Kranten over de commissie Dijsselbloem: 27 november

Dit is wat de kranten schreven over de verhoren door de commissie Dijsselbloem van 27 november.

Deze dag ging over Het Nieuwe Leren en gehoord werden:

• Mertens (inspectie)
• Leune (onderwijsraad)
• Van der Werf (hoogleraar)
• Dronkers (hoogleraar)

---

Trouw
Kennis wordt alleen maar minder;

Het ‘nieuwe leren’ is niet effectief en zelfs schadelijk voor leerlingen. Het leidt tot een afname van kennis. Dit verklaarde de Groningse hoogleraar Greetje van der Werf gisteren voor de parlementaire onderwijscommissie die verschillende onderwijsvernieuwingen onderzoekt.

Het nieuwe leren is er daar één van. Van der Werf noemde als voorbeeld het Friesland College, waarin het nieuwe leren volgens haar extreem is doorgevoerd. Leerlingen kunnen zelf bepalen of, hoe en waar ze willen leren. Volgens Van der Werf leidt dit uiteindelijk tot ‘ontscholing’. Volgens haar kan onderwijs niet overgelaten worden aan de leerlingen zelf. Dit leidt alleen maar tot ‘ongeorganiseerde kennis’.

Ook de andere onderwijsvernieuwingen hebben verschillen in kansen tussen leerlingen niet verkleind, zo bleek gisteren. Jaap Dronkers, verbonden aan het Europese Universitair Instituut in Florence, stelde dat het de invoering van het vmbo de mogelijkheden voor doorstroming voor leerlingen “de nek heeft omgedraaid”. In het vmbo zijn mavo, beroepsonderwijs en delen van het speciaal onderwijs samengevoegd.

Han Leune, als voorzitter van de Onderwijsraad (1992- 2000) een belangrijke beleidsadviseur van ministers en staatssecretarissen, vindt dat de autonomie van scholen die sinds de jaren negentig wordt bevorderd, de verschillen in kwaliteit heeft vergroot.

Dat blijkt volgens Leune uit de ongelijkheid tussen schoolonderzoeken, die naast het centrale eindexamen voor de helft meetellen in het eindcijfer. Middelbare scholen stellen de schoolonderzoeken zelf op, waardoor de moeilijkheidsgraad nogal uiteenloopt. Daarom vindt Leune dat het centrale examen meer gewicht moet krijgen: 70 tegen 30 procent.

Ook de vierde gesprekspartner van de commissie, de vroegere inspecteur-generaal Ferdinand Mertens, toonde zich nadrukkelijk geen aanhanger van de vernieuwingen, waarbij sociaal-democratische bewindslieden vaak een leidende rol speelden. Mertens zag niets in de tweede fase en het studiehuis. “Het is een gevaarlijk concept voor mensen die niet voldoende zijn toegerust”, zei Mertens. Naar zijn mening wordt in het studiehuis de rol van de leraar uitgehold en krijgen scholen te veel vrijheid. Daardoor loopt de kwaliteit terug. Daarnaast werd voor de introductie van het studiehuis te weinig geld en tijd uitgetrokken, aldus Mertens, terwijl deze vernieuwingen wel revolutionair was.

Ook Mertens wil het belang van het centraal examen, als kwaliteitsbewaking vanuit de overheid, sterker accent geven.

---

Het Financieele Dagblad
Scherpe kritiek op vernieuwing van onderwijsstelsel

Onderwijsvernieuwingen zoals het zelfontdekkend leren zijn niet alleen minder effectief, het is zelfs schadelijk, met name voor kinderen uit zwakke milieus. Zij worden er zo door in de war gebracht dat ze na het leren minder weten dan ervoor.

Dit betoogde gisteren Greetje van der Werf, hoogleraar Onderwijzen en leren, tegenover de parlementaire commissie die de onderwijsvernieuwingen van de afgelopen vijftien jaar onderzoekt. Van der Werf is een verklaard tegenstander van die vernieuwingen, omdat er geen bewijs is dat ze werken. Ik ken geen voorbeelden van scholen waar het effectief is. Ik ken wel voorbeelden waar ze het Nieuwe Leren in zo n extreme mate hebben doorgevoerd, het Friesland College in Leeuwarden, dat er sprake is van ontscholing. Leerlingen mogen helemaal zelf weten wat ze leren, wanneer en hoe.

Deze verhoordag stond in het teken van de vraag of de vernieuwingen nu wel of niet hebben geleid tot verlaging van het onderwijsniveau in Nederland. Volgens Van der Werf staat dat vast. Zij vergeleek de prestaties van drie lichtingen brugklassers, uit 89, uit 93 en uit 99. Daaruit bleek dat de leerlingen uit 99 minder snel bleven zitten of van school af gingen dan de eerdere scholieren, maar hun kennisniveau was gelijk. Van der Werf: Met dezelfde kennis krijg je dus een hoger diploma.

Een andere methode om vast te stellen of het niveau naar beneden is gegaan, is te kijken naar de resultaten van schoolonderzoeken en het centraal schriftelijk examen. Die twee cijfers mogen niet te veel uiteenlopen. De Onderwijsinspectie was daar in 1998 beducht voor, vertelde Ferdinand Mertens, van 1996 tot 2000 inspecteur-generaal. We vroegen ons af of het Studiehuis zich wel verdroeg met een centraal examen. Het Studiehuis is een gevaarlijk concept als het in de verkeerde handen valt.

Volgens Jaap Dronkers, hoogleraar empirische sociologie in Florence, was die angst terecht. De zachte didactische methoden hadden het niveau van het onderwijs aangetast. Hij had in 1999 al een artikel geschreven waarin hij beschreef hoe de schoolcijfers van het centraal examen steeds meer uit de pas gingen lopen met die van de schoolonderzoeken, vooral op zwarte scholen en scholen die eigen didactische opvattingen hadden. Ik heb het nooit gepubliceerd gekregen, want mijn vakgenoten verdachten me ervan scholen zwart te maken.

Hij keert zich tegen de tendens om vakken helemaal niet meer landelijk te toetsen, en tegen scholen die niet meedoen aan de Citotoets. Je moet voorkomen dat de slager zijn eigen vlees keurt.

Prestaties Internationaal

Nederland slaat geen slecht figuur in internationale onderwijsvergelijkingen zoals Pisa, een onderzoek van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling. Volgens Dronkers blijkt uit diezelfde testen echter ook dat de kloof tussen de schoolprestaties van migranten en autochtonen in Nederland een van de grootste ter wereld is.

---

Volkskrant
’15-jarige kan niet zelfstandig leren’;
Onderwijskundigen in parlementair onderzoek: vernieuwingen missen wetenschappelijke onderbouwing

Kinderen van 15 kunnen niet zelfstandig leren.’ Prof. Jelle Jolles, neurowetenschapper, zegt het schijnbaar achteloos, enthousiast verhalend over zijn werk. Hij is een vreemde eend in de bijt, in de parlementaire enquêtezaal aan het Haagse Plein. Een uurtje maakt deze bètawetenschapper deel uit van een parade van onderwijskundigen, kabinetsadviseurs, ambtenaren en oud-bewindslieden die zich sinds begin jaren negentig met het onderwijs bemoeiden.

‘De hersenen van 15-jarigen’, zegt Jolles, ‘zijn nog niet volgroeid. Kinderen kunnen hun impulsiviteit niet de baas. Ze hebben begeleiding nodig om de juiste keuzes te maken: van ouders, leraren.’

De neuropsycholoog had in die tijd weinig contact met het onderwijs. Sterker, hádden ze hem maar gebeld. Dan had hij de beleidsmakers kunnen vertellen dat het studiehuis en het ‘nieuwe’, meer zelfstandige leren voor kinderen tot 18jaar om puur fysieke redenen niet goed uitpakt.

Het is de conclusie die meer genodigden trekken die de afgelopen twee dagen door de commissie-Dijsselbloem zijn verhoord: de onderwijsvernieuwingen (basisvorming, vmbo, studiehuis, Nieuwe Leren) kwamen alle tot stand zonder noemenswaardige wetenschappelijke onderbouwing. Han Leune, tussen 1992 en 2000 voorzitter van de Onderwijsraad, spreekt van een ‘sterke onderbenutting van gevalideerde wetenschappelijke kennis’.

Jaap Dronkers, een van Nederlands bekendste onderwijsonderzoekers, is naar eigen zeggen sinds 1997 niet meer op het ministerie geweest. ‘De politiek wist hoe het moest – daarvoor hadden ze mij niet meer nodig. En ik ben een trotse wetenschapper, ik ga mezelf niet opdringen.’

De tijdspanne waarin de onderwijsvernieuwingen werden ingevoerd, verhield zich nu eenmaal slecht met langdurig wetenschappelijk onderzoek. ‘Er is weinig geduld in de politieke arena’, zegt Leune. ‘Bewindslieden moeten binnen vier jaar scoren.’ Een aantal getuigen spreekt er schande van. Onder wie Jolles zelf: ‘In het onderwijs is de afgelopen dertig jaar niet gekeken naar het kind, louter naar procedures.’

Toch kunnen veel betrokkenen die dezer dagen in de ‘getuigenbank’ van Jeroen Dijsselbloem (PvdA) voorbij trekken, ook wel begrip opbrengen voor het gebrek aan wetenschappelijke onderbouwing. ‘We hebben simpelweg niet de tijd’, zegt Robert-Jan Simons, hoogleraar digitale didactiek, één van de grondleggers van het Nieuwe Leren waarbij scholieren zelfstandig bepalen wat, wanneer en hoe ze leren. ‘De ontwikkelingen in de samenleving gaan zo snel.’

Dat vindt ook Wynand Wijnen, die de medische faculteit van de Universiteit van Maastricht op de ‘Nieuwe-Leren-leest’ schoeide. ‘Dat doe je op grond van ervaringen. Je kunt ons onderwijs nu eenmaal niet meer voor onze kleinkinderen gebruiken. We moeten met onze tijd mee.’

Zelfs de grootste critica van het Nieuwe Leren, Greetje van der Werf, hoogleraar Onderwijzen en Leren, beaamt dat onderwijsvernieuwers moeilijk kunnen gaan zitten wachten op de effecten van empirisch onderzoek. ‘Dat kan goed vier of zes jaar duren; dan kan een hele generatie leerlingen met slecht onderwijs zijn geconfronteerd.’ Beter is, zegt ze, op basis van onderzoek steeds kleine vernieuwende stapjes te zetten, en zo langzaam maar zeker tot nieuwe leervormen komen. ‘In elk geval niet alles weggooien wat je hebt, en iets nieuws introduceren waarvan je niet weet hoe het uitpakt.’

Maar is dat in te passen in de jachtige politiek van alledag? Oud-voorzitter van de Onderwijsraad Leune heeft er een hard hoofd in. ‘Ook de kabinetten-Balkenende kennen vele koerswendingen als gevolg van incidenten. Ook nu weer. Een beetje rumoer van de straat, en staatssecretaris Van Bijsterveldt slikt de norm in voor het aantal lesuren in het voortgezet onderwijs.’

---