Binnen de wiskunde is abstraheren een kernactiviteit. In een specifieke situatie vallen bepaalde eigenschappen op en je hoopt dat bij in bepaalde zin vergelijkbare, meer algemene situaties die eigenschappen ook gelden.
In een vierkant is de som van de hoeken 360 graden. Hé… zou dat algemener zijn? Verrek ja, bij een rechthoek gaat dat ook al goed. En bij een parallellogram ook al… Ghee… nog mooier: het is waar voor elke vierhoek. En wat als de zijden van de vierhoek elkaar mogen snijden, wat dan….? Is dat dan nog een vierhoek, geldt die stelling nog? Kan ik het uitbreiden?
Wiskundigen genieten van deze exercities. En het is een ongelooflijk krachtig hulpmiddel. Je bewijst iets in één keer voor een enorme groep objecten. Maar dat moet dan wel zorgvuldig. Anders doe je aannames, maak je abstracties die onjuist zijn. Gelukkig is deze zorgvuldigheid binnen de wiskunde gemakkelijk mogelijk. De objecten van onderzoek in de wiskunde zijn buitengewoon eenvoudig. Getallen, punten, lijnen, allemaal primaire begrippen die we zelf hebben bedacht en waar we de kenmerken zelf van aangeven. Volledige transparantie in modern jargon.
Ook onderwijskundigen vinden abstraheren een fijn tijdverdrijf. In tegenstelling tot de wiskunde, is de onderwijskunde echter een buitengewoon moeilijk vakgebied. Wat bedoelen we met “leerling”, wat bedoelen we met “leren”? Heel wat ingewikkelder dan de begrippen getal en lijn uit de wiskunde. Ga je dan toch abstraheren dan wordt het eerder vervagen. “Ach iedereen weet toch wel wat we met leren bedoelen…” Waar in de wiskunde bij abstraheren helemaal niets wordt vervaagd, is bij veel andere domeinen abstraheren vaak een garantie voor vervaging. In het bijzonder is dat bij onderwijskunde het geval. Vandaar ook de onduidelijkheid over “competenties”. Als het er om gaat of iemand een twee buizen aan elkaar kan lassen is het wellicht duidelijk. Op moment dat er over een veranderings bekwame metaal-verbindings professional wordt gesproken…. tsja…..
Een andere groep beroepsbeoefenaren houden ook veel van abstraheren. De managers! Hoe abstracter de zaken waar ze zich mee bezighouden, hoe hoger de rang en hoe hoger het inkomen. Het laag bij de grondse type manager heet dan ook beheerder (of coördinator), das heel wat anders. Die regelt de schoonmaak en plaatst de medewerkers op het juiste moment in de juiste werkplek. Die doen allemaal concrete zaken.
Je ziet dit alles ook aan de taal die er gebruikt wordt. Abstracte (en in dit domein dus vage) taal waarbij een en dezelfde lege formulering gebruikt kan worden in verschillende situaties. Denk aan woorden als integratie. maatwerk, interactief etc. In een andere post heb ik de term halvabetentaal hiervoor gebruikt. Die term heb ik gejat van een leuke site op het internet (hosting.clickhere.nl/hlw/index.php?nodeid=33)
Daar wordt een analyse van inhoud, vorm en doel van de halvabetentaal gemaakt die treffende overeenkomsten heeft met wat er inhoudelijk en op management binnen het onderwijs gebeurt.
En zo abstraheer ik zelf de manager en de onderwijskundige tot een amorf begrip. Moet ik me niet toe laten verleiden natuurlijk, maar de overeenkomsten met de halvabetentaalgebruiker zijn opmerkelijk.
De halvabeetjes
U hebt het over iets waar ik ook vaak over peins.
Alleen zou ik al die loze begrippen zoals integratie, communicatie e.d. liever geen abstracties noemen maar gewoon lievelingswoordjes van onverbeterlijke leuterkonten.
Maar waarom drukken al die mensen zich zo graag zo onduidelijk uit?
De verwantschap met de reclame en de politiek dringt zich onontkoombaar op.
De reclameman wil hard schreeuwen, maar weet dat zijn produkt eigenlijk niet deugt. Daarom gebruikt hij zo vaag mogelijke en nietszeggende termen.
De politicus wil zichzelf verkopen, maar weet dat hij eigenlijk nergens verstand van heeft. En daarom gebruikt ook hij graag de meest holle frasen.
Er moet dus iets verborgen blijven.
En zo is het ook met onze mennetsers en onze onderwijskundigen. De loze praatjes moeten verhullen hoe weinig ze eigenlijk weten en kunnen.