Wat moet je nu denken van het verhaal op NU.NL over een vmboschool ie leerlingen het verkeerde onderwerp voor eindexamen geschiedenis heeft laten leren. In plaats van het onderwerp “historie van de 20e eeuw” werd lesgegeven over “Nederland en Indonesië.”
De school hoopt dat de leerlingen bij een herkansing de stof dal wel goed hebben kunnen bestuderen.
Bij mij roept dat alleen maar vragen op. Niet over de ontstellende slordigheid van die school. Hoe gek het ook klinkt, als een examen iedere keer anders is, dan kun je dergelijke stommiteiten verwachten.
Maar het is toch vreemd dat de gehele eindexamenstof er in een paar weken doorheen gejast kan worden.
Ook realiseer ik me dat ik die toevallige onderwerpen die er telkens gekozen worden wel een hele vreemde manier vind om te bepalen wat kinderen van geschiedenis moeten weten. Het ene jaar slaag je niet als je niet flink wat af weet avn Nederland en Indonesie. Het andere jaar is diezelfde kennis tamelijk waardeloos: het gaat er om dat je de historie van de 20e eeuw kent. Vreemde uitdrukkingen trouwens. Natuurlijk gaat het bij geschiedenis over historie, dus het onderwerp is wat dubbelop, maar bij Nederland en Indonesie is dat dan weer niet het geval. Het lijkt allemaal van toevalligheden aan elkaar te hangen. Goh, wat zullen we de kinderen dit jaar nu eens leren.
Ik vind dat ook vreemd omdat zich op zo’n manier geen enkele gemeenschappelijkheid ontwikkelt, geen gezamenlijke kennis die we als maatschappij en de leerlingen als individu met ons meedragen. Ook lijkt het er op dat bepaalde gebeurtenissen niet belangrijker worden geacht dan andere. Dat kan toch niet waar zijn.
Maar .. ik weet niets van geschiedenisonderwijs, dus het kan goed domme onkunde van mijn kant zijn. Ik ben benieuwd wat te leren.
Inmiddels gewijzigd
Het examenprogramma geschiedenis is inmiddels gewijzigd (wordt ‘uitgefaseerd’ zoals dat zo mooi heet).
VMBO is eigenlijk de eerste opleiding die met ’n “overall” eindexamen (geschiedenis van de 20e eeuw) te maken krijgt. HAVO en VWO volgen, maar dan met alle 10 tijdvakken.
histoforum.digischool.nl/pilot/
Het probleem met die grote hoeveelheid stof over alle tijdvakken, is de vraag in hoeverre je de diepte in kunt gaan. Je kunt geschiedenis maar moeilijk vergelijken met exacte vakken als wi-na of talen: je stapelt geen kennis op kennis. Vandaar dat men lange tijd heeft gekozen voor een behandeling van de gehele geschiedenis in onder- en bovenbouw en een meer wetenschappelijke verdieping van twee onderwerpen (zie daar ook een aanleiding om wel een onderscheid tussen SE en CE-cijfer te maken, maar dat terzijde). De algemene vaardigheden die de leerlingen dan bij het vak zichzelf hadden eigen gemaakt, dienden dan op twee specialistische onderwerpen toegepast te worden.
Maar inmiddels is het examenprogramma dus gewijzigd en heeft men dat door verkeerd plakken en knippen foutief in het PTA van de betreffende school verwerkt. Fouten die m.i. gemaakt worden omdat onder druk van de tijd docenten PTA’s maar even tussen neus en lippen door dienen aan te leveren. Juist bij een vak als geschiedenis waarvoor elk jaar een nieuw PTA samengesteld moet worden kan dat i.d.d. problemen opleveren.
Geschiedenis
Ik herken je verbazing; deels is het bij aardrijkskunde ook zo, alleen nemen periodes daar de gedaante van regio’s aan. Allerlei regio’s zijn de afgelopen decennia langsgekomen: Brazilië, Indonesië, VS en USSR (mijn eigen examentijd), ik geloof verder ook Marokko, en tegenwoordig Zuidoost-Azië. Je kunt gewoon wáchten op India en China.
Zelf geef ik geen les in de bovenbouw; ik ga daar pas in investeren als mijn school gaat inzien dat we ons echt heel anders moeten gaan opstellen tegenover zich misdragende/niet-vooruit-te-branden leerlingen én dat er een ander systeem moet komen: géén herkansingen meer voor schoolexamens (hebben wel al niet heel veel) en niet twee á drie jaar van te voren al beginnen met schoolexamens. Gewoon de repetities en SO’s weer terug, sowieso tot aan het examenjaar. Ik weet het: ik kan hier nog heel lang op gaan wachten, maar ik vermaak me ondertussen wel. In ieder geval weet ik dus weinig van die bovenbouw, dus wat ik ga beweren doe ik met een paar slagen om de arm.
In het AK/GS-eindexamen zit niet alleen die rare onderwerpselectie; het schijnt ook nogal zwaar te leunen op het goed kunnen lezen van teksten en interpreteren van figuren. Niet dat dat onbelangrijk is, maar ja, alleen maar dát toetsen kan de bedoeling niet zijn. Wat aardrijkskunde betreft zijn er meer rare dingen aan de hand. Naast wisselende regio’s (vgl. GS perioden) waren er ook wisselende thema’s (bij GS kan dat ook: ontwikkeling van de textielindustrie in Engeland, of zoiets).
Die thema’s kunnen bij AK het geheel nog redelijk afdekken, maar één van die thema’s was ooit “Regionale Beeldvorming”. Ik zal het nooit vergeten; ik moest dit, toen ik net begon met lesgeven, gaan doorwerken met Havo4. Het was een ramp: één en al open deuren en vaagheden over mental maps, informatieverwerking en noem maar op. Later kwam mij ter ore dat dit onderwerp nooit in het examen aan de beurt kwam. Waarom niet? De examenvraagbedenkers konden er geen vragen over bedenken. Kun je het je voorstellen? En met zo’n onderwerp word je dus even voor Havo4 gezet.
Ook in de onderbouw zitten er bij AK kul-onderwerpen in. Het thema toerisme bijvoorbeeld. “je kunt lang, kort, of niet met vakantie”. Ja, en wat heeft dat met mijn vak te maken? “Sommige gebieden ontvangen alleen in de zomer veel toeristen, sommige in de winter, en sommige in beide seizoenen”. Een vreselijk hoog ja-duh-gehalte. Ik schaam me er dood voor, en sla het meestal maar gewoon over. Transport is ook zo’n onderwerp dat rammelt.
Het erge is dat er veel fysische geografie (bijv. landschapsvormen, gesteente, weer en klimaat) uit AK is weggesloopt. Uitgerekend dus het deel dat leerlingen doorgaans het meest interessant vinden. En wat daarvan overblijft, wordt dan ook nog eens deels geclaimd door zo’n vakoverstijgend vak als Science of NLT, of zoiets dergelijks. Men lijkt niet te beseffen dat je met AK allang een nogal vakoverstijgend vak in huis hebt: het staat bol van de economie, maatschappijleer en geschiedenis, en raakt zeker ook aan natuurkunde, scheikunde en biologie.
Genoeg afgedwaald: ik heb een gewaardeerde collega (GS) gevraagd om te reageren op jouw verwondering. Hij is nu nog druk bezig met het nakijken van de examens; hopelijk heeft-ie binnen een paar weken tijd. Ik ben zelf ook benieuwd.
Thema’s, dat was onderwijsvernieuwing
In het vak maatschappijleer hebben we al sinds de jaren 80 last van thema’s. De toenmalige experimentele eindexamencommissie vond dat het eindexamen uit wisselende en vaste thema’s moest bestaan. Ik heb daar vanaf het eerste begin fel tegen geageerd. Argumenten waren oa dat thema’s dicht bij de belevingswereld van de leerling konden aansluiten. Mijn argument dat een schoolvak de ‘state of the art’ van de toeleverende wetenschappen moest reflecteren en dat de sociale wetenschappen zo een ingang zouden krijgen in het voortgezet onderwijs, werd jarenlang afgewezen. De programmacommissie die voor de Tweede Fase het vak moest formuleren, volgde mijn opzet, maar haar inhoudelijke structurele opzet werd door een lobby van de oudgedienden van tafel geveegd. Wel maakte het ministerie mij duidelijk dat ik er goed aan deed op de ingeslagen weg verder te gaan. Bij de hernieuwde Tweede Fase zijn die thema’s van tafel geveegd en is mijn aanpak gekozen, maar de diverse methoden hebben dat nog niet door. De best verkochte heet nog steeds “Thema’s”. Zoiets kan met een schoolexamenvak.
IK heb ook met 6 thema’s
IK heb ook met 6 thema’s bij VMBO-T ak te maken gehad. Van de 6 was er een fysische geografie en dat is in de afgelopen jaren ook eenmaal een van de 2 examenthema’s geweest. Elk jaar komen van de 6 thema’s 2 in het examen, de rest moet in het schoolexamen. Vier onderwerpen zijn sociale geografie, een fysische en een planologie. Leerlingen vinden fysische geografie wel het moeilijkst maar vaak wel leuk.
Geschiedenis wordt nu dus een combinatie van overzicht en wisselende thema’s.
Wat ik raar vind is dat de Inspectie geen alarm heeft geslagen. Want daar moet elk jaar voor 1/10 het PTA worden ingeleverd, waarna uitvoering verplicht is. Archiveren ze daar alleen binnengekomen PTA’s? Ik begrijp wel dat niet iedere inspecteur alles weet van de examens van alle vakken. Maar deze school moet toch hebben afgeweken van de scholen in de regio. Ook de schooldirectie heeft kennelijk zitten slapen.
Het is zeker waar dat we dat PTA er maar even snel tussendoor moeten schrijven. Er is een jaar geweest dat ik dat maar liefst voor 3 examenvakken moest schrijven. Dat van geschiedenis was eerder fout gemaakt door een collega. Haar leerlingen hadden het ‘geluk’dat zij ziek werd en ik het ontdekte…
Alles hangt dus kennelijk van een docent af, die daar niet voor gewaardeerd wordt… Maar de info. kan wel zorgvuldig op het internet worden terug gezocht.
De consequenties voor de lln. staan in het bericht. Wat zijn de gevolgen voor de school en de docent?