De eigenzinnige leraar

De Nieuw-Zeelandse hoogleraar John Hattie  vergeleek duizenden onderzoeken naar factoren, die leerresultaten beïnvloeden. De conclusie was dat de grootste bijdrage aan het verbeteren van  het onderwijs de professionalisering van docenten is. Tenminste, als ik Olga Teunis moet geloven, die hierop ingaat  in een artikel voor het blad “Onderwijsinnovatie” van september 2009. Dit is een beetje oude koek maar  het lijkt me toch relevant in verband met de lopende discussie over de kwaliteit van de lerarenopleidingen i  Afgaande op dit artikel krijg ik de indruk dat de visie van Hattie populair is bij onderwijsadviseurs. Hoewel de beweringen in het artikel een stevige empirische basis lijken te hebben, roept het stuk bij mij toch een hele reeks vragen op. In hoeverre die vragen terug te voeren zijn op Hattie of dat hier meer de visie en interpretatie van de auteur van het artikel  speelt kan ik moeilijk beoordelen. Ik ben geen onderwijskundige en heb Hattie niet gelezen. Laten we het er maar op houden dat mijn vragen en kritiek “fris van de lever ”zijn.

 Dat “excellent onderwijs studenten uitdagende taken biedt met veel zinvolle feedback en duidelijke criteria voor een succesvol resultaat” is niet opzienbarend. Is dit niet wat iedere goede docent nastreeft? Wat verbaast is het daaropvolgende betoog. Wat docenten in het huidige onderwijs bieden zou maar weinig uithalen. “Ze zouden toetsresultaten vooral moeten gebruiken om zichzelf te toetsen. Want leerlingen kennen volgens Hattie heel goed hun eigen niveau”. Dit zou dus betekenen dat als leerlingen een toets niet goed maken, de docent het altijd bij zichzelf zoeken moet. De verantwoordelijkheid voor de resultaten wordt geheel bij de docent gelegd. Structurele factoren zoals klassengrootte, thuissituatie, taalachterstand, het leervermogen van de leerling,  kunnen weliswaar belemmeringen zijn, maar het is aan de docent om deze belemmeringen te overwinnen. Docenten, die deze belemmeringen toch als zodanig ervaren hebben een verkeerde “mindset” en dan ben je dus automatisch een slechte leraar. Een goede leraar kan in principe alles aan; groepsgrootte, leerlingen met handicaps of achterstanden, allemaal geen probleem.  Dyslexie kan eenvoudig met alternatieve leerstrategieën worden opgelost.

Hattie gelooft in de kracht van goede leraren (ik ook) maar legt ze een onmogelijke last op de schouders: “Docenten moeten een overtuigende bewijslast opbouwen zodat zij ouders, collega’s en de overheid kunnen laten zien, dat wat zij in de klas doen bovengemiddeld effectief is. Dat in hun groep elke leerling vooruitgang boeket en niemand achterblijft”. En dan mogen ze zich kennelijk niet beroepen op structurele factoren als klassengrootte of hem of haar opgedrongen ineffectieve methoden en strategieën als bij voorbeeld het realistisch rekenen of het competentiegericht onderwijs. Ik vind dit, op het gevaar af beschuldigd te worden van een verkeerde mindset, onrealistisch. Dan maar een slechte leraar.  De focus op de maakbaarheid van de leerling onder alle omstandigheden, maakt dat de verantwoordelijkheid voor het (niet-) presteren van de leerling geheel bij de leraar gelegd wordt. Dat lijkt me in zijn consequenties nu net zo iets als dat artsen verantwoordelijk worden gesteld voor het overlijden van hun patiënten.

Maar waarom, lijkt me, is Hattie nu zo populair bij allerlei onderwijsadviseurs en consultants? Omdat hij beseft, dat professionalisering zoals hij zich dat voorstelt, natuurlijk niet gemakkelijk is .Daarom pleit hij  voor de inschakeling van instituten, die docenten kunnen ondersteunen in de professionaliseringsslag. Waar gezien de ervaringen een veel  bescheidener  rol van deze instellingen zijn op zijn plaats lijkt, krijgen APS, KPC, de club van Pollen  enz. bij Hattie een centrale rol toebedeeld in de scholing van docenten. En daarmee gaat dit betoog helemaal langs het werkelijke probleem heen. Want wil je de leraar weer de leidende rol geven, die hem toekomt, dan moet de kwaliteit van de lerarenopleidingen omhoog, waardoor de toekomstige leraar in staat gesteld wordt om autonoom, als een volledige professional, zijn vak uit te oefenen zonder opgelegde methodieken en aangeprate “mindsets” van de adviseurs en hun bureaus. De eigenzinnige leraar zoals Ad Verbrugge  mooi beschrijft in zijn bijdrage aan het boek “Volgers en Vormers” van Tobias Reijngoud.    

Een vergelijkbare visie trof ik aan in een artikel van Maartje Reitsma op de site van de KPC groep “Beroepsonderwijs wil terug naar de kern”. In dit artikel worden concrete problemen waar het beroepsonderwijs mee zit en die voor een deel structureel van aard zijn compleet genegeerd. Ik denk aan  de  bijdragen op deze site hierover van insiders als Hinke Douma en toonrekkers. In plaats daarvan krijgen we een uiterst wollig verhaal over onderwijs, dat naar de kern terug moet. Wat dat betekent wordt niet duidelijk gemaakt. Het lijkt nog het meest op de kern van de poedel. We krijgen een verhaal over “onderwijs vanuit de bedoeling van het onderwijs”. Daarvoor is verdieping en “omdenken” nodig en nadenken over de vraag wat je wilt met je onderwijs en wat je met je leerlingen wilt bereiken. Alsof deze vragen hier voor het eerst gesteld worden.. De KPC denk met u mee. 

                                  

 

5 Reacties

  1. Dat de leraar vaak niet

    Dat de leraar vaak niet verantwoordelijk gesteld kan worden voor de leerresultaten blijkt misschien uit het volgende: een student schrijft bovenaan zijn tentamenuitwerkingen: "Sorry meneer, ik kon het niet leren, want ik was gisteren ziek".

  2. Geeft Olga Teunis een

    Geeft Olga Teunis een referentie naar een specifiek artikel/boek van Hattie?

  3. Ze verwijst naar de als

    Ze verwijst naar de als baanbrekend gekenschetste studie "Visible learning, Synthesis over 800 meta-analyses relating to achievement" (2008). Nederlandse vertaling "Leren zichtbaar maken", november 2013. Het boek zou een toonaangevend voorbeeld zijn van  "evidence based" onderzoek. Ik heb daar verder natuurlijk pas een oordeel over nadat ik het gelezen heb. Mijn bron is dus niet Hattie maar het artikel.

    Over Hattie is een aantal jaren geleden op dit forum al eens geschreven. 

Reacties zijn gesloten.