8 augustus 2007
Terzijde 4
LEVENDE GESCHIEDENIS OVER POLYGAMIE, DR SNOUCK HURGRONJE, DE HEER G. MAK EN ZOVEEL MEER…
Tanah air kita…Bandung. Daar staan we dan ‘en famille’ in de aula van ons Christelijk Lyceum, waar we de dag begonnen met een inwijding en een militante psalm, we leerden er hoe we in de Hemel moesten komen. Het was ons genre niet, we kwamen zelden. Nu voelen we in het schemerdonker de lichtende Hemel door de gaten van het dak op ons drukken, het is alsof we door die hemel worden aangeraakt. Om ons heen staan een 10-tal oerdegelijke lessenaars van onze leermeesters die niet meer van deze Aarde zijn. Gehavend, verweerd, verregend. We mogen geen foto’s maken. Melarang. Wij zijn getuigen van de verrotting van onze Glorie. De scène heeft iets obsceens, een trage oerverkrachting. Om het hoofdgebouw vormen de leslokalen een beschermende U, waarvan de eentonigheid wordt gebroken door een luifel op halverwege hoogte, en over de hele lengte, die de gangen regenvrij houdt. Dakgoten zijn er nooit. De helft heeft al moeten wijken voor oude nieuwbouw. Met een voorerf zo groot als een voetbalterrein beschaduwt door 2 immens hoge bomen met iets verderop een 3de, is dit de enige tempo doeloe plek van de drukke Jalan Ir. H. Juanda, ex-Dagoweg. In het bouwbeluste nieuwe Indonesië lijkt het meer op een bedorven kies in een kaak waar een dronken tukang gigi te grote gouden tanden schots en scheef heeft neergezet. Nu kijkt hij verlekkerd naar de laatste open plek met een KKN-glans)* in hart en ogen… Hier ware een bouwprins op zijn plaats geweest, een Haussmann, die de ruime koloniale opzet zou hebben omgetoverd tot een lommerrijke Champs Elysées, want kennelijk is het grote geld in overvloed aanwezig, n’en déplaise de omvangrijke uitzichtloze armoede, waar men vooral in West Java mee wordt geconfronteerd. Waarom kan het in Surabaya en hier niet? Gevoel voor bouwesthetiek en liefde voor de details zijn op Java best aanwezig, zij het gespreid als rozijnen in de pap. ‘It is no use to cry over spilt milk’ zei mijn baas altijd, maar wat de Jalan Ir H. Juanda betreft, heeft de gemorste melk de allure aangenomen van een banjir die al het oude op zijn weg vermorzelt en wegsleurt om plaats te maken voor een monumentale lelijkheid die even duur is als schreeuwerig. Een zeer vitaal tumult, dat wel, mijn Indisch bloed tintelt ervan mee….
Hoe peilt men ’s lands humeur? Is er iets veranderd sinds Douwes Dekker de subtiele, respectvolle beschaving van de Javaan vergeleek met de lompheid van de doorsnee Europeaan? Men kan het via de boekhandels proberen. Ze zijn moeilijk te vinden, maar ze zijn er wel. Dicht bij de kassa vindt men de actuele, veelverkochte boeken en pamfletten. Alles wat met ziele roerselen te maken heeft, vindt hier gretig aftrek. Het bevestigt de ‘sweeping statement’ van een Indonesiër die zei dat de bevolking gestressed was, niet verwonderlijk, want iedereen wordt hier om 04.30 door de moëddzin van de baleh-baleh gebruld en de miljoenen die in de lintbouw langs alle wegen wonen, zitten de hele dag in een oorverdovende herrie, terwijl de luchtvervuiling als een doorzichtige waas over een groot deel van West Java hangt. Het zijn boeken zoals ‘Hoe word ik rijk?’ (vaak in het Engels), over relaties, over je plaats in de samenleving, over Oosterse levensfilosofieën. Er is één titel die dat allemaal samenvat ‘The Kamasutra of Finance’ (sic). Er is weinig algemene litteratuur. De Islamsectie is relatief bescheiden. Daar vindt men ook ‘Mein Kampf’ (onvertaalde titel) in het Bahasa Indonesia. Ik kan geen weerstand bieden aan: ’Mengapa berpoligami’ voor Rp 23.000/€ 2,00 (Waarom polygaam leven?), want op de achterflap staat enthousiast: ‘Polygamie is niet verboden, het is toch hallal. Wat mij betreft is het de meest primaire noodzaak/behoefte/lust’ (Het BI is vaak heel wollig). Zoals het daar staat, spreekt het iedere man aan en als het bovendien gezegend wordt door het Geloof… Polygamie is hier van oudsher een netelige kwestie, met enige moeite kan ik het boek lezen. Nog véééél interessanter is ‘Sejarah untuk SMA Kelas XI’, het lesboek van de vaderlandse Geschiedenis voor het VWO (280 bldz). Men zou verwachten dat in een land waar de Islam zo opdringerig is, de geschiedenis alleen nog eenzijdig geïnterpreteerd wordt, zo in de trant van ‘Alleen onze Umma is belangrijk, alles van voor Mohammed, gezegend zij Zijn Naam, bestaat voor ons niet, wat buiten onze Umma gebeurd is niet relevant, de kafirs maken we het leven zo zuur mogelijk, het wereldkalifaat heiligt onze goede en kwade middelen’. Het boek is echter een objectieve chronologie, laconiek, waar bij de islamisering (op Java vanaf 1520) een grote maar geen exclusieve rol speelt. Het kaft is opgeluisterd met een bas-reliëf van de Borobudur en met een medaillon met een prachtig, macht uitstralend VOC-schip met bolle zeilen. Er is heel veel informatie van Nederlandse origine. Oordeelt U zelf de tekst over Snouck Hurgronje, waarvan U het origineel en mijn vertaling hier onder vindt. Zijn teksten worden nog veel geraadpleegd en het is waar dat hij iets vertegenwoordigt dat Ir Soekarno zonder te blozen als de 3e pijler van de pancasila)** heeft opgenomen. Als de grossiers van de ‘moral high ground’ van zijn Vaderland hem niet zouden hebben uitgekotst, dan zouden al die oprechte Christenlui, want collectief zijn we dat toch, van ons Koninkrijk zich niet zo dom in/aan het Kruis betast hebben gevoeld door onze nieuwe Mohammedaanse landgenoten en zich niet steeds laten aftroeven door hun een meervoudige en gelaagde dialectiek, waar zelfs een lekenstaat als Indonesië de aller grootste moeite mee heeft. Kijkt U ook hier naar www.asnlf.net/topint.htm, klikken op ‘acheh’ en ‘acheh, then and now 1873-2004’
Vroeger was ik geneigd te denken zoals Walraven in zijn ‘Brieven’ dat van een 350-jarige aanwezigheid niets meer beklijft dan iets dat lijkt op het vlies op de warme melk. Nu denk ik daar anders over, iets wat minder vergankelijk is, een invloed die veel subtieler is en dieper gaat. Wat ooit Belanda was, heeft het imago van kwaliteit, degelijkheid, macht, heel belangrijk in een land waar de symboliek alles penetreert. In de luchtvaart bestaat zelfs een Batavia Air…Veel wat nog over is van oude machtssymbolen, wordt in de kebudayaan (culturele verankering) opgenomen en vaak zorgvuldig gerestaureerd en voor binnenlands massatoerisme toegankelijk gemaakt, het heeft iets aandoenlijks… Misschien heeft het ook te maken met de taaie, onbesliste strijd tussen de nationalistische- en de Mohammedaanse Merdeka. Men kan niet verwachten dat wij Belanda’s complimenten krijgen, maar de subtiele hommages en signalen zijn talrijk, zoals het behoud van de grote moskee van Banda Aceh na de tsunami, alles plat, behalve deze Nederlandse vrucht van een mislukte appeasement in 1879… en de discrete verering van de intelligente koloniale krachtpatser R. Bosscha wiens bescheiden huis en tuin (Malabar) goed worden onderhouden en ook zijn grafmonument op één van de meest idyllische plekken dezer Aarde, enz. enz….
In het centrum van Surabaya is een immens groot bevrijdingsmonument, de Tugu Pahlawan. Gezien de allure moet de vijandelijke onderdrukker een groot en machtig imperium zijn geweest. ‘En creux’ (zoals de Fransen dat zeggen) is dat een subtiele hommage aan ons zelf. ‘Ik raakte daar in gesprek met een Indonesische schrijver van mijn leeftijd die net in Nederland was geweest. Hij keek me aan met een mengeling van meewarigheid en minachting toen hij het had over ons Nationaal Monument in Amsterdam, die onterechte bescheidenheid, de vale, kleine vormeloze piemel, en manque de puissance mâle et conquérante, die bovendien verkeerd staat, waardoor de verheven tekst onleesbaar wordt… Hoe had zo’n slap volk ooit zo’n immens gebied kunnen veroveren en naar vermogen redelijk kunnen bestieren?’
Reizend door dit land waarmee mijn familie 3½ eeuw verbonden is geweest, wordt men zich bewust dat de heldhaftigheid ons in de steek heeft gelaten zonder dat we gelukkiger of diepgaander zijn geworden, het is alsof ons Koninkrijk een land is geworden zonder bezieling, door gemakzucht verteerd, zonder verheffende waarden, een land van boekhouders dat niet meer mee wil doen met de ingewikkeldheid van de geschiedenis (Un espace sans âme, ni valeurs, rongé par le confort, déserté par l’héroïsme, un pays qui a renoncé à la complexité de l’histoire).
Ik bedenk me ook dat als de Heer G. Mak aandachtig in dit land zou hebben rondgereisd voordat hij aan zijn tweeluik ‘De Eeuw van mijn Vader’ zou zijn begonnen, hij met iets heel anders te voorschijn zou zijn gekomen. Interessant genoeg was zijn zwanenzang over de ‘mannenbroeders’, wat wisten we af van die kleine luiden die leurden met hun geloof en erger nog met hun geweten, het stond eindeloos ver van ons af, maar tegelijkertijd heeft hij onder de mom van afstandelijke objectiviteit een harteloos Indisch brevier geschreven. Pour comprendre ce pays, il faut l’aimer, het is niet tot hem doorgedrongen. Door zijn zeer hoge oplage zal het, helaas, het referentiekader zijn voor het onnozelste deel van lezend Nederland. Zijn credo ‘wat deden we daar eigenlijk’ is er in gegaan als koek, maar wat is het anders dan een schop na? Zou hij zoiets als Portugees met betrekking tot Brazilië hebben geschreven? Zou ik ook een verkapte Nazi zijn als ik mij in zou afvragen: Al die Marokkanen, Turken, Kossovaren, Antillianen, wat doen ze hier eigenlijk?
Het wachten is dus op een schrijver die niet schaamteloods op basis van de huidige opvattingen de geschiedenis a posteriori herconfigureerd en plat walst en die in staat is vooroordelen door te prikken en die kan verwoorden dat een nationaal elan in het verleden is opgebouwd uit individuele levenslopen die even vaak verpletterd werden door het noodlot als verheven door dadendrang, ambitie, trots. Hoe vaak was de charme van dit tropische prachtland niet ook de kwelling van een leven? En de overweldigende natuur de vroegtijdige zerk voor blank en bruin?
-x-x-x-
Gebeurtenissen tijdens ons verblijf op Java van 30 juni tot 20 juli 2007
· Er vinden 3 separatistische vlagincidenten plaats in Jogja, Ambon en Jayapura (ex-Hollandia), waarbij de overheid twijfelt tussen repressie en sussen.
· Het rapport van Prof. M. Noortmann van de Erasmus Universiteit over de juridische infrastructuur die ook geteisterd wordt door de KKN)*, wordt openbaar gemaakt. Er zijn veel welwillende en indringende commentaren;
· Zine Zidane voetbalt met SBY, de Fransen hebben een reputatie die tot de hemel reikt!
· De vice-voorzitter van het parlement moet opstappen, toen bekend werd dat hij aan polygamie deed. Wat er allemaal meespeelde blijft in het duister.
· Er is een schaarste probleem met de melk die voor een groot deel uit Nieuw Zeeland moet komen.
)* korupsi, kollusie, nepotism
)** De 5 constituerende principes zijn:
1. Het geloof in één God (maar geen exclusieve Mohammedaanse God)
2. Rechtvaardigheid, menselijkheid en beschaving
3. De eenheidsstaat met een nationale bewustzijn (= desnoods gewapender hand opgedrongen)
4. Democratie geleidt door wijsheid, overleg en met tussenkomst van vertegenwoordigers
5. Sociale rechtvaardigheid