Het is weer eens zover: een ex-politicus met een bestuursbaantje (en daarmee eigenbelang) die begint te roepen dat boeken in het voortgezet onderwijs zo snel mogelijk moeten worden vervangen door tablets. De reden: "Het is niet meer tegen te houden". Gelukkig enig tegengeluid van het Erasmiaans, maar de cruciale vraag wordt weer eens niet gesteld: "Meneer Nijpels, als die tablets zoveel toevoegen aan het onderwijs, waarom zijn particuliere scholen er dan niet als de kippen bij om ze in te voeren en hun concurrenten af te troeven?"
Luister zelf op BNR Nieuwsradio: www.bnr.nl/?player=archief&fragment=20120518154950600
Nijpels
Op Radio1 hoorde ik hem ook oreren. We moeten zo vlug mogelijk aan de tabletten.
Dat zijn apparaten die tussen de leraar en de leerling in staan. Dat wordt nog een gedoe in de klas straks.
Boeken of niet
Tablets klinkt ook zo raar. Moet je die innemen? Het gaat niet om tablets of boeken maar zoals Komrij ook heeft geschreven om de “oorlog tussen lezers en niet-lezers”. Nijpels lijkt me geen lezer. Zijn lievelingsliteratuur schijnt Kuifje te zijn. Niets tegen Kuifje overigens.
Weer een ‘politicus’ die
Weer een ‘politicus’ die vooral goede sier voor zichzelf wil maken, maar verder geen idee heeft van onderwijs.
– Ik gaf ooit les met behulp van wandplaten en dia’s. Wandplaten en dia’s kunnen vervangen worden door plaatjes van het internet, maar alleen als een uitgever bereid blijkt diep in de buidel te tasten voor goede kwaliteit, net als bij die wandplaten en dia’s.
Aangezien iedereen lijkt te mogen en kunnen stelen van internet, lijkt het onwaarschijnlijk dat een uitgever nog wil investeren in kwaliteitsplaatjes (als die van die wandplaten en dia’s) als het om didactiek gaat.
Ik gaf ooit les met behulp van films en t.v.. Films en t.v. die didactisch konden worden ingepast in de lesstof. Maar die nooit op zichzelf stonden: zij waren altijd hulpmiddel voor het verhaal van de leerkracht. Internet kan zo’n zelfde hulpmiddel zijn, maar verandert verder niets wezenlijks.
Voor boeken geldt hetzelfde verhaal. Ik heb het altijd slechte didactiek gevonden als leerlingen alleen maar naar het boek verwezen werd. Ook het boek diende als hulpmiddel voor het verhaal van de leerkracht.
Als het boek via internet eenzelfde functie krijgt, verandert er eigenlijk niets.
Behalve het feit dat we nu op grote schaal electrische voeding nodig hebben.
Dan veel liever het echte boek: prettiger voor de ogen, geen electrische voeding nodig en altijd veel uitgebreider dan de internet-vluchtigheden.
Al zou men dus internet willen gebruiken, dan blijft het een middel (net als die dia’s, films, t.v.programma’s en boeken) voor de aan te bieden leerstof.
Een tablet voegt in dat opzicht helemaal niets nieuws toe. Het blijft gewoon oude wijn in een nieuwe zak.
Daarom is er sprake van een valse tegenstelling tussen tablets en boeken.
Maar leiden die voor alles aan hun eigen imago willen poetsen doen graag alsof boeken ouderwets zouden zijn.
Maar foto’s (dia’s zijn foto’s van plaatjes) films en t.v. en boeken zijn niet ouderwets geworden als foto’s en films ook op tablets te verkrijgen zijn.
Daarbij is het veel prettiger lezen vanaf papier, vooral als we diep in de stof willen duiken en lange teksten tot ons moeten nemen.
Het boek is dus niet ouderwets geworden.
Ook moderne middelen blijven hulpmiddelen, zoals het boek ook niet de leraar kon vervangen.
Leerlingen die uitsluitend via het geschreven woord moesten leren waren slachtoffer van waardeloze didactiek.
Leerlingen die het alleen van een tablet moeten hebben, worden eveneens slachtoffer van een waardeloze didactiek.
Nijpels doet aan valse tegenstellingen.
een intolerante kwast
“Het is niet meer tegen te houden” Daar gaat een andere gedachten aan vooraf. “Het moet overal op dezelfde wijze” en ten slotte “dus als we de moderne leitjes niet tegen kunnen houden moet iedereen ze gaan gebruiken!”. Waar komt die intolerantie anno 2012 toch vandaan? Waarom zijn wij zo onverdraagzaam geworden? Vanwege de vermeende voordelen van schaalvergroting? We hebben net de ervaring achter de rug dat grote scholen exploiterende onderwijsorganisaties juist slecht werken. Ad maiorem gloriam dei Nijpels? Zoals eerder ministers naam wilden maken als grote onderwijshervormer?
Seger Weehuizen
Het gebruik van een tablet
Het gebruik van een tablet stelt de leerkracht voor dezelfde vragen als b.v. het gebruik van het boek (daarbij kunnen we denken aan de geprogrammeerde instructies van weleer die de leraar dachten te kunnen vervangen door het papieren woord; zij hebben bleken niet succesvol).
Geven we klassikaal onderwijs, dienen we vooraf bij de lesvoorbereiding te gaan zoeken naar de juiste internetpagina’s. Dienen we klassikale instructie te geven: zoek die en die internetpagina en dienen we daarna, door langs te lopen, de leerlingen te controleren op het opzoeken van de gewenste internetpagina.
Willen we niet tevreden zijn met alleen ‘interesse’ in de pagina, dienen we een overhoring in het vooruitzicht te stellen. Zo’n overhoring maakt dat die leerlingen dezelfde internetpagina tot vervelens toe moeten blijven herlezen en inprenten.
Daar zien we dus dezelfde effecten optreden die vernieuwers zo schijnen te verafschuwen: herhaling en zogenaamd dodende inprentingen.
De wens tot inprenten leidt tot attitudes die ook bij boeken gangbaar waren.
Dezelfde attitudes zijn nodig bij het lezen vanaf electronische schermpjes.
Ongetwijfeld heeft de vernieuwer een heel ander beeld voor ogen. Die ziet een leraar die een vraag stelt, waarna de leerlingen enthousiast hun tabletten (internet) gaan gebruiken om het antwoord te zoeken. De vernieuwer is eigenlijk al tevreden als de juiste antwoorden gevonden worden, aangezien hij dat enthousiasme belangrijker vindt dan het opslaan van de kennis.
Maar we weten als leerkrachten dat kennis die niet wordt opgeslagen leidt tot drijfzand waarop niet verder gebouwd kan worden.
Kortom: het gebruik van de tablet stelt de leerkrachten voor dezelfde vragen als bij het gebruik van de boeken: moet kennis worden ingeprent en overhoord, of zijn we al bij geconstateerd enthousiasme meer dan tevreden?!
Enthousiasme zou kennis laten beklijven, zo is de gedachte van vernieuwers.
De praktijk laat zien dat zo’n veronderstelling er helemaal naast zit.
Ouderwetse attitudes als doorzetten tot vervelens toe, herhalen en herhalen en inprenten: die maken dat kennis eigen gemaakt kan worden. Of dit nu met een boek of een tablet gebeurt, de noodzakelijke attitude blijft dezelfde.
Vernieuwers doen alsof de tablets de kennis bijna vanzelf doen ontstaan.
DAT is een enorme misvatting.