Het volgende artikel komt uit de NRC van 3 februari 2007.
==============================================
De PvdA-fractie in de Tweede Kamer stelde deze week voor om eens zelf als parlement te onderzoeken hoe het kan dat alle onderwijsvernieuwingen van de afgelopen 25 jaar zo deerlijk konden mislukken. Een meerderheid in de Kamer lijkt voor, en ondanks de ‘paniek’ binnen het CDA dat er niets in ziet, is het idee nog bepaald niet van de baan. De zucht van verlichting in deze krant van bestuurders van onderwijsorganisaties en scholengroepen – bij wie het plan weinig weerklank vindt – lijkt nog voorbarig. Vertegenwoordigers van leraren en leerlingen houden juist hun adem in, zij willen wel een onderzoek.
Oud-rector in Utrecht Matthé Sjamaar is verheugd dat de politici eindelijk in de gaten hebben dat het echt mis gaat in het onderwijs. “Of een parlementaire enquête het beste middel is weet ik niet. Niet als er weer alleen antwoorden komen van de mensen die niet ‘met de poten in de modder staan’. Al zou het wel heel mooi zijn als dan naar boven kwam dat het juist besturen en politici waren die de vernieuwingen doorgezet hebben. Ik wil niet zeggen dat er geen vernieuwingen nodig waren, de tijden veranderen nu eenmaal. Maar de deskundigen in het veld hadden erbij betrokken moeten worden. Zelf was ik in 1996 lid van de commissie vakontwikkeling wiskunde, die de vakinhoud voor de tweede fase zou bepalen. Wij wilden een streng programma, maar het werd drie keer achter elkaar afgezwakt, tegen alle adviezen van leraren en universiteiten in. Waarom? Ik denk omdat er nu eenmaal meer mensen een diploma moesten kunnen halen, dan moest je het wel makkelijker maken.”
Sjamaar heeft in 2003 zelf ‘zijn’ Niels Stensencollege opgeheven, een scholengemeenschap op Kanaleneiland in Utrecht met een voornamelijk Marokkaanse populatie. “Ik weigerde zo’n school te worden met nog maar drie of vier havoleerlingen en te blijven liegen dat het zo goed ging.” Of ook dat aspect – de segregatie met de bijbehorende problemen – in het onderzoek moet worden meegnomen, betwijfelt Sjamaar. “Als je het te breed maakt, gaat de focus eruit. Maar een diepgaand onderzoek zou wel duidelijk maken waarom die gezonde mix maar niet tot stand wil komen. Want het zijn ook weer de besturen die weigeren dat te doen.”
Docent geschiedenis Jan Maarten de Wit, tevens voorzitter van de vereniging van docenten geschiedenis VGN, noemt onderzoek naar de mislukkingen in het onderwijs ‘ongenuanceerd’ . “Je kunt niet de basisvorming, de tweede fase, vmbo, studiehuis en nieuwe leren op één hoop gooien. Die laatste twee zijn nooit opgelegd, dat waren keuzes van de scholen zelf.” Die scholen zouden volgens De Wit daarom ook onderzocht moeten worden. “Op veel scholen zijn managers aangesteld die beleid moeten maken en doelen hebben. Die worden dan later weer geëvalueerd door de managers zelf en de politiek. De adviezen en opbouwende kritiek van leraren worden meestal niet gehoord. Al moet ik wel zeggen dat leraren ook niet maar één mening hebben.”
De politiek gestuurde vernieuwingen waren voor docenten vaak niet bij te benen, volgens De Wit. “Politici gaan van de ene waan naar de andere. Bij geschiedenis hadden we de commissie De Rooy die een doorlopende leerlijn ontwikkelde vanaf het basisonderwijs tot bovenbouw vwo. Dat werd omarmd door de politiek. Maar anderhalf jaar later kregen we weer vernieuwing in de onderbouw. Daar verdween die leerlijn weer en hebben we nu de vakkenintegratie. Volgend jaar gaat de vernieuwde tweede fase in met voor geschiedenis een compleet nieuw examenprogramma. Terwijl wij nu de boekenlijsten moeten inleveren, hebben de uitgevers nog geen boeken klaar. Wanhopige mailtjes van VGN-leden krijg ik erover. En in 2010 staat ons alweer de volgende tweede fase-vernieuwing te wachten.” Maar als alle leraren een stem krijgen, ontstaat dan geen kakafonie? De Wit: : “Waar het om gaat is, dat wat je als leraren vindt, meegewogen wordt. Wij zijn echt niet tegen elke verandering, maar we worden genegeerd en ik denk omdat het de vernieuwers soms gewoon niet goed uitkomt.”
Mark Brakel is voorzitter van het Landelijk Aktie Komitee Scholieren, het LAKS. Hij is 16 en zit in 5 vwo. ‘Wij zijn heel blij als het onderzoek er toch komt’, zegt hij, omdat het extra aandacht betekent voor de huidige problemen in het onderwijs. “Wij hopen vooral dat er ook gekeken gaat worden naar de rol van de docent.” Het LAKS is er vóór om leraren die beter presteren ook beter te belonen. “Er wordt veel gepraat over het lerarentekort. Het beroep moet aantrekkelijker worden gemaakt.”
Het LAKS is niet tegen onderwijsvernieuwing. “De tijden veranderen en we kunnen echt niet terug naar veertig jaar geleden. Wij zijn ook niet tegen het nieuwe leren, maar wel als het betekent dat leerlingen veel te weinig les krijgen. Alles wat je hoort over studenten die bijgespijkerd moeten worden en dat er een tussenjaar zou moeten komen na de middelbare school, dat knaagt wel aan de waarde van míjn diploma.”
============================================
Waarom is er geen uitvalfunctie MBO meer?
Als je bij een opleiding de echt geïnteresseerde en gemotiveerde leerlingen bij de les wilt houden, moet er een mogelijkheid zijn de storende factoren van de opleiding te verwijderen. Door de regeling dat niemand zonder ‘startkwalificatie’ van school mag, wemelt het in de lage opleidingsniveaus op een ROC van niet- of verkeerd gemotiveerden. Vaak bestaat de motivatie uit ‘nog niet willen werken’ al of niet in combinatie met een waardering voor OV-kaart en stufi.
Vroeger vervulde het Vormingswerk voor Jongeren deze functie. Deze taak is formeel overgenomen door de ROC’s, maar in de praktijk is deze opvangfunctie weggewerkt. Toch zijn de gelden van het voormalige Vormingswerk (VUWA) geoormerkt doorgegeven aan de ROC’s.
Ik vind dat de parlementaire enquête zich ook moet bezighouden met de gevolgen van de afschaffing van het Vormingswerk. De controle of de argumenten hiervoor (o.a. het MBO neemt deze taken over) ook bewaarheid zijn. Naar mijn mening niet. De voormalige doelgroep van het vormingswerk heeft geen goede plek. Er moet een ’tussenschool’ zijn voor jongeren die geen beroepsopleiding kunnen of willen volgen. Zij moeten begeleid / toegeleid worden naar werk of eventueel alsnog (maar dan goed gemotiveerd) aan een beroepsopleiding beginnen.
Het afschaffen van (de functies van het) vormingswerk is één van de oorzaken van mislukte school- en beroepscarrières, en overlast van jongeren. Sommige MBO’s proberen deze functie aan te bieden in de vorm van AKA-klassen, maar beschikken over nog niet eens de helft van de faciliteiten die het vormingswerk had. Dit aanbod is mijns inziens dan ook volstrekt onvoldoende en bovendien zeer vaak uiterst amateuristisch.
De directies van een MBO
De directies van een MBO vinden het prima dat het Vormingswerk is afgeschaft met als gevolg dat deze jongeren zich sinds jaar en dag verplicht moeten melden aan een ROC. De praktijk is nu dat dit lekker meetelt voor de aantallen (kwantiteit) maar dat het desastreus is voor de kwaliteit van het reguliere onderwijs. Daarmee zijn de ROC’s een vangnet geworden voor alles wat op straat rondhuppelt. Dat deze jongeren natuurlijk niet op straat horen is iedereen duidelijk. Maar dat ze vervolgens in (mega)lokalen worden gedumpt tussen leerlingen die wel serieus een vak willen leren is voor mij onbegrijpelijk. Nogmaals geen enkele directeur of bestuurder zal daar verandering in aan willen brengen, hoe slecht de kwaliteit van het geleverde onderwijs op hun ROC ook is.
Ze huppelen juist wel op straat
Mijn probleem is juist dat veel van onze laag-niveau leerlingen wél op straat rondhuppelen. In de grote anonieme onderwijsfabrieken kunnen ze erg makkelijk ontsnappen. Sommige opleidingen vinden het zelfs wel prima: wel ingeschreven, dus financiering en toch niet komen (dus geen last van ze in de klas). Beter kun je het niet hebben en na een jaar gaan ze wel weer naar een andere opleiding om hetzelfde uit te halen. Ze hebben toch nog geen startkwalificatie dus dit kan jaaaaaaren duren…..