Een aardig artikel in ScienceGuide waar angstig gespeculeerd wordt over wat de 20 commissies met de onderwijsbegroting ullen gaan uithalen. Niet dat daar al wat van bekend is, maar er wordt een scenario gevreesd dat, voor relatieve buitenstaanders zoals ik, vooral interessant is om de manier van boekhouden waar men bang voor is. Boekhouden als gereedschap om recht te breien wat krom is.
Dat dat de eerste gedacht is van de belanghebbenden zegt veel. Iets over waard en gasten, of misschien over wijsheid, schade en schande, wie zal het zeggen. In ieder geval lijkt men het vanzelfsprekend te vinden dat er creatief geboekhoud wordt en dat men daar het slachtoffer van wordt.
Inhoudelijk gaat het om het aanpakken van de HBO lectoraten en het praktijkgericht onderzoek. Nu ken ik dat alleen vanuit een beperkt aantal branches (oa de lerarenopleidingen), en daar zijn de lectoraten van abominabele kwaliteit en zou ik zelf geld toe willen geven als het maar verdween. Dus wellicht zijn er ook plaatsen waar het minder slecht of zelfs goed uitvalt, maar de retoriek waarmee het wordt verdedigd (een brug tussen fundamenteel onderzoek en praktische toepassing) is een vlag die in mjn ervaring de lading niet dekt.
Lees en glimlach om de boekoudtrucjes en het gebrek aan inhoudelijkheid.
In de volkskrant
Wouter Bos heeft gezegd dat niets nog een taboe is. Ook niet de studiefinanciering. Wat hem betreft mogen de studenten alles gaan lenen en hun studieschuld dan later weer afbetalen. Eigenaardig dat alle visionairs die ons betichten van ouwe zeurpiet die het alsmaar over vroeger heeft, er alles aan doen om wat betreft sociale zekerheden en verhoudingen werknemer-werkgever Nederland terug te plaatsen in de vorige eeuw.
Van studiefinanciering naar HO-belasting
Aan de basis van dit ’terugbetalen’ en ‘investeren in jezelf’ ligt het profijtbeginsel: je betaalt de samenleving terug voor het profijt dat je trekt uit je – door die samenleving voorgeschoten – opleiding.
Bij de manier waarop wij dat profijtbeginsel hanteren vallen twee dingen op:
1. Wat een student moet terugbetalen is niet gerelateerd aan het bedrag dat de samenleving in hem/haar investeerde. Zo kost een student rechten slechts een fractie van wat een student natuurkunde of geneeskunde kost.
2. Wat een student moet terugbetalen is niet gerelateerd aan het feitelijke profijt dat hij/zij uit de opleiding trekt. Een medisch specialist met een inkomen van 250.000 euro betaalt even veel (of weinig) terug als een onderwijzer in schaal LA.
Voor 1 is een goede reden: toegankelijk houden van de dure opleidingen. Maken we de terugbetaling wél afhankelijk van de reële opleidingskosten, dan zou een UD natuurkunde veel meer moeten terugbetalen dan een UD rechten, terwijl ze hetzelfde verdienen en een vergelijkbare academische taak hebben.
Voor 2. is echter geen goede reden. Het lijkt billijk dat mensen die profijt trekken uit een opleiding, de samenleving terugbetalen naar rato van dat profijt, dat mede een product van de samenleving is.
Invoering van een academici- of liever HO-belasting die aan punt 2. tegemoetkomt, is niet moeilijk en een kostbaar bureaucratisch apparaat kan erdoor worden opgedoekt. Geef iedere HO-deelnemer dezelfde beurs (zeg 300 euro, welvaartsvast) zolang hij ingeschreven staat, ongeacht het eigen inkomen of dat van de ouders. Daarbij betaalt hij/zij voor elk ingeschreven studiejaar de rest van zijn beroepsmatige leven een belasting van 0,5% over zijn bruto inkomen. Verdien je weinig, dan valt de schade mee; verdien je veel, dan draag je meer bij aan de studiefinanciering van de volgende generaties. En snel studeren loont.
Het enige dat nodig is om te registreren is de inschrijvingsduur. En dat gebeurt al.
“eigen” studenten en mondialisering
Als ik goed ingelicht ben kent Australië een belasting voor academici die in dat land gestudeerd hebben.
Hierbij stip ik aan wat Couzijn buiten beschouwing gelaten heeft: Wat als iemand in Nederland gestudeerd heeft maar in het buitenland woont en werkt?
Nederland zou dan eigenlijk de gehele studie-lening/-beurs met rente moeten terugeisen. En verder doen zich de volgende problemen voor:
Kan de Nederlandse overheid vaststellen wat iemand in het buitenland verdient?
Kan de Nederlandse overheid iemand die in het buitenland woont altijd dwingen om de financiële verplichtingen tegenover de Nederlandse staat i.v.m. zijn studie-beurs/-lening na te komen?
Seger Weehuizen
betaald parkeren
Couzijns oplossing, hoe elegant een eenvoudig ook, loopt ook spaak omdat studenten uit het buitenland, voor zover ze binnen de EU wonden, dezelfde rechten hebben als Nederlandse studenten. Dat betekent uiteindelijk dat iedere regeling gelijk moet zijn voor elke student, en dat dan voor de hele EU.
Het is zoiets als betaald parkeren, als je er eenmaal mee begint, dan moet het meteen in de hele stad
HO belasting bestaat al
Die specialist van €250.000 in jouw voorbeeld betaalt al meer belasting dan de onderwijzer in schaal LA. Bij progressieve tarieven betaalt hij zelfs meer dan ‘naar rato’ (al wordt dit effect weer deels teniet gedaan door hypotheekrenteaftrek en indirecte belastingen). Bovendien heeft niet alleen de betrokkene zelf, maar vooral ook de samenleving baat van hoger opgeleiden: tenslotte hebben we behoefte aan onderwijzers, artsen e.d. Een ‘academicibelasting’, hoe sympathiek het idee op het eerste gezicht ook is, leidt slechts tot uitvoeringsproblemen en ‘brain drain’. Als je wilt besparen op de kosten van studiebeurzen, voer dan gewoon weer de toets op het ouderlijk inkomen in en verstrek beurzen alleen waar ze echt noodzakelijk zijn.
Inkomen ouders
Beste Ger,
Toen jij je eerste baan kreeg, werd er toen gevraagd naar het inkomen van je ouders? En als je ouders grootverdiener waren (ik hoop het voor je) werd je toen gezegd dat je geen salaris zou krijgen omdat je ouders immers wel in je levensonderhoud konden voorzien?
Ben je ooit werkeloos geweest? Bijstand moeten aanvragen? En werd die je toen geweigerd omdat je ouders een baan hadden en dus wel in je levensonderhoud konden voorzien?
Laten we 18plussers, ook als ze nog onderwijs volgen, als onafhankelijk van hun ouders beschouwen. Dat is wel zo consequent.
Slechte 3-trapsraketten
De science-redactie stopt ten onrechte bij fase 2 van het verdienen aan innovatie.
Na fundamenteel onderzoek en daarop volgend toepassingsgericht onderzoek volgt fase 3: het gebruik van marktonderzoek. Berucht is in dit verband de geschiedenis van de videorecorder. De beste recorders in ontwerp en uitvoering waren Philips recorders maar Sony won met zijn inferieure systeem de slag om de markt. Kan er in Nederland nu niets meer met fase 3 misgaan of moet de overheid er daar ook een flink pak geld tegenaan smijten?
Seger Weehuizen
CD en DVD
Inderdaad heeft de marketing van VHS destijds het betere Video 2000-systeem uit de markt gedrukt. Daar staat tegenover dat Philips tot op de dag van vandaag profiteert van de patenten op de CD en de DVD. Oftewel: menig (soms fundamenteel) onderzoek door Philips heeft wel degelijk geleid tot winstbronnen.
Als ik het echter goed heb begrepen heeft Philips al jaren geleden het wereldberoemde NatLab in zijn toenmalige vorm opgeheven omdat dit teveel geld zou kosten. De relatie onderzoek-opbrengsten moest meer direct worden dan in de tijd dat men in het NatLab fundamenteel onderzoek mocht verrichten in de hoop dat er ooit iets bruikbaars uit zou komen. Maar wellicht is dat een te eenvoudige voorstelling van zaken.
Freudiaanse verschrijving?
Behalve de boekhoudtrucjes en het gebrek aan inhoudelijkheid staat er nog een mooie verschrijving op Science Guide:
“Bij de HBO-raad ziet men de buit al hangen.”
Welke buit zou dat zijn?