Realistisch rekenen en transfer

De volgende posting is bedoeld als bijdrage aan een draad aan een rekenblog van Wilbrink waarin transfer ter sprake komt. Kan hem niet meer vinden.

Transfer is profiteren van eerder leren. Eerder leren dat de uitvoering van een nieuwe, andere leertaak en het oplossen van een nieuw, ander probleem vergemakkelijkt. Het is, ook in traditioneel onderwijs, berucht moeilijk te realiseren en te manipuleren. De kans op transfer is groter wanneer de nieuwe taak lijkt op de eerdere en wanneer het eerdere leren grondig is geweest en een blijvend effect heeft opgeleverd. Voor dat laatste is herhalen en memoriseren nodig. Half leren levert geen transfer op. Alleen hierom al ontbreekt in het nieuwe leren transfer.

Transfer treedt ook niet op wanneer leerstof vaag is of meerduidig. Men denke aan leerprocessen waarin reflectie, competenties, attitudes, ja, zelfs denken een rol spelen.
Geschoolde vernieuwers schrijven het uitblijven van transfer, zelfs na het aanbieden van de mooie competenties, wel eens toe aan het empirische onderzoek dat nu eenmaal goed repliceerbare, controleerbare en meetbare maatregelen en uitkomsten verlangt. Er is uiteindelijk geen andere manier transfer -en onderwijsvernieuwingen!- te realiseren en tegen kritiek te verdedigen maar daar hebben de vernieuwers wat op gevonden.

Elke vernieuwing begint met vaardigheden. Van oudsher prefereren onderwijsvernieuwers “vaardigheid” boven “kennis”. Golo Mann, een zoon van Thomas, bezoekt rond 1920 de progressieve Odenwaldschule van Kurt Hahn. Daar waren de slagwoorden: Fähigkeit zur präzisen Tatsbestand-Aufnahme, en: Fähigkeit das als recht erkannte in die Tat um zu setzen (Erinnerungen und Gedanken, p.141). Er moest na WO I maar weer eens een nieuwe mens komen. Het is niet moeilijk een boek te vullen met het goud van zulke oude vaardigheden, met de actuele van na 1990 is een boekenkast te vullen.

Van kennis naar algemene vaardigheden naar competenties neemt de kans op transfer af naar vrijwel nul. De slechte gewoonte van vernieuwers elke toepassing, ook de eenmalige en microscopische, vaardigheid te noemen werkt dus uiteindelijk in hun nadeel. Een echte vaardigheid is een toepassing van kennis. ze is in een vaste vorm gegoten, een formule of algoritme bijvoorbeeld, die in veel situaties bruikbaar is. Men denke maar weer eens aan de staartdeling.
Zonder kennis kan een vaardigheid niet tot wasdom komen en bestaan, al lijkt het anders wanneer een vaardigheid het stadium van automatisme bereikt.

Aan traditionele leerdoelen -kennis en schoolse vaardigheden- worden in het nieuwe leren hooguit nog lippendienst verleend. Geschikt om zeurouders van het lijf te houden. Ze zijn in een homeopathische dosering aanwezig in een realistische en leuke context. Het is duidelijk dat transfer in Realistisch Rekenen geen kans maakt.

Wie meer over transfer wil weten kan HIER
terecht voor de bijlage Smit 2006 van Mythe 5. Hieruit de volgende drie paragrafen: Traditioneel leren en transfer; PBL en transfer; Algemene vaardigheden.

De bijlage hieronder: “De loze pretenties van de wetenschapscentra”. bevat enige passages die een aanvullend licht werpen op leereffecten te verwachten van realistische leeromgevingen.