Wie Nederlands heeft gestudeerd, kan – zo stel ik me voor – verschillende carrières ambiëren. Als je veel om je medemens geeft en het niet erg vindt om op een houtje te bijten, ga je Nederlandse les geven aan allochtonen of word je schrijver van poëzie. Als je iets meer geld wilt verdienen, ga je het middelbaar onderwijs in of word je journalist. En als je nog meer geld wilt verdienen, word je presentator van ‘De Wereld Draait Door’ of begin je een taaladviesbureau en bied je taaltrainingen aan van één dag die net zo veel kosten als een leraar Nederlands aan buitenlanders in een week verdient.
Niet dat zulke taaltrainingen veel voorstellen. Je leert er voltooid deelwoorden correct spellen en het verschil tussen ‘hen’ en ‘hun’ en je krijgt nog een keer uitgelegd dat het toch echt ‘groter DAN’ moet zijn. Zulke cursussen zijn hard nodig, schrijft ene Harald Kruithof deze week in CARP*, een blaadje voor ambitieuze professionals. Zelf ontvangt hij bijvoorbeeld “regelmatig e-mails met grammaticale fouten als ‘ik heb u uitgenodigt’.”
Een verkeerd gespeld voltooid deelwoord is inderdaad een storende fout, al zou ik het een spelfout noemen en niet een grammaticale fout. De kofschipregel leer je al op de basisschool (ook tegenwoordig nog) en hij wordt in de onderbouw van de middelbare school ook nog uitgelegd. In een artikel in De Pers** wijst Kruithof echter met de beschuldigende vinger in de richting van het onderwijs. Daar zou nauwelijks nog aandacht aan spelling worden besteed. Nu ben ik zelf leraar Nederlands geweest in de tijd dat de jonge professionals waarover Kruithof het heeft, op school zaten en ik kan hem verzekeren: spelling is absoluut niet uit het lesprogramma verdwenen.
Met spelling is het een beetje als met verkeersregels. Als je je best doet, kun je je er prima aan houden. Maar het vraagt een beetje inspanning. Net zoals het discipline vereist om op een doodstille weg midden in de nacht niet 140 te gaan rijden. Al zou je in dat geval natuurlijk ook kunnen roepen dat degenen die dat wel doen bij jou voor 1000 euro een cursus moeten gaan volgen omdat de rij-instructeurs schromelijk in gebreke zijn gebleven.
* www.carp.nl/beter-dan-of-beter-als#reacties
** www.depers.nl/binnenland/287786/t-Kofschip-leren-op-het-werk.html
Aanvulling
Bovenstaand stukje heb ik eigenlijk voor een ander medium geschreven. Het leek me wel aardig om bij de BON-leden te polsen of zij mijn mening delen.
Evenals verkeersregels…
…is het af en toe best aardig om ook bij spelling je eigen regeltjes er op na te houden.
Wij zijn er immers niet voor de regels.
De regels zijn er voor ons.
Spelling automatiseren
U schrijft dat je je best moet doen om correct te spellen. Ik heb zelf helemaal niet het gevoel dat ik daar mijn best voor moet doen. Ik heb het idee dat je dat zo tussen je tiende en je twaalfde leert en dat je het dan niet meer verleert, zo min als je de tafels van vermenigvuldiging of schaatsen of zwemmen verleert. Goed spellen moet geautomatiseerd zijn. Je moet onder het schrijven van een tekst niet elke drie seconden over dat kofschip hoeven peinzen. Als je dat wel moet: jammer, maar kies dan een bezigheid waarbij je niet veel hoeft te schrijven.
Ik kan me ook niet voorstellen dat ik elke dag moet autorijden terwijl ik niet zou leren om de koppeling geleidelijk te laten opkomen. Zijn er mensen die na twintig jaar nog steeds met horten en stoten optrekken?
Oorzaken van slechte taalvaardigheid
Ik vrees dat het zo eenvoudig niet is. De laatste 25 jaar is er op school relatief weinig aandacht geweest voor zorgvuldig en foutloos schrijven. Fouten werden niet aangerekend omdat de taal nu eenmaal verandert of omdat het er toch alleen om gaat dat de ander je begrijpt en wat maakt een d/t dan uit. Ook zijn taalregels natuurlijk niet anti autoritair en daarmee eigenlijk verwerpelijk. Je wilt je toch niet hoog verheven voelen boven de anderen als je probeert een beetje netjes te schrijven?
Daarbij werden allerlei ideeën geopperd en in de praktijk gebracht die het leren van taal voor kinderen moeilijk maakt. Grammatica is wel degelijk sterk ingekort. Op sommige scholen wordt er nauwelijks aandacht aan besteed.
Ik heb een professor in de NT2 (Nederlands als tweede taal) letterlijk horen beweren dat grammaticales contraproductief was, want hij dat uit een meta onderzoek aangetoond dat er geen transfer zou zijn van grammaticakennis naar het juist spellen van woorden en het juist formuleren van zinnen. Onzin natuurlijk, maar de hooggeleerde man beweerde dat allemaal wel. Zijn onderbouwing was overigens uiterst matig: hij had een tiental eerdere onderzoeken bij elkaar geraapt, onderzoeken op verchillend gebied, voor evrschillende groepen, met verschillende uitgangspunten en verschillende vragenlijsten en hij had de data die hij daaruit destilleerde samengenomen. Dat kan nooit want, zo zei mijn wijze onderwijzer vroeger, dat is appels en peren optellen. Ik heb de man toen gevraagd of hij bij dat samenvegen rekening had gehouden met het niveau van de betreffende leerlingen/studenten? Of het niet zou kunnen dat leerlingen met een hoger abstractieniveau meer aan grammatica hebben dan leerlingen die veel minder slim zijn. Dat had hij niet, maar hij nam niets terug van zijn bewering dat grammaticaonderwijs averechts werkt.
Conclusie: het taalonderwijs is de laatste decennia slechter en slechter geworden. Kinderen hebben simpelweg nauwelijks geleerd goed te spellen/schrijven. Natuurlijk zijn er uitzonderingen, maar de trend lijkt me volslagen helder. Ook al omdat de juf zelf geen fatsoenlijke zin meer op papier kan krijgen.
Systematic review
Appels met peren vergelijken gaat uitstekend. Je moet echter wel weten wat je doet….
In de medische wereld doet bijvoorbeeld The Cochrane Collaboration uitstekend werk door alle beschikbare studies over 1 onderwerp systematisch te analyseren.
Die NT2 professor zal wellicht alleen maar studies uitgekozen hebben die zijn vooropgezette mening bevestigden.
rangorde bij de universitaire disciplines?
De beroemde psycholoog Eysenk had graag natuurwetenschappen gestudeerd maar zijn Duitse voortopleiding werd als onvoldoende beoordeeld om op de universiteit voor die studie te kunnen worden toegelaten. Maar hij mocht wel psychologie studeren en daarom heeft hij dat maar gedaan. Later zou hij gezegd hebben “Ik ben nu een beroemd psycholoog geworden. In de wereld van de natuurwetenschappen zijn zo veel goede mensen dat ik daat niet eens hoogleraar zou zijn geworden”. Mogelijk worden op sommige universiteiten in bepaalde disciplines aan de vervuller van een professoraat geen hoge eisen gesteld.
Seger Weehuizen
Titel?
Beste Johan,
De titel boven je stuk kan ik niet helemaal in relatie brengen tot je stukje…..?
Natuurlijk worden er vast nog wel spellingslessen gegeven in het Middelbaar Onderwijs, maar er is geen brede overtuiging meer dat correct taalgebruik van belang is: niet op de scholen en zéker niet buiten de scholen.
Mijn ouders (en ikzelf) vinden nog steeds dat we een beetje voor gek staan met een spellingsfout. Dat gevoel van belangrijkheid ontbreekt heden ten dage.
Je moet een beetje je best doen voor correct taalgebruik. Waarom zou je dat doen als de noodzaak ontbreekt?
Over grammatica gesproken: ik heb overtuigend veel leerlingen die niet weten wat een werkwoord is, laat staan een persoonsvorm. En ik maar geïntegreerde en toegepaste vaardigheden aanleren…….. Niemand wil nog wat weten van lessen over werkwoordsspelling. “Nee joh, het gaat om het taalgebruik in het kader van het beroep.”
De Harald Kruithof
die ik in mijn stukje een veeg uit de pan geef omdat hij “het onderwijs” een veeg uit de pan geeft, werkt met cursisten die toch op z’n minst Havo of VWO hebben gedaan. Dat zij in hun werk allerlei spelfouten maken in hun e-mails komt volgens hem doordat het onderwijs tekort is geschoten. Die kritiek vond ik nogal makkelijk. (Vandaar mijn vergelijking met autorijden) Ik sla mijn collega’s die Nederlands geven eerlijk gezegd hoger aan dan deze hoog van de toren blazende taaltrainer.
En verder: het volgende artikel vond ik wel verhelderend: pdf.klasse.be/KVL/KVL180/KVL18010.pdf
Het behandelt de vraag waarom iedereen weleens zondigt tegen de regels voor de spelling van werkwoorden. (Want zelfs degenen die dat nooit zegggen te doen, maken zich er schuldig aan, wat natuurlijk niet betekent dat je er dan maar een eind op los moet spellen)