Afscheid van de bieb?
Dat vraag ik me af onder het lezen van de vierde deel van het Verzameld Werk van Karel van het Reve. Een aanrader voor liefhebbers want grotendeels bestaande uit nog ongepubliceerd werk. Gisteren geleend van de gemeentelijke bibliotheek hier ter plaatse ( de grote stad S.). Alle tot nu toe verschenen delen keurig naast elkaar in de kast tussen al die andere werken. Maar hoe lang nog kun je voor, zeg een dubbeltje in de week, je leesvoer betrekken bij een publieke instelling? Ik lees in krant en nieuwsblad regelmatig berichten over sluiting van een bibliotheek hier, een gemeentelijk zwembad daar en over inkrimping van het openbaar vervoer. Ik begrijp dat er bezuinigd moet worden maar de argumenten voor juist dit soort bezuinigingen bevallen mij niet. Een drietal argumenten hoor je vaak. 1. Er moet nu eenmaal bezuinigd worden en dit soort voorzieningen zijn duur. 2. Veel mensen, die gebruik maken van deze voorzieningen kunnen toch best veel meer betalen maar ze willen dat niet. 3. En een plattere variant hierop is: “dan koop je toch zelf een boek” resp. “neem je toch lekker een duik in je eigen zwembad” of “ga je toch lekker lopen, fietsen” (Frans K) of “neem je een taxi” (Charlie A, 130 km hoera!)).
Deze opvattingen vind ik uitingen van wat ik noem “vulgair liberalisme”, tegenhanger van het “vulgair marxisme” ( “dan ga ze het geld maar bij die vuile kapitalisten halen”).
Vulgair liberalisme is puur economisch liberalisme zonder verdere cultuur-politieke ideeën buiten de privésfeer. In deze kringen lijkt de heer Bolkestein onderhand een eenzame oude man. En Adam Smith een vervelende moralist.
Mijn stelling is dat een bepaald voorzieningenniveau in een beschaafd land eigenlijk onaantastbaar zou moeten zijn. Je moet ergens een streep trekken. Daar hoef je bij de meeste economen in het Nederland anno 2011 met zijn extreem economisch liberalisme natuurlijk niet mee aan te komen want het principe van de vrije markt kun je overal op toepassen tot je niets meer overhoudt, nietwaar mijnheer Kalshoven? Dus dag openbare bieb. Toch denk ik als je de kosten van genoemde voorzieningen afzet tegenover allerlei andere maatschappelijke betwistbare kosten of gederfde opbrengsten, deze nog enorm zullen meevallen. Hier zou je heel realistisch aan het rekenen kunnen gaan en ik denk dat de conclusie zal zijn dat veel toch een kwestie van preferenties is en allerlei nu geplande bezuinigingen helemaal niet zo onontkoombaar zijn. (Staatssecretaris Zijlstra vindt de hogere BTW in de kunstsector achteraf niet zo’n goed idee. Maar ja, die honderd miljoen is nu eenmaal ingeboekt. Dit heet beleid.)
Ook in het onderwijs zien we de gevolgen van dit bezuinigingsbeleid. Het streven van de staatssecretaris om het onderwijs op een hoger niveau te brengen is prijzenswaardig. Niet goed is naar mijn mening, dat hij overal prijskaartjes aan wil hangen, beurzen afschaft en zo het onderwijs voor mensen met minder geld steeds moeilijker toegankelijk maakt.
In mijn tijd kon je als beursstudent van een beurs/studielening behoorlijk leven en nog lekker lang vakantie houden ook. Nu moeten veel studenten er nog flink bij werken om een beetje te kunnen leven en zich niet te veel in de schulden te steken. En dan ook nog excelleren. Ik heb bewondering voor een aantal van deze studenten, die dat nog lukt in een klimaat van toenemend sociaal darwinisme.
P.S. Wij waren twee weken geleden in Compiègne (wij komen overal). Het openbaar vervoer was daar gratis en nog frequent ook. Misschien ook om de smalle straatjes van dit fraaie maar drukke stadje een beetje te ontlasten. Het leek me geen rijke stad maar ze hebben daar kennelijk andere preferenties.