Lichtgewichten en de vierde macht

Lichtgewichten en de vierde macht.

Opvallend bij een overzichtje van de onderwijsministers die in de afgelopen eeuw de belangrijke ministerspost hebben bekleed, is wel het grote aantal lichtgewichten. Daarmee bedoel ik dat het erop lijkt dat het ministerie van onderwijs voor vele ministers zowat de eerste stap is in een bestuurlijke functie op niveau. Blijkbaar mochten velen daar het vak van minister leren, enkelen kwamen rechtstreeks van een hoogleraarstoel zoals van Kemenade, Jo Ritzen, Ron Plasterk. Anderen ‘hadden ooit iets met onderwijs’ zoals Loek Hermans die als ex-leraar maatschappijleer het klappen van de onderwijszweep wel in de vingers had. Over Loek gaat trouwens de roddel dat hij het onderwijs uitstekend vond gezien de lage bijdrage die onze staat er voor overhad. Een beetje het Action-effect dus. Over de staatsecretarissen wil ik het niet hebben. Meestal waren het slippendragers van ‘belangrijke politici’ en kregen als beloning, of ook om het vak te leren, dat postje bij onderwijs. Misschien is er zelfs sprake van enige ‘wederdiensten’ in het ‘ons-kent-ons circuit’. Denken we maar aan Hedy D’ancona, Karin Adelmund, Sharon Dijksma, Wallage, en vele andere licht- en veder gewichten met als laatste luchtgewicht ( geen tikfout) Sander Dekker. 

De laatste zwaargewicht in de hoedanigheid van Minister van Onderwijs is ontegenzeggelijk onderwijsminister Jo Cals geweest. Inderdaad de man die de Mammoetwet mede gestalte gaf heeft in 4 opeenvolgende kabinetten en 9 jaar onderwijsministerschap het onderwijs in Nederland een ander aangezicht gegeven. De volgende onderwijsminister die het Nederlandse Onderwijs op een desastreuze manier op de schop zou nemen was Jo Ritzen. Van universitair Onderwijs tot Basisonderwijs niemand zou ontkomen aan de nietsontziende bezuinigingsdrift van Jo; zonder enige bestuurlijke ervaring van zijn hoogleraarschap naar de ministerstoel. Het enige vergelijkbare tussen de twee Jo’s is het woord ‘mammoet’ dat bij Ritzen staat voor mammoetbezuinigingen. Afschaffen van RBPO, ongebreidelde fusiedrift, bezuinigen op het hele onderwijs in orde van grootte van ongeveer 3% van het BNP, het komt allemaal op het conto van Jo Ritzen en zijn vierde macht, het ambtenarenapparaat.

Die vierde macht. Ik heb er ooit eens een stukje over geschreven waarin ik mij de vierde macht voorstelde als een kaartclubje dat eens in de twee weken met zijn vieren een kaartje legden en tussen de bedrijven door bedachten wat ze de minister nu weer eens zouden voorstellen en als ik de onderwijsveranderingen van de afgelopen twintig jaar bekijk, zou ik het nog gaan geloven ook dat het zo werkt. Maar er is nog wat anders.

Onder de bezuinigingsdrift van Jo en zijn opvolgers viel natuurlijk het ministerie zelf ook. We zouden het bijna een braindrain op het ministerie van onderwijs kunnen noemen, niet dat de ambtenaren ontslagen werden, ze gingen gewoon uit zichzelf weg, vooral het hogere kader. Als geen ander hadden ze in de gaten dat hun opeenvolgende voorstellen aan de minister de deur open had gezet voor andere veel lucratievere bezigheden in de private sector. Van ambtenaar naar adviseur, reorganisatiedeskundige, schoolbestuurder, onderwijskundige, onderwijsdeskundige en in al die hoedanigheden een dikke voet hebben tussen de departementsdeur en een netwerk van zittende ambtenaren in de burelen van het departement. Ongezien in de achterkamertjes zijn zij de eerste die op de hoogte worden gehouden van nieuwtjes uit het onderwijs. Ze pikken de krenten uit de onderwijspap en zijn er als eerste bij om de volgende verandering te begeleiden, coachen en organiseren. Waar nodig stellen ze het netwerk in het geweer om nieuwe wetgeving te initiëren of tegen te houden en worden tegenstanders zoals de onderwijscoöperatie of andere groeperingen tegengegaan. Alles in het belang van de voormalige ambtenaar en zijn financiële gewin.

Leraren en docenten houden zich bezig met onderwijs, de voormalige en huidige vierde macht houdt zich vooral bezig met geld verdienen. Dank zij de huidige lichtgewichten op onderwijs heeft de vierde macht de geldkranen volledig opengedraaid ter eer en meerdere glorie van de eigen zaak. Dat het onderwijs naar de knoppen gaat zal hun een zorg wezen, integendeel daarna komt de wederopbouw en die staat garant voor alweer een miljardenverdeling.

J. Jeronimoon