Uitspraken (duurzaamheid) – Beter Onderwijs Nederland

Rekenen – Ict – Het Basisonderwijs – Het Voortgezet Onderwijs – Het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) – Het Hoger Beroepsonderwijs (HBO) en het WO – Onderwijskundigen – Adviesbureau's – Hersenen en Leren – Politici en Beleidsmedewerkers – De Vakbonden – Internationalisering – Duurzaamheid – Sprekers en Publicisten

———————————————————————-

Hoe te komen tot een duurzame maatschappij is door iedereen eenvoudig in te zien: minder mensen op de wereld, een sobere levenstijl, minder consumptie, minder wegwerpmaatschappij, minder verpakking, koop groente en fruit uit eigen land, lager electriciteitsverbruik, verwarming lager/uit en een trui aan, minder reizen, geen verre vakanties, beperking autobezit, geen vliegreizen, minder transport en verkeer, minder globalisering, een economisch systeem dat niet meer gebaseerd is op groei etc.

Inhoud

———–

Trefwoorden: Duurzaamheidscompetenties – Duurzaamheidscoach – Duurzaam leiderschap – Duurzaamheidscoördinator – Duurzaamheidsambassadeur – Duurzaamste mbo-docent – Duurzaam talent – Duurzame PABO – Stichting Duurzaam Leren – Keurmerk Duurzaam Hoger Onderwijs – Keurmerk Eco-schools – Expertisecentrum voor Duurzaam opvoeden en ontwikkelen (DuOO) – Project Duurzaam VO – Duurzaam rekenen – Duurzaam Onderwijs Coalitie (DOC) – Kernleerplan Leren voor Duurzame Ontwikkeling – Platform Duurzaam Onderwijs (PLADO) – Stichting Duurzame Scholen – Platform Duurzaam Mbo – Netwerk Duurzaam MBO – Groene Generatie NL – Leren voor Duurzame Ontwikkeling van Agentschap NL (LvDO) – Missing Chapter Foundation – Groene Intelligentie – Ecologische intelligentie – UN-Competences for educators in education for sustainable development (UNECE 2011) – Leerkachtcompetenties Duurzaamheid – International Environmental and Scientific Project Olympiad (INESPO) – Auditing Instrument for Sustainability in Higher Education (AISHE) – Primary Sustainable Education (PRISE) – Cradle to Cradle – Utrecht Sustainability Institute (USI) – Eco-school – People, Planet, Profit

——————

1. Duurzaamheid

"Economische groei is nodig om milieubeleid te kunnen betalen". Laurens Jan Brinkhorst (Destijds minister. Lid van D66, een partij die zich als milieupartij profileert)

"We hebben één gezamenlijk doel: ons inzetten voor het milieu." Sjoerd Slagter (Tijdens de derde kerosine-slurpende internationale milieuolympiade INESPO te Utrecht waar 250 scholieren uit 37 verschillende landen aan deelnamen)

”Samen met de stichting van Prinses Laurentien 'The Missing Chapter Foundation' werkt NTO-Effekt aan een project waarin kinderen van scholen samenwerken met bedrijven om gezamenlijk oplossingen te bedenken en uit te werken voor duurzaamheidsvraagstukken. Misschien iets voor uw school volgend jaar?” NTO-Effekt (Organisatie voor schoolontwikkeling)

“Missing Chapter Foundation gaat een alliantie aan met Unicef. De samenwerking moet leiden tot de instelling van een raad van kinderen binnen grote bedrijven. Zo'n raad van kinderen moet de raad van bestuur van deze grote bedrijven van ideeën voorzien.” Prinses Laurentien van Oranje

"De Raad van Kinderen van TUI Nederland op onderzoeksreis over duurzaam toerisme naar Turkije. De 15 kinderen van de Montessorischool Leidschenveen verbleven samen met hun begeleiders vier dagen in Aqua Fantasy, een hotel gecertificeerd met het duurzaamheidslabel Travelife. In groepsverband bespraken de kinderen wat de spelers in de reisketen kunnen doen om vakanties te verduurzamen.” Te lezen op de website van ‘Missing Chapter Foundation’, een stichting opgericht door Prinses Laurentien van Oranje

“Het leren omgaan met de schaarste aan middelen en ruimte is een opdracht die we nu met onze kinderen kunnen en moeten oplossen. Als vanzelfsprekend zullen zij in dialoog met hun omgeving de benodigde kennis en informatie opdoen om een zinvolle, duurzame bijdrage te leveren aan de samenleving en waarde toe te voegen aan hun omgeving. Dit vraagt om een leerkracht die weet wat er toe doet in deze 21^ste eeuw. Een zelfbewuste professional die, binnen kaders, zelf onderwijs kan maken, afgestemd op de talenten van kinderen. Geen onderwijs vanuit een blauwdruk, maar ontstaan vanuit hart en ziel.” Tijn Nuyens (NTO-Effekt, Organisatie voor schoolontwikkeling)

"Ecologie is daarbij een behulpzaam concept. Ze daagt uit de complexiteit van leren en ontwikkelen te omvatten door naast het intellectuele en informele leren ook het imaginaire en intuïtieve leren weer een plek te geven; verbanden te zien, en daarvoor de complexiteit te durven opzoeken en zowel het inter-persoonlijke, het tijds- en ruimteperspectief, het muzische en het aardse perspectief in ogenschouw nemen. En de ‘natuur’ niet uit het oog te verliezen. En daarmee ook te bouwen aan een duurzamere wereld. Uiteindelijk zal Ecologisch kijken naar leren zin en zijn verbinden, ruimte scheppen voor ontwikkeling, uitputting voorkomen en wijsheid helpen ontwikkelen." Dr. Manon Ruijters (Lector ‘De Ecologie van het leren’ aan de Stoas Hogeschool.

————————–

2. Hoogleraren in Duurzaamheid

Dr. Herman Wijffels (Momenteel is hij Hoogleraar ‘Duurzaamheid en Maatschappelijke Verandering’ te Utrecht en Associate Professor bij het Utrecht Sustainability Institute. Hij was voorzitter van de SER. Hij was kabinetsformateur, waarbij besloten werd tot invoering van de maatschappelijke stage in het voortgezet onderwijs)

Wijffels werd in 2010 door Trouw gekozen als de invloedrijkste duurzame Nederlander. Hij is lid van de Wisdom Council van het Center for Human Emergence, waar men uitgaat van Spiral Dynamics, Chaordic Design, Holacracy en Integral Theory (Integral Theory beschrijft de werkelijkheid in vijf elementen: kwadranten, niveaus, lijnen, staten en types). Hij is vice-voorzitter van het spirituele NatuurCollege van Prinses Irene. Hij schreef het voorwoord van het boek ‘Evolutionair leiderschap’ van Peter Merry, waarin chakra’s behandeld worden die ons aansluiten op het universum en waarin we lezen dat woorden en gedachten de structuur van water kunnen veranderen. Samen met Marja de Vries (elders besproken) verzorgde Wijffels de lezingen voor het seminar van Gaia Sira: ‘Komen duurzaamheid en spiritualiteit samen in systeemverandering?’. Gaia Sira is een integraal duurzaamheidsplatform en -kenniscentrum dat uitgaat van een diepgaande systeemverandering rondom het chaospunt, waar ofwel het systeem in elkaar stort of op een hoger plan verder gaat: ons bewustzijn bepaalt welke het zal worden. Hij is lid van het Comité van Aanbeveling van het Orion-college, een HAVO/VWO school op spirituele grondslag.

In 2013 werd Wijffels genomineerd voor de Meester Kackadorisprijs van de Vereniging tegen Kwakzalverij.

[Herman Wijffels over duurzaamheid en dienend leiderschap] [Verslag lezing Herman Wijffels voor Gaia Sira]

Het boek [Evolutionair leiderschap] geeft een mooie samenvatting van wat leidende denkers de afgelopen jaren aan theorieën over het evolutionair proces hebben ontwikkeld. Het werpt ook een helder licht op de dynamiek achter persoonlijke en collectieve bewustzijnsontwikkeling. Gegeven de nieuwe realiteiten zijn onze oude oriëntaties niet toereikend meer. We zijn toe zijn aan een evolutiesprong in de manier waarop we samenleven.
Newton ging uit van stationaire natuurkunde, gericht op deeltjes. Vanuit de kwantumfysica komen we op een dynamisch-fysische manier van kijken. Door de kwantumfysica is er een nieuw wereldbeeld ontstaan. Duurzaamheid wordt dan het streven naar een hogere kwaliteit van relaties. Het gaat om integratie, samenhang en interdependentie.
Het leven is een voortdurend proces van ontwikkeling. Dit is geen lineair proces maar een spiraalvormig proces, zodat we telkens langs hetzelfde punt komen, maar dan op een hoger niveau van bewustzijn. Nieuwe mogelijkheden ontspruiten uit het veld van bewustzijn wanneer we eraan toe zijn.
We komen bij een steeds hoger niveau van bewustzijn; dat is tevens de drijvende kracht, die ons naar weer een volgende stap brengt. In het proces verliezen we soms inzichten die ook waardevol waren, terwijl er op andere vlakken ontwikkeling plaatsvindt. Soms krijg je verabsolutering en dan schieten we door. Aan de Universiteit van Utrecht hanteert men een kwadrantenstelsel, waarin bij verabsolutering het geheel uit evenwicht raakt.
Aan de hand van een model van de Amerikaanse filosoof Ken Wilber zet ik uiteen wat nodig is om mensen en organisaties af te stemmen op (de evolutionaire ontwikkeling van) het universum. Dit model veronderstelt dat 'alles' in vier kwadranten is te vatten: Individueel, Collectief, Innerlijk (de werkelijkheid die je niet direct kunt zien of meten), en Uiterlijk (de tastbare en meetbare wereld). Deze kwadranten werken voortdurend op elkaar in en het universum evolueert rondom deze vier kwadranten.
Omdat (de evolutie van) het universum ondermeer via het individu tot uitdrukking komt, is verdieping in en ontdekking van de 'persoonlijk innerlijke ruimte' de aangewezen weg om het contact te herstellen met 'de stroom van het leven', ofwel de evolutie. Dat kan bijvoorbeeld met behulp van meditatie. Door innerlijke verdieping groeit het diepere besef dat alles en iedereen met elkaar is verbonden. Wij zijn allen één, want uit dezelfde universele bron ontsproten. Hierdoor kunnen relaties met anderen worden aangegaan waarbij een ruimte en sfeer wordt gecreëerd waarbinnen iedereen 'vrij en heel' kan zijn en creativiteit vrij kan stromen.
Jung heeft het over het Ego en het Zelf. Het Zelf is de verbinding met het Veld.
Economische groei hoeft niet stopgezet te worden voor duurzaamheid. Duurzaamheid gaat over de kwaliteit van verbindingen tussen delen van systemen, zowel ecologisch als sociaal.
Ik heb vandaag afscheid genomen van het personeel van de SER. We waren bij elkaar met een 120 medewerkers en tijdens de dag hebben we eigenlijk overwegend oefeningen gedaan in het in dezelfde trilling komen.

Kees Zoeteman (Hoogleraar ‘Duurzaamheidsbeleid in internationaal perspectief’ te Tilburg. Voorzitter Europees Milieuagentschap. Hiervoor was hij milieutopambtenaar bij het ministerie van VROM. Kees Zoeteman was Voorzitter van ‘Stichting Milieubewustzijn’)

Onder zijn leiding ging vier ton naar het Duitse Institut für Resonanztherapie. Daar beschikt men over apparatuur waarmee bossen op afstand kunnen worden voorzien van informatie die hen in staat stelt hun onderlinge netwerken te herstellen, zodat hun wij-gevoel wordt versterkt. Bomen hebben het moeilijk als ze niet zijn aangesloten op het lichtbundelnetwerk van hun soort. Ook stelde de stichting een (niet openbaar) rapport op voor VROM, waarin o.a. sprake is van vibraties, resonanties en aardstralen.

Omgevingsproblemen verbonden met de hogere elementensferen van de aarde, zoals ionosfeerexperimenten en ruimteafval, krijgen te weinig politieke aandacht of worden vanuit een onvoldoende ontwikkelde moraliteit behandeld.
Ik roep de wetenschap op met een nieuwe blik naar de natuurverschijnselen te kijken en daarbij het organiserende beginsel van het leven, vroeger wel aangeduid als etherkracht, serieus te gaan onderzoeken om zo nieuwe ontwikkelingsrichtingen te vinden voor bijvoorbeeld de landbouw en de gezondheidszorg.
Door een begin te maken met het decoderen van de morele opgaven die per elementensfeer in de omgevingsproblemen verscholen liggen kom ik tot zeven morele lessen die we aan het ontwrichten van Gaia kunnen leren.
De wereld van de geestelijke wezens is wel degelijk te ervaren, maar die ervaringen zijn subtiel. Een waternimf of een watergeest kan ik opsporen met mijn gevoel, maar ik kan hem niet zien.

———————————————–

3. De ‘Leerkrachtcompetenties Duurzaamheid’

"Vanuit UNECE, een commissie van de Verenigde Naties, is een set duurzaamheidscompetenties vastgesteld voor alle opleiders. Een commissie van deskundigen en wetenschappers hebben samen met zorg deze set ontwikkeld”. De Nederlandse vertaling staat hier:

[Leerkrachtcompetenties duurzaamheid]

Het document beschrijft talloze competenties waarover docenten moeten beschikken in het belang van onze planeet; een goede indruk verkrijgt men uit de volgende selectie:

Je begrijpt dat de samenleving zich onduurzaam heeft ontwikkeld
Je begrijpt dat het nodig is om het onderwijssysteem te veranderen om duurzaam leren mogelijk te maken
Je kent het belang van een onderzoekende houding om te leren vanuit het verleden, kritisch en creatief te zijn in het heden en met vertrouwen de toekomst te plannen
Je begrijpt de waarde van het betrekken van de leerlingen bij levensechte situaties en biedt hen hierin handelingsperspectief
Je maakt gebruik van creatieve werkvormen om leerlingen uit te dagen buiten de reguliere kaders te denken
Je bent je bewust van jouw culturele identiteit en staat open voor die van anderen
Je integreert informatie en standpunten uit verschillende werkvelden en culturen in je werk
Je biedt ruimte voor de eigenheid van iedere leerling
Je houdt rekening met de verschillende leerstijlen

"De competenties sluiten goed aan bij de verschillende didactieken zoals het multiperspectivisch kijken, het realistisch rekenen, het ontdekkend leren ofwel iedere didactiek die het ontdekkende en onderzoekende kind centraal stelt".

“Duurzame PABO maakt zich hard voor brede implementatie van deze competenties in het primair onderwijs en op de PABO’s.”

—————————

4. Pabo's en Duurzaamheid

Dr. Jürg Thölke (Lector ‘Innovatie van Leren in Organisaties’ van de faculteit Educatie aan de Hogeschool HAN)

[Op zoek naar duurzaam onderwijs] [Onderzoeken door niet te willen weten]

Het lectoraat ‘Innovatie van Leren in Organisaties’ is in samenwerking met PABO-Arnhem een onderzoek gestart dat uitgaat van het ‘niet-weten’. Het onderzoek is erop gericht om duurzaam onderwijs vorm te geven. In eerste instantie gebeurt dit vooral vanuit het oogpunt van het beschermen van het milieu.
De investeringen die zijn gedaan zijn beloond met 2 sterren voor Duurzaam Hoger Onderwijs (DHO). Bij de accreditatie van Pabo Arnhem door de NVAO is eveneens een ´Bijzonder Kwaliteitskeurmerk Duurzaamheid´ toegekend. Het voornemen is een derde DHO-ster te behalen.
Onderzoeken door niet te willen weten. Het uitgangspunt hierbij is dat duurzame leer- en ontwikkelprocessen ontstaan op het moment dat een individu in verbinding staat met zichzelf, de ander en de wereld. In een snel veranderende samenleving is het niet gemakkelijk om deze verbinding aan te gaan. Het lectoraat gebruikt het systemisch perspectief als middel om tot deze verbinding te komen en wil graag onderzoeken hoe dit binnen praktijkonderzoek in te zetten is. Deze benadering voert terug op het oeroude idee dat alles en iedereen met elkaar verbonden is (holisme). In die verbondenheid met jezelf, de ander en de wereld zijn antwoorden op complexe vraagstukken te vinden. Vaak probeert men dergelijke vraagstukken verstandelijk te beantwoorden. De gevonden antwoorden blijken dan vaak niet duurzaam en hebben veelal een kort bestaan. Het toevoegen van het gevoel en het geheel is vaak een stap in het ongewisse, daar men het antwoord dan niet ´weet´. In dat ´niet-weten´ ontstaat dan een antwoord. Dit antwoord kan men ´aanvoelen´ (sensing) door in het ´nu´ (present) te zijn, ook wel ´presencing´ genoemd.
Wij onderzoeken hoe vernieuwingsprocessen plaatsvinden. Uitgangspunt is dat vernieuwing ontstaat in interactie met ‘de ander’ en ‘het andere’. Dit ‘andere’ is het niet-talige deel van de interactie. Het lectoraat wil onderzoeken hoe deze onzichtbare krachten ingezet kunnen worden om zo leerprocessen in een flow te krijgen. Om dit te kunnen bewerkstelligen is het van belang deze ‘systemische krachten’ te ontdekken.
In een dialoog kwam naar voren dat duurzaamheid gaat over zoeken naar essenties. De volgende essenties van duurzaam onderwijs voor PABO Arnhem werden gevonden: – Duurzaam onderwijs vraagt om durven te ontvangen – Duurzaam onderwijs is met de eigen handen in de aarde (eigen ervaring) – Duurzaam onderwijs is denken aan de blinde vlek (profit/prosperity) – Duurzaam onderwijs gaat uit van het verlangen van de persoon – In Duurzaam onderwijs wisselt afstand (kritisch) en nabijheid (met aandacht) af – Duurzaam onderwijs is terug naar het nu – Duurzaam onderwijs is onder-zoeken – Duurzaam onderwijs bezit focus/richting – Duurzaam onderwijs vraagt om ´liefde in de les´ – Duurzaam onderwijs is mogen leren – Duurzaam onderwijs leeft tussen de mensen, waar energie te vinden is – Duurzaam onderwijs is in jezelf – Duurzaam onderwijs gaat uit van beleven en delen – Duurzaam onderwijs vraagt om het insluiten van bedding
Enkele leden van de projectgroep hebben in Bath het vierdaags congres van Enhancing Children’s Learning (ECL) bijgewoond. ECL zoekt vanuit een holistische visie en het kind naar vormen van leren en lesgeven waarmee leerlingen hun creatieve potentieel kunnen ontdekken, inzetten en ontwikkelen.
Het project onderzoek zal zich richten op de vertaling van het concept Duurzaamheid naar het primaire onderwijsleerproces in de lerarenopleidingen. De kern van duurzaam leren wordt daarin gelegd bij de dialoog tussen docenten/studenten en docenten/leerlingen en het expliciteren en verankeren van een duurzaamheidbeeld in het pedagogische klimaat waarin deze dialoog tot stand moet kunnen komen. Meer specifiek zal het onderzoeksdeel zich richten op de kwaliteit van de pedagogische grondslag in ‘de klas als lerend systeem’ vanuit de idee dat mensen (People), welzijn (Prosperity) en leeromgeving (Planet) hun duurzame relatie vinden in het systeem waarin gezamenlijk onderwijsleerprocessen tot stand komen (de klas/buitenschoolse leeromgeving). Docenten en studenten van de opleidingen zullen, gevoed door internationale contacten, onderwijzen en leren rond systeemdenken en gezamenlijk systemische interventies ontwikkelen die zowel in de opleidingen zelf als in het aan de opleidingen gelieerde scholenveld uitgevoerd en flankerend onderzocht worden vanuit de lectoraten.

Marcel van Herpen (Projectleider bij Expertisecentrum DuOO (Duurzaam Opvoeden en Ontwikkelen), onderdeel van Fontys PABO Eindhoven. Medewerker Expertisecentrum voor ErvaringsGericht Onderwijs Nederland. )

Duurzaam opvoeden en ontwikkelen (DuOO) is een benadering die inzichten en strategieën hanteert op basis van ecologische inzichten en hoge waarden en intenties, waardoor de kwaliteit van de interacties kan worden verhoogd ten gunste van ontwikkelingen die de mens en de mensheid bestemd maken om langer te bestaan. Het is een constructieve manier van denken en werken. De ecologische inzichten verschaffen inzicht in de samenhang van de mens met de ander en zijn omgeving.
Duurzaam opvoeden en ontwikkelen betekent zo vroeg mogelijk beginnen en zo laat mogelijk eindigen: Een Leven Lang Leren!
Ecologisch verantwoord onderwijs is gebaseerd op de verklaring die neurobiologen ons geven met betrekking tot de eenheid van systemen.
Het feit dat op subatomair niveau de afzonderlijke delen afhankelijk van elkaar zijn en van de interactie die hen verbindt, is van belang voor een vertaling naar de onderwijscontext.
Het is bekend dat de kenner en het gekende een relatie hebben. Natuurkundigen zijn niet in staat om subatomaire deeltjes te bestuderen zonder deze bij hun onderzoek te veranderen. We kunnen dus niet langer volhouden dat er een objectivistische kloof bestaat tussen de wereld ‘daarbuiten’ en de waarnemer ‘hierbinnen’ zoals de premoderne wetenschap stelde. De kenner en het gekende zijn dus met elkaar verbonden en iedere bewering over de aard van het gekende weerspiegelt tevens de aard van de kenner. Die interactie is niet lineair, statisch of hiërarchisch. Zij is circulair, interactief en dynamisch.

——————–

5. Adviesbureau IRISZ

"IRISZ biedt steun in het realiseren van onderwijs op een duurzame en toekomstgerichte manier".

"Vanuit Agentschap NL is t.b.v. het programma ‘DuurzaamDoor’ aan Guus Geisen gevraagd om een studie te doen naar het onderwijs nu en naar een wenselijke invulling van het onderwijs straks. Wenselijk vanuit het belang van het kind en wenselijk vanuit het belang van de samenleving nu en in de toekomst."

Guus Geisen (Eigenaar van onderwijsadviesbureau IRISZ)

Guus Geisen werkt samen met prinses Laurentien van Oranje en de ‘Missing Chapter Foundation’. Hij is bestuurslid bij ‘Duurzaam Leren’. Gijsen is lid van de “Groep van 25” van Sol Global Vision. Hij is schrijver van diverse boeken over onderwijs.

[IRISZ] [Autopoiesis: perspectief op duurzaam betekenisvol onderwijs]

In de kwantumfysica, kosmologie en biologie hebben wetenschappers onafhankelijk van elkaar via zeer nauwkeurige observaties drie principes van een levend systeem vastgesteld: onderlinge afhankelijkheid, diversiteit en zelforganisatie.
Het eco-sociaal educatief systeem van de 21^ste eeuw is gebaseerd op de essentie van een levend systeem: zelf-organisatie, diversiteit en onderlinge afhankelijkheid.
De vernieuwing in het eco-sociaal educatieve systeem is alleen mogelijk als het leiderschap meegroeit. De leider is de systeemdenker in actie.
Het curriculum staat niet meer als doel centraal maar als middel. De leerkracht geeft instructie over de vorm van het leerproces en niet meer over de inhoud van de leerstof.
Het gaat erom dat we de lerende in staat stellen om een diepe verbinding aan te gaan met een object. In het aangaan van deze verbinding ontstaat een verandering in de lerende.
Het is onvoorstelbaar belangrijk dat de leerstof je raakt, dat je hart er sneller van gaat kloppen, dat je er iets van vindt.
Een duurzaam schoolgebouw is ontworpen met een levend systeem als voorbeeld. Het genereert energie, ademt en verwerkt CO2 tot zuurstof en zuivert water. Het gebouw stimuleert de ontwikkeling van verbindingen in het brein.
We werken vanuit het diepe besef dat alles met elkaar samenhangt, dichtbij en veraf in plaats en tijd. Vanuit één overkoepelende systeemgedachte volgt vanzelf het streven naar duurzaamheid. Er is niet alleen samenhang in plaats en tijd, oorzaak en gevolg, maar ook in betekenis. Synchroniciteit is de verklaring van minder evidente parallellen en versterkt het besef van onderlinge samenhang en één allesomvattend systeem.
Als het leren niet betekenisvol is zal het geleerde niet in het lange termijn geheugen vastgelegd worden. Wat in het traditionele onderwijs betekenisvolle leersituaties waren, zijn dat nu niet meer. Kinderen leren om te gaan met de wereld door daadwerkelijk om te gaan met de wereld. Hiervoor is het noodzakelijk dat kinderen leren goed samen te werken. We hebben elkaar nodig en hoe beter we dat al jong beseffen hoe meer verbindingen in de hersenen ontstaan om samenwerken ook mogelijk te maken. In het samenwerken creëren we samen wie we willen zijn.
Kinderen en jongeren, met een brein dat nog volop in ontwikkeling is, hebben een grote mentale lenigheid en creativiteit. Daarmee kunnen ze volwassenen helpen oude mentale modellen te doorbreken en een nieuwe toekomst voor zich te zien.
Het intuïtieve weten van kinderen is vaak sterk en puur. Daarmee kunnen ze de kern raken die we als volwassenen in ons rationele denken soms kwijtraken.
Over duurzaam leren en samenwerken kunnen we veel leren van kinderen. Kinderen leren al op jonge leeftijd cyclisch te denken in plaats van lineair. Ze passen dat toe op echte, betekenisvolle duurzaamheidsvraagstukken van bedrijven. En ze komen met verrassende en bruikbare gedachten. Zo wordt het leerproces betekenisvol en bieden kinderen bedrijven nieuwe perspectieven.
Je zult verrast zijn waartoe kinderen in staat zijn als bedrijven hun dilemma’s m.b.t. duurzaamheid aan hen voorleggen. Kinderen blijken als geen ander in staat om te leren van én voor de toekomst.
Er zijn diverse voorbeelden waarbij bedrijven hun boardroom dilemma’s delen met kinderen en waar kinderen met ideeën komen die daadwerkelijk worden toegepast.
Kinderen leren door te werken aan complexe problemen en ontwikkelen daardoor de behoefte om vaardigheden en inzichten te verwerven: het curriculum wordt dan betekenisvol. Opbrengsten worden ook buiten school gedeeld en de inzichten van kinderen die gewerkt hebben aan betekenisvolle problemen leiden tot nieuwe inzichten van betrokkenen buiten school. Kinderen leveren hun bijdrage aan de gemeenschap van jongs af aan. Een mogelijkheid is organisaties van buiten het onderwijs uit te dagen om actuele en realistische vraagstukken aan de kinderen voor te leggen. De kinderen ontwikkelen inzichten en perspectieven die ze vervolgens weer delen met de organisaties. Zo ontstaat een waardevolle wisselwerking tussen de jongeren en de realiteit buiten de schoolmuren. De kinderen leren dat hun perspectieven op problemen betekenisvol kunnen zijn in 'de grote-mensen-wereld'. In hun hersenen ontstaat zo het besef dat ze in staat zijn complexe zaken te beïnvloeden.
Uit onderzoek blijkt dat het rationele deel van het brein pas volledig ontwikkeld is tussen 20 en 25 jaar.
Muziek, bewegen en kunst in de klas maakt slim. Het dagelijks bewegen leidt tot een vergroting van de productie van hersencellen.
Het gaat fout als we denken dat hoge opbrengsten ten aanzien van rekenen, taal en lezen voortkomen uit het werken aan rekenen, taal en lezen. Het is wetenschappelijk aangetoond dat het structureel oefenen gedurende de basisschool periode in het leren bespelen van een muziekinstrument of het werken met kunst, leidt tot een significant hogere score op de Cito-toets ten aanzien van rekenen, taal en lezen.
Als het leren betekenisvol is zal het geleerde in het lange termijn geheugen vastgelegd worden. Andersom geldt het ook: als leren voor een kind niet betekenisvol is, zal het geleerde niet of slechts gedeeltelijk worden vastgelegd in het lange termijn geheugen.

Uit het filmpje *Studiogesprek Duurzaam Onderwijs ('leraar 24')* Guus Geisen:

Duuzaam onderwijs is heel belangrijk. Dit volgt uit nieuwe ontwikkelingen vanuit hersenonderzoek: het brein ontwikkelt zich heel erg in de jongste fase. Wil je muzikaliteit ontwikkelen dan moet je er van jongs af aan mee beginnen, om de mogelijkheden van het brein zo optimaal mogelijk te benutten. Als wij kinderen betrekken bij duurzame vraagstukken pas nadat ze van school zijn gegaan dan is het brein naar zijn duurzaamheid niet ontwikkelt. In het brein zijn daarvoor nog niet voldoende verbindingen gecreëerd. Je moet het brein voorbereiden op zaken die in de toekomst belangrijk zijn.
Een van de belangrijkste essenties van het geheugen van kinderen is dat iets betekenisvol is. Als je begint met de leerstof, dan zie je dat dat voor kinderen niet betekenisvol is en dan zie je dat het brein zegt: ‘meteen deleten’.
Alle vakken zoals die nu gegeven worden zijn niet betekenisvol. Het onderwijs moet dan ook wezenlijk kantelen.
Kinderen zijn vanaf de geboorte systeemdenkers. Dan komen ze naar school en maken we van hun lineaire denkers. Dan komen ze van school af en vertellen ze: ‘Ik heb geen idee wat ik kan doen met datgene wat ik op school geleerd heb’. Het is dus zonde van de investering.

Eveline Havenith (Medewerker IRISZ)

Van een leerkracht wordt niet zozeer kennis gevraagd. Ik was zelf een onderwijzeres die ook diep moest nadenken wat de 12 provincies van Nederland en wat de hoofdsteden ook al weer waren. De hefboom is het hebben van een goede relatie. Van de leerkracht wordt echtheid gevraagd. Een leerkracht is een helper. Om de leerling te leren wie hij is en om potentieel te ontdekken.
To become nano-doctors, space-architects and body-part designers children need new ways of thinking.

———————————–

6. Het Natuurcollege van Prinses Irene

Het Natuurcollege van Prinses Irene organiseert jaarlijks de ‘Annural Retreat’ voor topbestuurders: een kerosine-slurpende, CO2-uitstotende retraite in Zuid-Afrika waar ze in de prachtige natuur hun leiderschap ontwikkelen naar een duurzame toekomst. Marc Veldhoven, bestuursvoorzitter van ROC De Leijgraaf, over deze retraite: “Onze opdracht? Eén vraag beantwoorden: Wie ben ik en wat is mijn werk? Het is de moeite waard om van gedachten te wisselen over de psychologische opbrengsten van diepe natuurervaringen, het ontdekken van nieuwe bronnen in jezelf en het gebruiken van deze bronnen in je persoonlijke en professionele leven.”

Prinses Irene (Oprichter van het NatuurCollege, dat tot doel heeft een duurzame samenleving te bevorderen door de verbinding tussen hoofd, hart en ziel te hervinden om zo de verwantschap met al het leven te ervaren.)

Het NatuurCollege heeft het programma 'Natuurwijs' ontwikkeld om kinderen op school weer in contact te brengen met de natuur.

NatuurWijs richt zich op kennis, bezieling en beleving: de natuur ervaren met je hoofd, hart en handen.
Duurzame economische groei kan niet meer los gezien worden van de persoonlijke groei. Het uiterlijke en het innerlijke zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Heelheid van de aarde en onze eigen heelheid gaan samen. Als we dat echt ervaren, niet alleen wéten maar ook voelen en beleven, dan verandert alles. Want dan handelen we uit verbondenheid: met onszelf, met onze medemens en de aarde. Ik noem het de binnenkant van duurzaamheid. Daarbij passen geen opgestoken vingertjes. Iedereen maakt zijn eigen afwegingen.
We willen allemaal een lekker huis, een fijne auto en op vakantie gaan, en bijna iedereen in Nederland doet dat tweemaal per jaar. Het is iedereen gegund. Daar oordeel ik niet over.
Of heen en weer vliegen naar Zuid-Afrika veel vervuiling oplevert? Ik betreur het dat mij en andere voorvechters van het milieu, zoals Al Gore, zoiets voor de voeten wordt geworpen. Ik ben juist optimistisch. Ik zie zo ontzettend veel veranderingen, er is een sterke onderstroom van mensen die meer willen dan het economisch gewin. Ook op het technische vlak gebeurt er veel: er komen schonere auto’s en lichtere vliegtuigen aan. Maar de vraag is: vanuit welke levenshouding wordt dat gedaan?
De poes springt op schoot als ik zit te mediteren. Dus waarom zou water niet op onze gedachten en stemmingen reageren?
De visie van de Hogeschool Stoas ligt dicht bij de mijne en als altijd kunnen we van elkaar leren. Aan de opleidingen binnen Stoas, wordt een meer holistische manier van werken onderwezen, een nieuwe manier van denken welke stimulerend is voor ieder die hier lesgeeft of studeert. Het feit dat Stoas zich in gaat zetten voor een ecologisch verbonden denken, geeft een enorme impuls tot een duurzame wereld.