Onderstaand artikel stond in de NRC van 14 april 2007. Het onderwerp is eerder hier op de site besproken.
=====================================================
Leerlingen van alle schooltypen zijn de afgelopen tien jaar minder goed geworden in het begrijpen van gesproken Frans en Duits. Het gemiddeld aantal onvoldoendes is niet gestegen, maar de luistertoetsen voor deze vakken zijn makkelijker geworden. Bij Engels is het niveau wel min of meer gelijk gebleven. Dat concludeert toetsontwikkelaar Cito na een onderzoek naar de prestaties op de luistertoetsen voor de vreemde talen. Het onderzoek is gepubliceerd in het aprilnummer van Levende Talen Magazine, tijdschrift van de Vereniging van Leraren in Levende Talen.
Luistervaardigheid bij de talen is onderdeel van het schoolexamen. Elke school mag het op zijn eigen manier doen. Maar bijna alle scholen gebruiken de luistertoetsen van Cito, dat daardoor een goede kijk heeft op de prestaties over de afgelopen tien jaar.
Het Cito-onderzoek is op eigen initiatief gedaan. Al sinds 2000 ligt de normering van de toetsen niet meer vooraf vast omdat Cito na de invoering van tweede fase en vmbo niet meer blind kan varen op wat de leerlingen kunnen. Elk jaar moesten de toetsontwikkelaars de normering aanpassen om een redelijk aantal leerlingen te laten slagen. In 2006 moest dit zo rigoureus gebeuren dat de alarmbellen gingen rinkelen bij het Cito. Het onderzoek is een service aan het veld: dit zijn de feiten, leraren, oordeel zelf. Verbaasd zijn ze niet, de leraren, eerder blij. “Dat wisten wij allang”, zegt Erwin de Vries, leraar Duits aan het Willem Lodewijk Gymnasium in Groningen en voorzitter sectie Duits van Levende Talen. “Leraren hebben de naam altijd te klagen. Ons gevoel wordt nu eindelijk bevestigd door gedegen onderzoek.”
schrikken
Carla Driessen, lerares Frans aan het Over Betuwe College in Elst, haalt soms een oude luistertoets van stal. “Ik maak er gebruik van om de leerlingen flink te laten schrikken, want tien jaar geleden waren die toetsen veel moeilijker”, zegt ze. Dat vindt ze zorgwekkend, maar ze wil niet meezingen in het ‘ach en wee’-koor. Je oogst wat je zaait, vindt ze. “Het vakkenpakket is zo uitgebreid, dat moet je meewegen als je de prestaties beoordeelt. In de onderbouw begin je al met veel minder uren dan vroeger. Dan mag je ook niet dezelfde eisen stellen.” De Vries voegt toe: “De uren die nodig waren voor al die nieuwe vakken wisten ze meestal wel te vinden bij de talen.” De status van Frans en Duits is niet hoog. In geen enkel profiel zijn het verplichte eindexamenvakken. Als ‘deelvak’ (spreken en luisteren óf schrijven en lezen), is het aantal uren helemaal beperkt.
Johan Graus, hoofdredacteur van Levende Talen Magazine en lerarenopleider Engels in Arnhem/Nijmegen, vindt het “curieus” dat de luistervaardigheid is achteruitgegaan. “Er is juist zo ingezet op het aanleren van vaardigheden”. Zijn verklaring: “Er wordt te weinig aandacht besteed aan de basiskennis – woordjes en grammatica.” In de bovenbouw is het zelfs verboden om die onderdelen nog te toetsen. Dat Engels de dans ontspringt, verklaart hij uit het feit dat leerlingen ook buiten school veel Engels horen.
sussen
Carla Driessen wijst ook op de veranderde populatie op de scholen. “Er zitten nu kinderen op de havo die vroeger mavo deden. Dat wil de overheid ook, dat meer leerlingen naar het hoger onderwijs kunnen, maar nu lopen ze daar vast omdat we ze niet genoeg hebben kunnen leren.” Driessen vindt dat de overheid zich wel erg makkelijk in slaap laat sussen door de resultaten. “De ministers blijven maar zeggen dat Nederland het zo goed doet, maar ze vragen zich niet af of de opleiding nog wel genoeg voorstelt. Dáár moet wat mij betreft de discussie over gaan. Niet maar blijven roepen dat het zo erg is dat die kinderen hun talen niet meer kennen.”
===============================================
vaardigheden en ontheffingsmaatregel
Dat Engels de dans ontspringt komt niet alleen door het feit dat leerlingen ook buiten de school veel Engels horen, maar ook omdat Engels alleen als heelvak bestaat!. Bij dit vak wordt spreken en luisteren ondersteund door de andere vaardigheden, bij Frans en Duits is dat alleen het geval als de leerling voor Frans/Duits 1 en 2 heeft gekozen.
Voor alle duidelijkheid: op de havo Frans/Duits 1 = luisteren en spreken, Frans/duits 2 = schrijven, lezen.
op vwo Frans/Duits 1 = lezen, Frans/Duits 2 = schrijven, spreken, luisteren.
In de nieuwe 2e fase verandert dat weer en bestaan er (gelukkig) geen deeltalen meer. Inmiddels zijn onze vakken na 9 jaar 2e fase (en dus deeltalen) naar de knoppen. De leerlingen willen niet meer investeren in het leren van woordjes en grammatica. Ze beweren domweg dat ze het niet kunnen onthouden.
In de nieuwe 2e fase is nog maar één vreemde taal naast het Engels verplicht en op het gymnasium geen enkele. Ook worden we vereerd met de ontheffingsmaatregel. Leerlingen die geen taal ‘kunnen’ leren, mogen in plaats daarvan een ander vak nemen. Logischerwijs zullen nu heel veel leerlingen gaan beweren dat zij geen taal kunnen leren (een taal kost veel tijd vanwege het o.a. leren van vocabulaire en vanwege de vele oefeningen die je moet doen om het goed onder de knie te krijgen) en dat wordt hun mogelijk gemaakt omdat nu geen deskundigenoordeel meer nodig is. (zie www.heelmeesters.nl)
De ontheffingsmaatregel
Logisch toch, die ontheffingsmaatregel? Een kind dat geen Duits kan leren? Alleen raar dat dat type kind in Duitsland zelf zo weinig voorkomt. Idem dito voor het Frans. Maar ik weet nog iets veel beters. Laten we die ontheffingsregel ook invoeren voor kinderen die vinden dat ze geen Nederlands kunnen leren. In plaats daarvan mogen ze kleien en kliederen. In welke taal ze kleien en kliederen is van geen belang.
Dat vinden ze ook
Het gezeur over ontleden is niet van de lucht, hoor!
deskundigenoordeel
Waarom is die ontheffingsmaatregel logisch voor taal en niet voor rekenen?
Waarom wordt er in het onderwijs zo vaak gesproken over dyslec tie en vrijwel nooit over dyscalculie?
Waarom worden leerlingen verplicht wiskunde te volgen (in welke vorm dan ook) en niet om zoveel mogelijk talen te leren?
Om even terug te komen op die ontheffingsmaatregel voor taal: ik had geschreven dat daar zelfs geen deskundigenoordeel meer aan te pas komt. Dus met een leerling die geen zin heeft om extra moeite te doen om een taal te leren en een directie die anti-talen is, is het hek van de dam!
Ontheffing wiskunde komt nog
Breng die creatieve leidinggevenden alsjeblieft niet op een idee, lève-toi! Het is zo al erg genoeg.
Een beta vindt
Als ergens de computer zinvol kan worden ingezet is dat bij het aanleren en oefenen van woordjes en grammatica. Misschien kan dat op deze manier zelfs wel ‘leuk’ worden gedaan? ‘Niet kunnen’ moet je niet accepteren, leerlingen die dat zeggen bedoelen ‘niet willen’.
Natuurlijk accepteren ik dat niet
Leerlingen met slechte cijfers krijgen van mij altijd de opdracht om thuis met de bijbehorende cd-rom te oefenen. Er zijn ook allerlei goede overhoorprogramma’s gratis te downloaden. En er zijn plenty oefeningen on-line waarmee je grammatica kunt oefenen. Die links krijgen ze allemaal en laat ik ze ook gebruiken op school.
inzet computer
Er zijn inderdaad genoeg overhoorprogramma’s en op internet zijn kant en klare overhoorlijsten te vinden, maar zelfs dan is het nog te veel moeite om de woordjes te leren (je moet ze namelijk wel intypen). De leerling van tegenwoordig is gewoon lui, meer dan ooit een consument en wilden we dat gedrag met de 2e fase nu niet juist bestrijden? Nog een doel dat met de 2e fase niet gehaald is, erger de leerlingen zijn luier dan ooit!
Even een zijspoor..
.. hoe zit het volgens jullie met die toestroom van dyslextische leerlingen ? Komt deze toename nu doordat de leerplicht tegenwoordig tot het 17e, 18e jaar geldt ? (vroeger gingen die leerlingen met 14 jaar van school af, nadat ze jaren bezig waren gehouden met hand en spandiensten op school). Of heeft dit wel degelijk te maken met de slechtere didactische aanpak van talenonderwijs ? Of met het WSNS beleid, waardoor moeilijk lerenden niet meer naar het speciaal onderwijs mogen en de gemiddelden ook omlaag trekken ? Of, ik kan het niet uit mijn strot krijgen, veeleisende ouders ? Of een combinatie van alles ?
In elk geval valt een stormloop te verwachten op D-verklaringen, waardoor de Havo nu ook bereikbaar wordt voor hen die het vroeger met VMBO-T moesten doen. Of dat een goede zaak is ?
Ik heb in mijn fam een meisje waarvoor de ouders stad en lang hebben afgeshopt om maar een “D-verklaring” te krijgen. Ze is w.s ook wel dyslectisch. Maar m.i wordt wel erg veel op de dyslectie afgewenteld..
Toch zaten er op de lagere school vroeger ook wel leerlingen bij mij in de klas die niet konden lezen. Die moest ik in de pauze helpen. Vinger op 1e letter, eerst de klinkers, dan vinger loslaten, en plakken. Het hielp niet, na maanden oefenen lazen ze nog net zo slecht.. w.s toch dyslectisch?
Het vervelende is
dat het wel of niet vergoeden van onderzoek naar dyslexie per provincie kan verschillen. Het is in Utrecht lange tijd niet vergoed geweest; hier is pas vanaf dit schooljaar verandering in gekomen. Dit betekende dat er in het VO in de provincie Utrecht veel leerlingen instroomden waarvan te laat is onderkend dat ze dyslectisch zijn en dus ook de RT te laat start.
Ik vind het een slechte zaak dat dyslectici een taal kunnen afstoten: ook als je dyslectisch bent, kun je het leren, mits je maar de juiste RT krijgt.
fff op je ned ltt
Ho ho ho, even nalezen jonges! Dyslextisch en verveldend leest lastig hoor. Even weer bij onze eigen les blijven als het kan.
Sorry, dit woord (die lees- en spellingsstoornis) alleen al..
.. is voor mij redelijk nieuw. Nooit gehad op school. En ben niet werkzaam in het onderwijs, vandaar dat ik het woord waarschijnlijk met een overhoorprogramma in mijn hoofd zal moeten stampen…