DE VERWEESDE SCHOOL ALS LEIDRAAD

Een bijbel voor de lerarenopleiding

DE VERWEESDE SCHOOL ALS LEIDRAAD

Hoe komen we uit de onderwijsmalaise die ons al decennialang teistert? Jan Dirk Imelman en Jos de Mönnink geven daartoe een meer dan welkome aanzet met hun boek De verweesde school. Dit buitengewoon rijk cultuurfilosofisch boek analyseert haarscherp wat er door de veranderende rol van de overheid is misgegaan. Immelman en De Mönnink trappen niet in de valkuil van ‘vroeger was alles beter’. Zij gaan uitdrukkelijk in op de actualiteit en refereren aan de kernproblemen van de huidige samenleving. Algemeen probleem van dit boek blijft de weerklank. Wie gaat deze bijbel lezen en hoe genereert dit boek voldoende aandacht?

Verweesd

De titel prikkelt. Verweesd wil zeggen zonder ouders, er alleen voorstaan en min of meer hulpeloos achterblijven. Maar dat leidt er ook toe dat iedereen er zich mee bemoeit. Wie zijn die ouders van ons onderwijs en nog belangrijker: wie is het meest geschikt om de voogdij aan toe te vertrouwen? De leerplicht dateert van de napoleontische tijd en daarmee gaven de ouders een belangrijk deel van de opvoeding uit handen. De samenleving nam door middel van onderwijs de algemene vorming over.

Mondigheid

Mondigheid ten dienste van het algemeen belang is volgens de auteurs het kernbegrip van het onderwijs. Onderwijs dat overigens geheel vrij dient te zijn van indoctrinatie. Mondigheid wordt in dit boek breed opgevat. Het uiteindelijk doel daarvan is zelfkritiek. Men is in staat eigen opvattingen en meningen tegen het licht te houden en waar nodig die te herzien. Mondigheid heeft vooral een emanciperende functie, omdat het aanzet grote maatschappelijke problemen op een sociale en constructieve manier te benaderen. Het spreekt voor zich dat het leesonderwijs hierin van kapitaal belang is. Om nog maar te zwijgen over de ramp die zich voltrekt bij het groeiend analfabetisme. Het vergroot de tweedeling in de maatschappij. Een actueel voorbeeld daarvan is de moeizame en  inefficiënte bestrijding van het coronavirus.

 

Leesbaarheid

Hoe bereikt dit belangrijk boek de gewenste doelgroep? Duidelijk is dat dit werk thuishoort op de leeslijst van alle lerarenopleidingen en pabo’s. Het verschaft de toekomstige leraren een helder inzicht in de ingewikkelde historie van de onderwijsveranderingen en noopt hen te reflecteren op het maatschappelijk belang van hun beroep én hun vak. De verweesde school is evenwel geen gemakkelijke kost. De lezer die zich echter met de nodige moeite door dit boek heeft geworsteld, wordt rijkelijk beloond. Het is zoals het onderwijs zelf. Als je iets wilt leren, moet je er moeite voor doen.

Ruchtbaarheid

‘Het boek zou gelezen moeten worden’, verzucht Jan Dirk Imelman aan het eind van het interview met Ad Verbrugge. Dat doet sterk denken aan Multatuli’s uitroep bij het verschijnen van de Max Havelaar: ‘Ik wil gelezen worden!’ Beide boeken stellen ernstige maatschappelijke wantoestanden loepzuiver aan de kaak en net als bij de Max Havelaar valt De verweesde school op door zijn bijzondere structuur. Voordeel van een dergelijke structuur is dat vogels van diverse pluimage hun licht laten schijnen op complexe maatschappelijke kernproblemen en die vervolgens vertalen naar  het onderwijs. Dat maakt het boek extra interessant. Meningen en visies die overigens later weer door de auteurs tegen het licht worden gehouden. Zo zijn de auteurs het zeker niet altijd helemaal eens met de coauteurs. Het is meer dan wenselijk dat De verweesde school niet zo lang op erkenning hoeft te wachten als de Max Havelaar. Er is immers geen tijd meer te verliezen.

 

Dr. A.M. Bastings