De discussie over het Gymnasium wordt te smal gevoerd: richt meer Technasia en Humanasia op!
Ellen Dittrich & Hein Schreuder
De reacties op het Tussenrapport van de Verkenningscommissie Klassieke Talen heeft tamelijk voorspelbare, bijna “klassieke” reacties opgeleverd. Aan de ene kant van het spectrum wordt het traditionele gymnasium verdedigd en wordt er heftig gereageerd op het voorstel de proefvertaling te laten vervallen voor een deel van de gymnasium leerlingen. Aan de andere kant van het spectrum wordt de stelling ingenomen dat je evengoed Chinees als oude talen kunt aanbieden in een VWO top-opleiding.
Deze discussie wordt echter op een te smalle leest gevoerd om de gesignaleerde problemen op te lossen. Deze problemen betreffen een te grote toestroom naar het gymnasium, te lage eindexamencijfers (vooral voor Latijn) en een te grote afstroom van het gymnasium. Naar onze mening kunnen deze problemen niet worden opgelost in een discussie die beperkt is tot het gymnasium. Kern van deze problemen is immers dat er voor vele leerlingen onvoldoende alternatieven zijn voor een “kwaliteitsopleiding VWO” buiten het klassieke gymnasium.
Neem de voornaamste oorzaken voor de te grote toestroom naar de gymnasia:
– Het kwaliteitsetiket dat het gymnasium heeft als topopleiding binnen het VWO: hier is sprake van een monopolistische positie
– De “sociologische factoren”: het (categorale) gymnasium biedt de attractie van een homogenere, op goede prestaties gerichte populatie van leerlingen.
Deze oorzaken leiden tot een oneigenlijke motivatie om voor het gymnasium te kiezen bij een aanzienlijk deel van de leerlingen. Zij worden in ieder geval niet aangetrokken door de klassieke talen. En ook het aanbieden van een alternatief vak Griekse en Latijnse Taal en Cultuur (GLTC) zal geen verandering brengen in de oneigenlijke redenen van toestroom. Integendeel wellicht: als de noodzaak om Latijn of Grieks als vak te nemen vervalt, kan de toestroom alleen maar aanzwellen.
De oneigenlijke toestroom is de voornaamste verklaring voor de geringe motivatie van gymnasium leerlingen voor de klassieke talen. Daarmee ook voor de veel te grote afstroom van leerlingen die het niet volhouden. En tot slot ook voor de lage eindexamencijfers voor Latijn van degenen die de eindstreep wel halen. Relatief kleine wijzigingen in het profiel van het gymnasium zullen de oorzaken van oneigenlijke toestroom niet adresseren. Daarvoor is het noodzakelijk om een of meer schooltypes naast het gymnasium te zetten met dezelfde attractiviteit en kwaliteit, maar met een andere profilering.
Te denken valt bijvoorbeeld aan een Technasium voor leerlingen met een overwegend “science-gerichte” motivatie. Hier vormen de exacte vakken het zwaartepunt en het samenbindende element in de opleiding. Bij Geschiedenis is plaats ingeruimd voor de historische ontwikkeling van technologie en van de Ideengeschichte van exacte vakken. Bij Maatschappijleer wordt aandacht besteed aan de maatschappelijke betekenis van technologie en aan ethische aspecten van bijvoorbeeld proefdieronderzoek en genetische modificatie. In het vak Engels is meer aandacht voor wetenschappelijke terminologie, waardoor de overgang naar de universiteit met haar overwegende Engelse leerboeken vergemakkelijkt wordt. Exacte wetenschappers zijn steeds meer doordrongen geraakt van de grote betekenis van de gedragswetenschappen voor de ontwikkeling en acceptatie van technologische vernieuwingen. Waarom wordt dit besef niet al in het VWO ingebed in een curriculum voor leerlingen die zich tot deze richting aangetrokken voelen?
Gedacht kan ook worden aan Humanasia voor leerlingen met aanleg en motivatie meer gericht op de gedrags- en maatschappijwetenschappen. De maatschappij-orientatie zou gemodelleerd kunnen worden langs de lijnen van de Philosophy, Politics and Economics opleidingen in het Verenigd Koninkrijk: een brede opleiding met aandacht voor de historie van zulke vakken en de dwarsverbanden ertussen. De gedragsoriëntatie richt zich meer op individueel en groepsgedrag als zwaartepunt en samenbindend element. Zo wordt dan bijvoorbeeld bij Biologie meer aandacht besteed aan de evolutionaire verklaring van menselijk gedrag. Geschiedenis en Maatschappijleer nemen de keuzes van groepen van mensen voor de inrichting van hun samenleving als verbindend element.
Kernpunt is dat er voor leerlingen, die een kwaliteitsopleiding met hoge prestatie-eisen zoeken en aankunnen, meer keuzemogelijkheden komen dan alleen een gymnasium. Wij zijn voor de handhaving en versterking van gymnasia. De “koppelverkoop” tussen kwaliteitsopleiding en klassieke talen moet echter worden doorbroken. Er zijn veel kinderen voor wie het “talige” geen voldoende motivatie biedt voor een VWO top-opleiding. De Verkenningscommissie Klassieke Talen heeft gelijk dat (klassieke) taal kan fungeren als “entree tot de cultuur”. Door haar beperkte opdracht en taakopvatting signaleert zij echter niet dat ook (exacte) wetenschappen, gedrag en maatschappij zulke vensters bieden. Vensters die voor vele leerlingen motiverender en productiever zullen werken dan GLTC of een proefvertaling van een ongelezen klassieke tekst. Kortom: versterk de differentiatie aan de bovenkant van het VWO !
Ellen Dittrich is freelance adviseur en onderzoeker op het gebied van onderwijs en hoogbegaafdheid. Hein Schreuder is directeur Corporate Strategy & Acquisitions bij Kon DSM NV. Zij hebben kinderen op het gymnasium.
In de roos
Hele goede analyse van het probleem.
Een kritiekpuntje: noem een top beta VWO geen technasium. Die naam is al in gebruik voor een onderwijssoort die juist is wat top beta onderwijs niet is.
Welkom Hein Schreuder en Ellen Dittrich
Dank voor uw bijdrage en welkom op dit onvolprezen onderwijsforum.
Ik denk dat uw analyse van de problemen bij het gymnasium in grote lijnen juist is. Opmerkelijk vind ik uw oplossing: gedifferentieerder aanbod binnen wat u noemt de bovenkant van het VWO. Feitelijk is dat een terugkeer naar de situatie van voor de tweede fase: een gedifferentieerd aanbod waarbij de verschillende vakken op niveau worden gegeven en de leerlingen kunnen kiezen naar interesse en capaciteiten. Voorwaarde is wel dat het VWO niveau wordt opgekrikt naar dat van zeg 30 jaar geleden. Toen spraken alfa’s na afloop van het VWO goed Duits, Frans en Engels en hadden ze van elke taal tenminste 20 literaire boeken gelezen, toen konden de beta’s nog zonder extra reken- en wiskunde cursussen naar de TH’s en en exacte universiteiten. Toen ook werd het gymnasium, tenminste in mijn herinnering, niet gezien als persé moeilijker of de crème de la crème, maar inderdaad die opleiding die gekozen werd door leerlingen die meenden dat de klassieke talen veer hen zinnig waren.
Het invoeren van allerlei alternatieven naast het gymnasium en naast een gewoon VWO lijkt me organisatorisch uitermate complex, en zal tot gevolg hebben dat het reguliere VWO afdaalt tot het niveau van de MULO.
Ik weet het, het klinkt niet eerlijk: “waarom wel een top VWO dat gymnasium heet, maar geen top VWO dat technasium heet?” Maar de klassieke talen spelen ook een andere rol dan bv wiskunde of humanitaire vakken of moderne vreemde talen.
Laten we een hoogstaand VWO terugkrijgen en gun het gymnasium zijn aparte positie. Als regulier VWO weer hoogstaand wordt, dan is er minder aanleiding voor ouders en leerlingen om op oneigenlijke gronden voor gymnasium te kiezen.
Ik weet het, het klinkt niet
Ik weet het, het klinkt niet eerlijk: “waarom wel een top VWO dat gymnasium heet, maar geen top VWO dat technasium heet?” Maar de klassieke talen spelen ook een andere rol dan bv wiskunde of humanitaire vakken of moderne vreemde talen.
In Nederland wel, niet in alle landen.
Kijk bijvoorbeeld naar het Vlaamse ASO. Je kan daar kiezen uit 5-10 profielen (met wat googelen zal je het rap vinden) waarbij de verschillende profielen op een verschillende doelgroep zijn gericht.
De profielen latijn/wiskunde en wiskunde/wetenschappen staan daar bekend als de beste profielen, ze zijn volledig gelijkwaardig aan elkaar maar ze trekken een ander type leerling aan zoals de gymnasia en hbs-β tevens een ander type leerlingen aantrekten.
Het klinkt niet alleen oneerlijk, het is oneerlijk om het klassiek gegroeide systeem vast te houden dat vwo+ zich enkel op alpha’s richt. Ik gun hen hun paradepaardje en ik hoop dat het niveau zo hoog mogelijk blijft, laat de bèta’s ook een paradepaardje krijgen.
Het gymnasium kan zich op de top 10% van de alpha’s richten, het technasium op de top 10% van de bèta’s en het vwo op de huidige doelgroep.
Ik zie geen reden waarom het niveau van het vwo zou verlagen bij het invoeren van een technasium. We hebben nog 3 theoretische niveaus onder het vwo, als dat niet genoeg ruimte biedt voor differentiatie…
Volgens mij was het overigens ook tussen de mammoetwet en de tweede fase zo dat het gymnasium te boek stond als vwo-plus wat o.a. bleek uit het feit dat leraren ook voor de exacte vakken meer extra theorie gaven naast de basis. Maar hiervoor moet ik me baseren op wat anderen mij hebben verteld.
alphapraat
Ik geloof niet dat bij iedereen die aangetrokken wordt tot de natuurwetenschappen die aantrekkingskracht gelegen is in de toepasbaarheid van of ontwikkeling naar toepasbaarheid. Wat mij betreft mogen er best Technasia komen maar dan moeten er ook β-opleidingen komen met een hoog theoretisch gehalte. Ook grieks en latijn zijn niet direct toepasbaar.
Verder werd op het Gymnasium-β van vóór de Mammoethwet zowel op hoog niveau Wiskunde als Latijn en Grieks gegeven. Waarom mag die mogelijkheid niet terugkomen?
Seger Weehuizen
Ik geloof niet dat bij
Ik geloof niet dat bij iedereen die aangetrokken wordt tot de natuurwetenschappen die aantrekkingskracht gelegen is in de toepasbaarheid van of ontwikkeling naar toepasbaarheid. Wat mij betreft mogen er best Technasia komen maar dan moeten er ook β-opleidingen komen met een hoog theoretisch gehalte.
Wat mij betreft is dit een inkopper.
Wanneer je op de goede manier wiskunde krijgt dan bouw je een degelijke basis op waarvan een groot deel weliswaar toepasbaar is maar waarbij de toepasbaarheid niet het doel op zichzelf is.
Hetzelfde geldt voor natuurkunde. Wij zijn in Nederland een sugarcoated versie gewend van beide vakken. Ik pleit er juist voor dat we dat suikerlaagje eraf halen en het direct op een meer abstracte wijze aanleren.
Niet omdat ik vind dat het de leerlingen moeilijk gemaakt moet worden, wel omdat ik er van overtuigd ben dat leerlingen zo het best worden voorbereid op hun latere studie en beroep.
Wanneer je echt een goede bèta-basis wil opbouwen dan heb je wellicht zelfs al je handen vol aan enkel wiskunde, natuurkunde, scheikunde en biologie, naast de algemeen vormende vakken natuurlijk. Vergeet niet dat we met wiskunde en natuurkunde momenteel maar een kleine sample krijgen van wat er allemaal is.
Geef eucledische meetkunde, logica, een degelijkere basis van natuurkunde (het niveau van mechanica zou bijv. hoger moeten liggen) enz.
Wanneer er dan nog tijd over is, hetgeen ik betwijfel, dan kan je nog vakken als booleaanse logica, thermodynamica en electronica geven.
gymnasium alpha/beta
Ik denk dat ik inderdaad die oude gymnasia beta in gedachten had, bij mijn enthousiame voor het idee van een technasium.
Voor mij dan wel het liefst
Voor mij dan wel het liefst nog wat meer bèta en dus extra wiskunde en wetenschappen i.p.v. Grieks en Latijn. Ik zie geen legitimatie om het hoogste niveau automatisch te koppelen aan deze 2 klassieke vakken, het zijn slechts 2 van de vele vakken die niet meer of minder belangrijk zijn dan de overige kernvakken. Natuurlijk moet het mogelijk zijn om deze klassieke talen te leren voor wie dat wil, tevens zou het mogelijk moeten zijn om je volledig op de bètavakken te stormen, naast natuurlijk een basis van overige algemeen vormende vakken.
Hoogste niveau
Het gymnasium en het atheneum zijn beide VWO. Het gymnasium is officieel niet ‘hoger’.
Maar in….
…werkelijkheid wel.
Sfeer en denkniveau, Mark!
Politicologie en natuurkunde
Politicologie en natuurkunde zijn beide universitaire studies, daarom hebben ze nog niet hetzelfde niveau.
Ik durf de stelling te verdedigen dat zelfs officieel het niveau van het gymnasium hoger is aangezien op het gymnasium 2 extra theoretische vakken worden gegeven (Grieks en Latijn dus) waarvoor er op het atheneum geen theoretisch substituut is.
Los hiervan is het niveau in de praktijk hoger op het gymnasium, al is het maar omdat ze op het gymnasium de top 15% van de leerlingen krijgen terwijl ze op het atheneum de top 25% van de leerlingen krijgen. Deze percentages zijn een benadering, qua ordegrootte zullen ze er niet ver naast zitten.
Overigens, indien er geen niveauverschil zou zijn tussen het atheneum en het gymnasium dan vervalt toch het bestaansrecht voor het gymnasium? In dat geval kan je net zo goed het gymnasium en het atheneum aan elkaar koppelen waarbij het enige verschil de 2 klassieke talen zijn.
Nog maar eens mijn centrale vraag.
Waarom hebben de bèta-leerlingen niet net als de alpha-leerlingen het recht op dat beetje extra diepgang in de vorm van betere wiskunde, meer wiskunde en meer (natuur)wetenschappen?
Wanneer we er voor kiezen om de alpha-kant van het vwo te verhogen voor de getalenteerde leerlingen dan is het logisch om tevens de bètakant van het vwo te verhogen.
De enige reden dat het vwo-plus (gymnasium) zich onderscheidt d.m.v. klassieke talen is omdat dit toevallig historisch zo gegroeid is. Zo’n halve eeuw geleden moesten technische universiteiten zich nog technische hogescholen noemen, wellicht zegt dat iets over de status die exact in die tijd had?
Hoger en exact
Hoe je het ook draait of keert officieel is het gymnasium een aan het atheneum gelijkwaardige variant van het VWO. Dat de zelfstandige gymnasia hoger aangeschreven staan (en waarschijnlijk gemiddeld ook beter plaatsen zijn voor goede leerlingen) dan athenea komt omdat ze zelfstandig zijn, niet omdat ze gymnasia zijn.
Over een halve eeuw geleden weet ik het niet zo zeker, maar een eeuw geleden (toen Delft ook slechts een hogeschool was en geen universiteit) stond exact wel degelijk in hoog aanzien. Getuige bijvoorbeeld de begrafenis van Hendrik Lorentz waarvoor bijvoorbeeld uit eerbiedigheid het telefoonverkeer uitgezet werd en grote mensenmassas langs de route stonden.
Het atheneum is
Het atheneum is gelijkwaardig gesteld aan het gymnasium, daarom is het nog niet gelijkwaardig. Ook officiëel is er een theoretisch niveauverschil omwille van het gemis van die 2 klassieke talen wat niet gecompenseerd wordt door andere theoretische vakken.
Los hiervan hangt het niveau tevens sterk af van de instromende leerlingen en de aangestelde leraren (het percentage ULO’s en promovendi zal bijvoorbeeld een rol spelen).
Indien de zelfstandige gymnasia inderdaad beter zijn door hun zelfstandigheid, dan zou het een goede zaak zijn wanneer er zelfstandige technasia (laten we dat voorlopig bètatrons noemen) zouden ontstaan waar je wel fatsoenlijke wiskunde en natuurkunde krijgt.
Hoe groot is de kans dat dit gebeurt zolang er geen aparte wettelijke status wordt ingevoerd voor zo’n vorm van het v.w.o.?
De laatste jaren zie je allerlei neptechnasia ontstaan waar de leerling blijkbaar weinig aan heeft.
De vwo-leerlingen worden decennia lang tekort gedaan met de invulling van de vakken wiskunde en natuurkunde. Deze vakken zijn ‘verkracht’, wellicht in de hoop dat de zwakkere leerlingen deze vakken dan ook zouden kunnen volgen. Daarom zou het goed zijn om de betere bèta-leerlingen apart te onderwijzen. Deze vorm van het vwo zou i.t.t. het gymnasium toegankelijk zijn voor stapelaars via schakeljaren.
Leerlingen zouden bij elke instapmogelijkheid (1ste leerjaar, schakelklas…) voor het technotron geselecteerd moeten worden d.m.v. een transparant toelatingsexamen, voor dit toelatingsexamen moet exact worden gedefiniëerd wat er getoetst kan worden en er moeten dicaten en/of boeken worden uitgegeven waarmee leerlingen zich kunnen voorbereiden op deze toelatingsexamens.
Zo zou ik het graag zien.
Repareer de athenea!
In opa’s tijd was er wel degelijk zo’n alternatief. Voor de ’technasia’ heette dat HBS-B en voor de ‘humanasia’ heette dat HBS-A.
Het atheneum was de rechtmatige opvolger van de HBS; alleen deden zij nu 6 jaar over datgene wat op de HBS in 5 jaar kon. Nu hebben de belanghebbenden bij niveaudaling het niveau van het atheneum zo’n 40 jaar laten verslonzen. Het lijkt mij logischer om gewoon dat feit onder ogen te zien en het peil van de athenea weer omhoog te brengen. Het zou wel verstandig zijn om dan categorale athenea op te richten, of het oude lyceum (combinatie van gymnasium en HBS) in ere te herstellen. Dat zou neerkomen op categorale VWO-scholen.
Het nadeel van mijn oplossing is, dat dan openlijk erkend moet worden dat het niveau schrikbarend omlaag gegaan is. Onderwijsverniewlers kunnen zich dan niet meer verschuilen achter mooie nieuwe namen, kunnen niet meer wijzen naar ‘de steeds grotere rol van techniek in onze maatschappij’ en meer van dat soort gemeenplaatsen. Nee, de dingen worden gewoon bij de naam genoemd en het lelijke leven wordt recht in de ogen gekeken.
Het voordeel van mijn oplossing is, dat de rotzooi dan ook echt moet worden opgeruimd: er moet worden uitgezocht wat niveaustijging eigenlijk is, wat daarvoor de belemmeringen zijn en hoe die belemmeringen kunnen worden weggenomen. Op termijn betekent dat dat vernieuwlers, vergaderaars en VO-raad op zo’n lyceum niets meer te zoeken hebben.
In de ‘….asium’-variant zal je ongetwijfeld meemaken dat dezelfde vernieuwlers die de boel naar de bliksem hebben geholpen vanaf dag één voorop staan om hetzelfde bij de ‘asiums’ te doen. Kijk maar naar het rekenonderwijs: degenen die het eerste de reparatieopdracht krijgen zijn precies degenen die de schade hebben aangericht.
De discussie over het gymnasium werd niet te smal gevoerd….
Alle bovengenoemde aspecten zijn eerder de revue gepasseerd.
Oók het gegeven dat het gymnasium in deze tijd als laatste stohalm wordt gebruikt binnen ons slechte onderwijsstelsel.
Maar óók voorheen werd het gymnasium niet gekozen om de klassieke talen.
Je kreeg eenvoudigweg een gymnasiumadvies in het geval je heel hoog scoorde.
De klassieke talen kreeg je er dan gewoonweg bij.
Welkom.
De discussie over
Welkom.
De discussie over gymnasia wordt in de media wellicht te smal gevoerd, hier op het BON-forum hebben wij de laatste weken al uitgebreid deze discussie gevoerd, precies met de insteek die jullie hierboven uitstekend verwoorden.
We noemden het zelfs technasia, maar dan offciële wettelijk erkende technasia die aan strenge voorschriften moeten voldoen die zijn opgesteld door enkel gepromoveerde vakdeskundigen. Het enige waar wij nog niet op waren ingegaan is de zgn. humanasia. Nu heb ik niet bij voorbaat iets tegen humanasia, wel vraag ik me af ofdat voor hen niet net zo goed geldt dat het leren van vreemde talen het stokpaardje moet zijn, samen met geschiedenis en aardrijkskunde.
Zoals wiskunde (echte wiskunde op niveau!) en natuurkunde en in mindere chemie en biologie de basis is voor de exacte wetenschappen, zo kan je wellicht stellen dat deze vakken de beste basis zijn voor eender welke humane richting. Wat mij betreft, maar ik zeg dit onder voorberhoud, zou het humasium een tak van het gymnasium kunnen zijn waarbij je oftewel kiest voor een meer klassieke richting oftewel een meer moderne richting. De gymnasia zouden zich dan op de ambitieuze alpha’s en gamma’s richten, de technasia op de ambitieuze bèta’s.
Wat mij betreft is er overigens niets mis met de naam technasium, zogauw de overheid deze naam een wettelijk statuut geeft dan zullen de scholen die zichzelf reeds misplaatst een technasium noemen oftewel daadwerkelijk een technasium moeten oprichten oftewel hun naam moeten aanpassen.
Technasium
De mensen achter het huidige technasium concept zijn handige commerciele jongens. Die hebben het woord ’technasium’ vast als merk vastgelegd. Dat woord is dus onbruikbaar geworden.
bètathron/bètatron/bètatrum
Als er een aequivalent van een gerestaureerd degelijk Gymnasium, dus van een echte α-school, zou komen, een school dus die zich richt op de grondslagen van de natuurwetenschappen en nauwelijks op de toepassing ervan, zou Bètatron of Bètathron een goede naam zijn. τρον en θρον zijn in Oud-Grieks de uitgangen van de nomina instrumenti en een Bètat(h)ron is dan een instrument om β’s te fabriceren zoals een aratron (latijn: aratrum) een instrument is om te ploegen.
Daarmee vindt tevens herintroductie van het begrip β plaats dat bij de profielen verloren is gegaan.
Weinigen zullen bètatron niet associeren met een deeltjesversneller. De associatie met versnellen lijkt mij hier uitstekend.
Seger Weehuizen