Gisteren, 23 november 2017, publiceerde NRC een artikel van prof. dr. Edith Hooge over de manier waarop het Nederlandse onderwijs wordt bestuurd door de overheid en een groeiend netwerk van onderwijsorganisaties. Hooge baseerde haar artikel op het onderzoek “Zicht sturingsdynamiek” van haarzelf en prof. dr. Sietske Waslander van TIAS School for Business and Society.
Voor BON bevestigt dit wat we al jaren beweren: de veelheid van onderwijsorganisaties en bedrijven, de kleilaag rondom het onderwijs, maakt het volkomen onmogelijk om van buiten die kleilaag werkelijk invloed te hebben op onderwijsbeleid. Zo heeft BON stevig de neus gestoten toen wij deelnamen aan de Onderwijscoöperatie en probeerden een fatsoenlijke professionele ruimte voor leraren te realiseren. De slangenkuil van belangen, van geld en dus invloed voorzien door OCW deed het tegengestelde van waar men voor opgericht was (van, voor en door de leraren). Communicatie over de standpunten met betrekking tot Onderwijs2032 en lerarenregister werd afgestemd met OCW en ambtenaren van OCW speelden een belangrijke rol binnen de Onderwijscoöperatie. Mensen van BON die in de OC meewerkten werden geschoffeerd en zelfs ontslagen omdat zij hun rollen wel serieus namen. De OC wenste alleen maar ja-knikkers, niet vreemd want het ‘ja’ was een ja boor de plannen van de OC, gesponsord door het ministerie.
Die handelswijze van OCW is nu ook duidelijk geworden uit het onderzoek van TIAS. In de samenvatting lezen we:
“Op stelselniveau is sprake van lenige netwerksturing door de overheid. Netwerksturing beperkt de rol van de overheid niet, het transformeert die. De overheid gebruikt niet alleen bestaande netwerken om te sturen, maar creëert ook zelf organisaties en sturingsnetwerken. De overheid stuurt samen mét, maar ook vía andere organisaties. Ondanks veel relatief autonome organisaties, maar dankzij zeer geavanceerde manieren van sturen, is de rol van het ministerie van OCW weliswaar niet altijd zichtbaar maar wel dominant. Typerend voor Nederland zijn gelegenheidsnetwerken: sturingsnetwerken verschillen tussen sectoren en beleidsthema’s, en ontwikkelen eigen vormen van sturing.”
Het onderzoek zelf is veel breder dan alleen dit voor ons schokkende maar herkenbare resultaat. Wij roepen de overheid op om een einde te maken aan de ondoorzichtige en kostbare netwerken die zij zelf gebruikt om beleidsdoelen te bereiken. In de analogie van Hooge: plaats de onderwijsboot in het droogdok, krab de vele aangroeiingen er van af en neem maatregelen dat dat niet meer terug groeit. Stop de lumpsum, ontbindt de sectorraden, defuseer de grote besturen tot de menselijke maat. En de gemakkelijkste maatregel: stop de Onderwijscoöperatie, Curriculum.nu en het lerarenregister. Beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Tijd voor transparant en integer onderwijsbeleid op basis van argumenten in plaats van belangen.
Gerard Verhoef
In de eerste alinea van het opiniestuk De School raakt Stuurloos door AAngroei van Instanties in de NRC 23 nov 2017 heeft mevrouw Hooge in het onderwijsblog van die krant geschreven ”Met het regeerakkoord lanceert het nieuwe kabinet relevante, soms nieuwe, ambities voor het onderwijs: een betere overgang van basis- naar voortgezet onderwijs, terugkeer van de brede brugklas, actualisatie van het onderwijscurriculum, aandacht voor burgerschap en seksuele diversiteit, introductie van een maatschappelijke diensttijd, en terugdringen van laaggeletterdheid. De inhoud van deze plannen snijdt hout en kan op een breed draagvlak rekenen in de politiek, het onderwijsveld en in de samenleving”. Ik denk dat een heleboel ouders over de plannen teleurgesteld zullen zijn. Ook BON zou dat moeten zijn. Zij is immers voorstander van homogene klassen na de basisschool. En niet voor een programma dat voor de intelligente leergierige leerlingen te saai is en voor zwakke leerlingen te moeilijk is. Dus moet de overheid zich meer inspannen om al in het laatste basisschooljaar te laten uitzoeken in welke stream leerlingen thuishoren en een leerling met een duidelijke vwo-geschiktheid al vanaf de eerste klas van het secundair onderwijs een echt vwo-programma aanbieden. Actualisatie is in voor veel vakken van het vwo niet relevant en het terugdringen laaggeletterdheid slechts dan als geletterdheid synoniem is met eruditie. En de andere aandachtspunten zijn slechts hinderlijke hypes.