjes zich schamen een jongen te zijn… Ouders die aanvoelen hoe belangrijk structureerde kennisverwerving is met duidelijke bakens en geworteld-zijn zonder anticipatie op vertroebelende problemen die niet bij de leeftijd passen, worden de gordijnen ingejaagd… Niettemin is de discussie interessant en zal ik er een blog aan wijden. Voor hen die nu alvast uitgebreid willen huiveren verwijs ik naar de bijlage (193 bldz!) en naar het essay ‘L’éducation à l’Age du Gender’/Salvator 2013, 124 bldz. Je vraagt je af wat voor soort gezinservaring al die geleerde schrijvers hebben…

Moraal en burgerschap. Vanaf de lagere school tot het einde van de leerplicht (16 jaar) moeten de leerlingen bewust worden gemaakt van hun rol in een tolerante samenleving waar ze met respect moeten omgaan met de verschillen van origine, godsdienst, kleur enz. en ook de gelijkheid tussen mannen en vrouwen moeten interioriseren. Uiteraard worden deze dingen al onderwezen en verplichte filosofielessen geven daar nog extra diepte aan, maar de Heer Peillon heeft dat netjes opgepoetst. ‘Met vrijheid van geest en verantwoordelijk gedrag moeten de jonge mensen een eigen houding kunnen smeden’ (van forger). Als hulpmiddel is er een ‘parcours d’éducation artistique et culturelle’. Frankrijk zou Frankrijk niet zijn als zij de ‘laïcité’ (= in principe strikt neutrale lekenmoraal)  er niet bij zouden betrekken. In het kader daarvan zijn hoofddoeken en ander uiterlijk godsdienstig vertoon (keppels en ook crucifixen in de leslokalen) niet toegestaan. Het is opvallend dat de hervatting van het onderwijs van de moraal en burgerschap (sinds 1939) als aparte discipline niet werd weggehoond en goed werd ontvangen. De vraag is wat er in de praktijk van deze niet-patriottische ‘common descency (Orwell) terecht komt of anders gezegd hoe het evenwicht tot stand komt tussen een zinnelijke permissiviteit jouir sans entrave van sommige bobo’s en homo’s en een viriele, Christelijke angehauchte terughoudendheid un homme, ça s’empêche… (Albert Camus).

Evaluatie. Zie ook de boekbespreking van L’Imposture Scolaire, blog 77. Vanaf 2010 worden op nationaal niveauleerlingen van 7 en 10 jaar  getest op  de beheersing van de gemeenschappelijke ‘socle commun de connaissances et de compétences’. Bovendien heeft iedere leerling een ‘Livret Personnel de Compétences’  (LPC) waarbij de onderwijzers voor 7-jarigen 46 hokjes moeten afvinken en voor 10-jarigen 110 hokjes… Het systeem heeft de tendens te degenereren tot een afvinkfabriek. Gaat U maar na: een klas met 30 leerlingen… Daarnaast blijft de ‘klassieke’ beoordelingsmethode in gebruik. De tests waren eigenlijk bedoeld als hulpmiddel om het onderwijs op nationaal niveau in zijn geheel bij te sturen. Een steekproef bij, zegge, 3% van de leerlingen was wat dat betreft voldoende geweest. De Franse samenleving is in de ban, zoals ook Nederland, van prestatie tegen elke prijs en van mededinging. Er wordt geen rekening gehouden met niet kwantificeerbare talenten en ook niet met de transversaliteit die maakt een competentie (wat is dat eigenlijk? Nog nooit goed gedefinieerd) niet  op zichzelf staat. Het gaat ten koste van het idee van dat de Wereld er voor iedereen is (3). Of anders gezegd ten koste van een vooruitgang van allen, de samenhorigheid en de solidariteit. "Réussir" est devenu l'obsession générale de notre société, et cette réussite est mesurée par notre capacité à l'emporter dans des compétitions permanentes (Prof. Albert Jacquard).

Hier zijn dezelfde soort discussies als over de CITO, hoe een goed idee kan afdrijven. De tests waren anoniem voor de overheid bestemd. Methodologisch en qua timing was er veel op aan te merken. Met de generalisatie kwamen de perverse effecten meteen naar boven. Om bij de vakbonden in het gevlei te komen kregen de onderwijzers een premie van € 400 voor het goede verloop van de tests.‘Teaching to tests’ was daarvan het resultaat met actieve medewerking van de hiërarchie. De uitdrukking ‘teaching to tests’ ben ik in Nederland nog niet tegengekomen ofschoon dat op grote schaal wel zal gebeuren. Dat komt neer op een verarming van het onderwijs, want de onderwijzer zou er op kunnen worden nagewezen dat zijn ‘resultaat’ achter bleef, terwijl toch beter les gaf dan zijn collegae… Zo kwam er een manipulatie tot stand die in de nationale statistieken een zeer geflatteerd beeld gaf van wat er in het veld aan de hand was… Verbetering over de hele linie! Bravo, bravo, eindelijk meetbaar goed onderwijsbeleid, dat moest het domme volk door de strot geduwd worden… L'évaluation a pris le pas sur la transmission des savoirs. En ook hier vreest men dat de openbaarheid van dit soort tests het bestaan van sommige scholen onhoudbaar wordt.

Evaluaties op nationaal niveau mogen onontbeerlijk zijn om een onderwijspolitiek uit te stippelen en ook om de beroepsmatige aanpassing binnen het collège te verbeteren, maar de Heer Peillon is met de evaluaties in de huidige vorm gestopt. Ze vinden alleen nog maar op vrijwillige basis plaats als een hulpmiddel voor pedagogische keuzen voor het succes van de leerlingen. De premie van € 400 is ook komen te vervallen. Er wordt nagedacht over een nieuw neutraal systeem zonder perverse uitwerkingen die in 2014 of 2015 moet worden  ingesteld.

Informatica:  de nieuwe generatie moet zo vroeg mogelijk vertrouwd raken met de digitale wereld. Het is een waarheid als een koe. Het pleit voor een land dat ooit een voorloper was van het Internet op gebied van data verwerking en elektronische communicatie met de Minitel (vanaf 1982) zich afvraagt hoe men kan vermijden dat deze nieuwe generatie zich ontwikkelt als onwetende en passieve consumenten die gemanipuleerd kunnen worden. Zullen ze in staat zijn de digitale revolutie te domineren als geïnformeerde burgers die de machine kunnen beheersen en vernieuwingen concipiëren of worden ze boodschappers van een graal waarvan de betekenis hun begrip ver te boven gaat? En die hen afhankelijk maakt van een heel kleine club van deskundigen?

Uiteraard kwamen de rekrutering, 60.000 man extra + de vervanging van hen die met pensioen gaan, en de vorming van de leraren aan de orde. Hier kwam de politieke aard van de regering en de macht van de vakbonden tot uiting: Meer is beter, al is het ‘meer van het oude’. Met de huidige moeilijke begrotingsjaren is er geen enkele ruimte voor salarisverhogingen buiten de anciënniteitverhogingen om. If you pay peanuts, do you get monkeys? (Studie van Peter Dolton en Oscar Gutteriez, 2013) is een terechte vraag die betrokken ouders zich moeten stellen. De anticipatie op minder goede leraren leidt in de praktijk tot een verhoogd beroep op allerlei studieprothesen van bijles tot stoomcursussen in de Zomervakantie… De ouders van de doorsnee leerling die daar niet aan mee doen zijn of dom, of op een schuldige manier onverantwoordelijk.

Bij de vorming krijgen de leraren in spe tijdens hun 2^emasterjaar de gelegenheid voor de klas te staan. ‘Rechts’ had die praktische ervaring onder luid protest afgeschaft.

————————————————————————————————————

‘Gelijkheid’ en ‘gelijke kansen’ zijn wachtwoorden van het beleid, ook bij ‘Rechts’. Hoe vaak worden die principes niet door subtiele maatregelen ondermijnd. Ondanks zijn constructieve retoriek heeft de Heer Peillon verstandige maatregelen van ‘Rechts’ op dat gebied  te niet gedaan. Zo was er de mogelijkheid voor 14-jarigen (meest onhandelbare jongens) een toekomstige professionele activiteit en school te alterneren. Dat spoorde niet met de theoretische gelijke behandeling op het ‘collège’ en werd daarom afgeschaft.  Idem de internaten waar ‘exellente’ leerlingen uit de ZEPs naar toe konden gaan met het argument dat ‘les internats d’excellence constituent une réponse partielle et coûteuse à un besoin plus large. Tous les internats, dans leur diversité, doivent proposer l’excellence scolaire et éducative aux élèves accueillis’. Het is bij uitstek een holle frase (langue de bois), waarmee iets waardevols om zeep werd geholpen. Degenen die wilden/konden uitblinken zijn weer in hun hok terug gemept.

OK men moet zich niet laten ontmoedigen, maar de onderwijskrachten die in moeilijke wijken worden ingezet zullen soms het gevoel hebben dat ze met een lepel in de hand een zee van domheid en onbegrip moeten leegscheppen en dat die moeite waarschijnlijk elders beter zou zijn besteed. Dat leeglepelen is ook daarom zo moeilijk omdat scholing en opleiding een ‘affaire de famille’ is (uitgewerkt door Pierre Bourdieu). Maar wie gaat aan de ouders zeggen dat de TV niet de hele dag aan moet staan? En dat het nuttig is eens een krant of boek te lezen? Enz.

Er is ook een fundamentele contradictie in die zin dat onderwijskrachten ‘meer gelijkheid’ en ‘meer kansen voor hen die het niet hebben’ moeten waar maken, terwijl het juist de onderwijskrachten zijn die het best het huidige systeem weten uit te buiten. Hun kinderen representeren ongeveer 30% van het bestand van de beste instellingen… Le Monde heeft daar een fraaie studie aan gewijd: Enfants d’enseignants, ces ‘chouchous’ de l’Ecole (8 mei 2013). Googlelt U dat. Het geeft  inzicht in wat er in de coulissen plaats vindt en hoe taai de corporatieve tegenstand kan zijn.. Het zijn de onderwijskrachten die de intellectuele nieuwsgierigheid binnen de eigen kring het best op peil houden (2/3 komt uit de literair/filosofische hoek!), dus boeken lezen en ook Le Monde, wat een echte leraarskrant is; hun kinderen opvoeden met het idee dat succes op school het resultaat is van inspanning, herhaling en doorzettingsvermogen. De commentaren zijn ook de moeite waard. Hier is een mooie: Al diegenen die belast zijn met de wedergeboorte (= refondation) van de volksschool hebben kinderen die over het algemeen goed slagen … volkskinderen worden er uitgedrukt, waardoor de ongelijkheden bij de start nog groter worden. Denkt U werkelijk dat ze zouden willen democratiseren [ten koste van zichzelf]? (Tous ceux qui seraient chargés de " refonder " l'école du peuple ont des enfants qui réussissent plutôt bien à l'école qui fait couler les fils du peuple, accroissant encore les inégalités de départ. Vous croyez vraiment qu'ils voudront la démocratiser?…)

————————————————————————————————————

De echte scud (22 mei 2012) die op de Heer Peillon, de vakbonden en de overheid werd afgevuurd, kwam niet uit de politieke hoek maar van de rekenkamer (Cour des Comptes), die stelde dat de rekrutering van 60.000 man extra personeel helemaal niet nodig was, zeker niet in vergelijking met andere OESO-landen. Zelfs Nederland werd daarbij geciteerd…  ‘Het probleem is niet het aantal onderwijskrachten of het gebrek aan middelen, maar het juiste beheer van die middelen’. De rekenkamer kritiseert verder  ‘de gelijkheidsdruk die veronderstelt dat iedere leerling dezelfde onderwijsbehoefte heeft en iedere leraar dezelfde competentie’. Deze formele rechtvaardigheid heeft tot gevolg dat leerlingen bestaan voor de leraren via hun vakbonden en niet omgekeerd. Dat heeft te maken met het centrale computergestuurde benoemingsbeleid dat werkt met een puntensysteem. Leraren kunnen voorkeuren geven, maar degene die de meeste punten vergaart, krijgt de post. De punten krijg je door anciënniteit, je eigen residentie, of dankzij je vrouw als die ver af woont, je ‘brownie points’ vergaard in een ZEP etc. Voor een vrijgezel kan het zuur zijn… Voor oudere leraren zijn er nog wat andere douceurtjes die het leven veraangenamen. Of je een goede leraar bent of niet, telt niet mee. Het gevolg is dat in de moeilijke scholen de jaarlijkse vervanging boven de 50% is… Een groot deel van de additionele inspanning loopt daarop stuk. Daar komen tegen alle deontologische overwegingen in jonge, onervaren leraren terecht… Uiteraard zijn salarisverschillen naar merite/moeilijkheid bij de vakbonden quasi uit den boze. Niettemin heeft de complexiteit hoeken en gaten waar het smout voor het oprapen ligt. Zo kan een leraarsalaris oplopen tot € 8.500/maand. Maar niet in de moeilijkste, maatschappelijk nuttigste posities. De rekenkamer raadt o.a. aan dat een leraar in 2 disciplines les geeft. De zeer grote efficiency winst kan dan besteed worden om het gemiddelde salaris te verhogen. Dus minder, maar beter opgeleide en beter betaalde en goed gemotiveerde leraren. Dat is ook wat in het belang van de ouders is. En dat was wat de Heer Sarkozy ook wilde. De vakbonden waren razend. De Heer Peillon hield zich koest.

Men kan de rekenkamer niet van partijdigheid betichten: de president was vroeger een eminente socialist.

1) Maurice Merleau-Ponti (1908-1961) tijdsgenoot van Jean-Paul Sartre (met wie hij in 1952 zou breken) en Simone de Beauvoir, schrijver – schrik niet – van Phénoménologie de la Perception (1944),

(2) Nederland was vroeger beroemd om zijn talenkennis. De moderne talen werden zeer degelijk onderwezen. Het zou een prachtig hulpmiddel zijn om een originele Nederlandse stem in het kader van de Europese integratie tot uitdrukking te laten komen. Het is weg. Waar is onze vooruitgang? Waar kweek je nog onderling begrip? Waar is de kruisbestuiving als je door allerlei filters heen moet gaan?

(3) Dit sluit aan bij ‘il faut de tout pour créer un monde’ de Christen Democratische mantra van mijn eigen familie.