Politiek in het onderwijs

Politiek in het onderwijs.

Geen geld? Eigen schuld, dikke bult!

Maatschappijleer is een leuk vak. Of moet ik zeggen, het kan een leuk vak zijn? Ik herinner me van die drie jaar maatschappijleer (eind jaren negentig) op het VWO vooral dat er weinig orde in de klas was en dat de onderwerpen qua waarheidsgehalte flink uit de bocht vlogen. Nu moet ik wel eerlijk zijn. Het waarheidsgehalte kon ik toen slecht beoordelen. Maar dat ik met een kluitje in het riet werd gestuurd stond wel vast. Het was wel érg gezellig en overzichtelijk in de maatschappij, getuige de mooie plaatjes in het boek, de beknopte uitleg en vrijblijvende en opgepoetste definities over wat geluk en welvaart voor de mens inhielden. De docent keek er zelf ook wat ongemakkelijk bij en liet zich volledig aan de hand nemen door het curriculum, zo leek het. De boodschap: zo is het in de maatschappij geregeld, wen er maar aan!

 

Deze column is niet door spontane herinneringen aan deze lessen ontstaan maar door het zien van bijgevoegd plaatje uit een VWO maatschappijleerboek van uitgeverij Essener (vorige week op GeenStijl). Wat dit plaatje zou moeten doen is beknopt weergeven hoe je politieke stromingen ten opzichte van elkaar kunt plaatsen. In plaats daarvan positioneert de tekenaar expliciet op misleidende wijze de begrippen vrijheid en gelijkheid en bijbehorende stromingen. De sociaal democratie is in het figuur de beste staatsvorm. Dat is onomwonden de boodschap. Het plaatje zaait niet eens verwarring over hoe vrijheid en gelijkheid wordt nagestreefd. Want met verwarring kan ik leven. Als gematigd liberaal werd ik wel even ongemakkelijk van mijn openlijke geflirt met het fascisme. En dat de christen democraten in een niemandsland verkeren is misschien satirisch leuk weergegeven, maar theoretisch te makkelijk. Vlug ben ik gedoken in wat er recentelijk aan onderzoek is gedaan over de (mogelijk) politieke correctheid van deze boeken. Want ófde grafisch vormgever kan niet tekenen of hij heeft er een politiek correcte hobby naast. Het blijft niet bij plaatjes alleen, zo blijkt.

HP/De Tijd onderzocht (in 2006) diverse schoolboeken voor VMBO, HAVO en VWO, voornamelijk van de vakken aardrijkskunde (BuiteNland, Terra, WereldWijs), geschiedenis (Indigo, MeMo) en maatschappijleer (Impuls, Blikopener). Naar aanleiding daarvan deed Ingeborg Blijdorp (docent maatschappijleer) uitgebreider onderzoek naar de politieke neutraliteit van maatschappijleerboeken. Dat levert een even lachwekkend als treurig beeld op.

Zomaar een greep uit de vele citaten die in het onderzoek naar voren komen. In Impuls (Maatschappijleer 1 voor het VMBO) is de titel van de paragraaf over de verdeling van welvaart: ‘’Geen geld? Eigen schuld, dikke bult!’’ Zo die zit. En: “De overheid moet niet zoveel willen regelen, vindt de VVD. Laat de mensen het zelf maar uitzoeken. Wie het zelf niet kan, heeft pech.” En over vrouwen: “Zo is er het stereotype dat vrouwen geen leiding zouden kunnen geven. Maar de winst in bedrijven zal juist stijgen met een vrouw aan de top. Winst maak je namelijk niet alleen door de strijd aan te gaan met concurrenten, zoals mannen vaak doen. Daarvoor is ook gevoel voor wat er in het bedrijf speelt, samenwerking en complimenten geven nodig. Natuurlijk zegt een mannelijke

werkgever het niet openlijk, maar hij vindt ‘vrouwen lastig, omdat ze zwanger kunnen worden’.” Vandaar dat ik zo weinig winst maak! Ik moet als vrouw ophouden met concurreren en complimenten uitdelen. Dit is toch zeker een grap? Toegegeven, dat zwangere vrouwen lastig zijn, is natuurlijk gewoon waar. Het is maar goed dat de leerlingen dat gelijk weten.

Deze is ook leuk. ‘’Sommige terroristen vinden dat de rijke westerse landen de arme landen verschrikkelijk onderdrukken en plaatsen daarom bommen bij westerse ambassades of westerse bedrijven.” Als A, dan B!

In het examenkatern Politiek (VMBO) staat over de liberalen onder de kop Persoonlijke belangen: “Mensen zijn vaak uit op persoonlijk voordeel. Volgens de liberalen is dat een goede zaak. Zowel de mensen zelf als de samenleving worden hier beter van. Een goed voorbeeld hiervan zijn de inkomens. Liberalen vinden dat de een veel meer mag ver- dienen dan de ander. Ze hebben er dus geen probleem mee dat een directeur een topinkomen van een paar ton euro per jaar verdient, terwijl mensen in zijn bedrijf worden ontslagen wegens reorganisatie.’’ Gelukkig zijn er in sociaal democratische hoek nog nooit mensen gesignaleerd die uit zijn op persoonlijk voordeel, of die meer mogen verdienen aan de top.

In het Examenkatern Politiek (VMBO) over rechtse partijen: ‘’De rechtse partijen denken vaak aan de belangen van mensen die veel geld verdienen. Ze hebben geen moeite met de verschillen in inkomens. De directeur van een groot bedrijf verdient nu eenmaal meer dan een lerares op de basisschool, zeggen zij.’’ Volgens mij zeggen ze dat niet alleen, maar is dat ook zo. Maar ik weet niet of dat verder relevant is, ik ben immers geen docent maatschappijleer.

‘’Niet alle rechtse partijen denken hetzelfde. Er zijn bijvoorbeeld partijen die vinden dat normen en waarden belangrijker zijn dan de vrijheid van één persoon. Mensen moeten rekening met elkaar houden: je kunt niet altijd doen wat je wilt. Zo kun je bijvoorbeeld niet ’s nachts keiharde muziek gaan draaien. Dan zou iedereen in de buurt rechtop in bed zitten.’’ Deze is mijn persoonlijke favoriet (Uit Impuls voor VMBO pag. 50): “Van vrijheid –blijheid komt rotzooi”. En van een beetje oproepen tot geweld is ook nog nooit een scholier slechter geworden: ‘’Taarten in het gezicht van politici, ketchup over driedelig grijs, kogelbrieven bij het ontbijt: burgers zijn niet alleen actief in het stemhokje.’’  Deze is ook niet onaardig. “Het grootste succes van Gorbatsjov was dat hij een einde maakte aan de koude oorlog.” Over Reagan wordt met geen woord gerept.

Soms schiet de auteur helemaal ongegeneerd uit zijn pen: “Links en rechts staan weer tegenover elkaar, wat te danken is aan het optreden van rechtse kabinetten zoals het kabinet Balkenende I (CDA- VVD- LPF) en het kabinet Balkenende II (CDA- VVD- D’66). Links trekt weer ten strijde tegen rechts.” Gelukkig maar. Eind goed al goed. Hoewel..

“Grondstoffen worden opgemaakt. Door vervuiling en vernieling gaat het milieu achteruit. Jouw kinderen moeten leven in een wereld met minder grondstoffen, minder natuur en veel vervuiling.” Werk aan de winkel dus!

Kortom, weg met de industrie en die oliemaatschappijen, de multiculturele samenleving is een paradijs, vrouwen zijn betere leidinggevenden dan mannen, de overheid moet iedereen helpen, de Russen hadden het beste met iedereen voor, ongelijkheid is de oorzaak van criminaliteit en eerlijk moeten we alles delen. Verontrustender nog dan het gebrek aan politieke neutraliteit is natuurlijk de ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid waarmee uitsluitend links georiënteerde opvattingen alle ruimte krijgen. Vaak op ondoorzichtige wijze. Uitgevers, auteurs, docenten en schoolleiding  zullen hier zeker niet individueel toe aangezet worden, maar het zegt veel over ingesleten ideeën die even hardnekkig als (mag ik dat zeggen?) onwaar zijn. Jonge mensen moeten een eerlijk beeld krijgen van het politieke spectrum. Leg ze op zijn minst dat uit, de rest ontdekken ze later wel. Er moet immers ook wat te lachen zijn in het leslokaal!