De plaats van het havo

 

In NRC Handelsblad van 28 december 2012 schreef Leo Prick een artikel dat nogal wat vragen oproept. Prick maakt zich zorgen over de havo- opleiding. De havo heeft een ‘imagoprobleem’ en het is te moeilijk geworden om na de havo door te stromen naar het vwo. Daarvan worden, meent Prick, vooral leerlingen met een sociaal zwakke achtergrond de dupe.

Het is misschien goed om nog eens terug te kijken naar het ontstaan van de havo. Ik heb daartoe het boekje geraadpleegd ‘De mammoetexperimenten, van v.h.m.o. en u.l.o. naar v.w.o./h.a.v.o./m.a.v.o., eindverslag van de commissie v.w.o./h.a.v.o./m.a.v.o., ’s Gravenhage 1974.’

Eigenlijk zou dit verslag in zijn geheel nog eens gelezen moeten worden door bewindslieden, schoolleiders en leraren. De havo, zo maakt dat rapport duidelijk, was in de Mammoetwet het enige echte nieuwe schooltype, ‘ingeschoven tussen atheneum en m.a.v.o.’ Immers, het zesjarige atheneum was de opvolger van de vijfjarige h.b.s. Want, 80% van de geslaagde h.b.s. ers deed zes jaar over de opleiding en men wilde het zittenblijven sterk terugdringen.  Weliswaar zou het vakkenpakket van de havo ( en van het vwo) veel minder breed worden maar dat wilde men compenseren door meer diepgang in de overgebleven vakken.

De havo werd ook gezien als een opvolger van de m.m.s., de middelbare school voor meisjes, met een niveau dat tussen h.b.s. en u.l.o.  inlag.

Een belangrijke wijziging was, dat waar de vroegere h.b.s. zowel toelating gaf tot wetenschappelijk onderwijs als tot hoger beroepsonderwijs, de havo alleen gericht was op het hoger beroepsonderwijs.

In het kort samengevat, belangrijke doelstellingen van de mammoetwet waren: het rendementsprobleem oplossen, meer differentiatie mogelijk  maken en de doorstroming verbeteren.

Achteraf is het makkelijk vast te stellen dat er van verschillende kanten druk werd uitgeoefend op de havo. De mavo – scholen waren bang dat ze hun beste leerlingen  kwijt zouden raken aan de havo – wat ook vaak gebeurd is – en de vwo afdelingen wilden alleen maar de beste havo-leerlingen als doorstromers

Het geheel werd nog gecompliceerder doordat de betekenis van de eindexamens ging zweven en doordat de scholen meer autonoom werden. Bij daling van het leerlingenaantal werd het verleidelijk om meer leerlingen op een hoger niveau toe te laten dan voorheen gebruikelijk was en de havo vervulde daarbij een belangrijke rol. De eindniveaus van havo-leerlingen daalden soms aanzienlijk maar ja, kon men zeggen, het hoger beroepsonderwijs heeft altijd wel een plaatsje voor zwakke havo-abituriënten…

Als nu Leo Prick zegt dat het niet mogelijk is om leerlingen goed te determineren voor een bepaalde opleiding, heeft hij gedeeltelijk gelijk. Echter, in een stabiele situatie met duidelijke eindtermen kan wel degelijk redelijk goed gedetermineerd worden, dat wil zeggen, het niveau bepaald waarop een leerling het best tot zijn recht komt. Ouderwetse hoofdonderwijzers zaten er niet vaak naast. Maar, in een meritocratie geldt I+ E  =M, ofwel Intelligence plus Effort is Merit, d.w.z. de intellectuele capaciteiten plus ijver bepalen het eindresultaat. In de praktijk  kan dat betekenen dat een ‘goede’ havo-leerling, die zich extra inspant, ook het vwo kan halen.

Maar, zolang er veel verschil is tussen de scholen in programma’s en eisen is het helaas moeilijk goed te determineren en te voorspellen. Alleen al door het volgende: veel leerlingen, ook in de bovenbouw, doen nauwelijks aan huiswerk. Er wordt gewoon niet hard genoeg gewerkt waardoor het niveau onder druk staat.

Los daarvan moet opgemerkt worden dat het misschien helemaal niet gewenst is dat steeds meer leerlingen een ‘algemeen vormende’ opleiding gaan volgen. Het zou beter zijn, zo klinkt steeds vaker vanuit het bedrijfsleven , als veel meer leerlingen een goede technische opleiding volgden. Anders hebben we straks wel heel veel jonge  mensen met een ‘hogere’ opleiding, maar ook veel jonge werklozen, met diploma.

 

J.C. Traas