Bildung is een begrip dat wordt toegeschreven aan de Duitse geleerde en diplomaat Wilhelm von Humboldt (1767-1835). Voor het woord bestaat geen goed Nederlands synoniem. Daarom wordt het dikwijls onvertaald gelaten. Algemene vorming komt er het dichtste bij. Algemene vorming (Bildung) tegenover beroepsvorming (Ausbildung) geeft goed weer wat er wordt bedoeld. Algemene vorming was voor de elite en beroepsvorming voor het gepeupel.
In het standenonderwijs van de negentiende eeuw betekende dit dat het gymnasium bedoeld was voor de elite, de hbs voor de middenstand en ambachtsschool voor de werkende klasse. (Wikipedia)
De socioloog Auke van der Woud maakt in zijn alleraardigste boek ‘Koninkrijk vol sloppen’, dat gaat over armoede in de negentiende eeuw, eenzelfde soort indeling. Hij onderscheidt de elite, die in staat is zijn verstand te gebruiken, de hogere beroepen, zoals dokter, advocaat en schoolmeester, de gewone beroepen (het handwerk) en mensen die niets kunnen. De laatste groep komt aan zijn inkomen door zijn ‘spierkracht’ te verhuren. Dan is er nog een grote groep uitvallers, die zelfs moeite hebben met dat ‘verhuren’.
Interessant is dat wij dat onderscheid niet meer maken en de laatste twee categorieën in de Roc’s bij elkaar stoppen. In de negentiende eeuw zou dat onvoorstelbaar zijn geweest, maar in onze tijd lijkt niets onmogelijk.
Er is zelfs een tijd geweest, dat er dwazen waren die alle categorieën tot hun vijftiende of zestiende jaar bij elkaar wilden stoppen. Sterker nog, die de gymnasia en daarmee de elite wilden afschaffen.
In onze tijd
In onze tijd zijn we ongelooflijk veel intelligenter dan een eeuw geleden (James Flynn heeft interessante beschouwingen gegeven over de achtergronden van dit fenomeen). Spijtig voor de relatief minder intelligenten: de samenleving is ook een enorm stuk ingewikkelder geworden, dus om je daarin nog een beetje staande te houden moet je ook ‘in onze tijd’ nog weer van goeden huize komen.
Dus
Absoluut zijn we slimmer maar relatief blijven we even slim/dom?!
Is het niet riskant om te
Is het niet riskant om te stellen dat wij intelligenter zijn omdat wij op eenzelfde IQ-test een hogere score behalen?
Bildung en kenniseconomie
In het televisieprogramma Buitenhof van vandaag hoorde ik in een discussie tussen Bas Heijne (o.m. columnist NRC Handelsblad), Paul Schenderling (CDJA) en Adriaan van Veldhuizen (historicus/filosoof, Socialisme & Democratie, PvdA) over ’tien jaar worstelen met populisme’. Naast de bekende gemeenplaatsen hoorde ik ook een aantal aardige dingen. Hier.
Via het internet heb ik gevonden dat Schenderling een kort opiniestuk heeft geschreven waarin hij de hedendaagse tendens onderwijs in de ‘kenniseconomie’ te plaatsen op de korrel neemt. Ook dit is een discussie in Buitenhof waard. Welke rol spelen politiek en (technocratisch) nutsdenken bij de inhoud van het onderwijs?
‘Kenniseconomie bedreigt vormende taak van het onderwijs’ (opiniestuk) met discussiebijeenkomst op 17 mei 2011
NB: ik plaats dit niet vanwege enige partijpolitieke discussie. Ik kom hier bij toeval achter. Het doet mij deugd dat er binnen een politieke partij een bespreking over ‘Bildung’ en ‘kennis(sen)economie’ tot stand komt.
ha, die Sympa
Even gezien!
De 2 jongelui Schendeling en Van Veldhuizen waren donders oppervlakkig. Jammer voor Verwaayen die eerder in het programma gedurende een bijna half uur zijn hoop op deze generatie mocht vestigen. Maar ja, deze losbladige denker en volbloed procesmanager veroorzaakt geen problemen, hij is zelf het probleem. Je andere links deden het niet, had ook geen trek meer.
Willem Smit
Lichtpunt
Ik moet toegeven, ik ben snel geroerd als een (aanstaand) politicus van circa 23 jaar de juiste toon lijkt te zetten. Hoop in bange dagen. De grote middenpartijen willen ‘reflecteren op het omvangrijke zetelverlies’, en dan kan men beter meteen de visie op het onderwijs wijzigen, nietwaar? We zijn helaas afhankelijk van de centrale politiek en overheid(sorganisaties) bij onderwijsbeleid. Particulier initiatief is nagenoeg de nek omgedraaid, en veel mensen zijn te druk om de wondere wereld van het onderwijsbeleid en de technocratie binnen te kunnen stappen.
Dogmata: stevig onderwijs is niet ‘sociaal’; kost te veel en is als selectiemechanisme elitair (foei!). Als we het over ‘verheffing van het volk’ hebben zou beter onderwijs overigens helemaal niet zo’n gek idee zijn. Eén zwaluw maakt nog geen zomer. Toch verwacht ik dat de ‘Von Humboldt’ hype nog even doorborrelt (op een terras in de zon ;-). Ik heb helaas te weinig tijd alles volledig te volgen.
Het artikel over het HBO van Bastiaan Bommeljé in het NRC Handelsblad was dit weekend een ander lichtpunt (welke HBO-docent kan een kort chronologisch overzicht voor de BON-website maken? Voor het VO is het vaker gedaan). Je ziet het, ik ben in een blijmoedige stemming. Misschien, heel misschien, wordt het onderwijs richting ‘kwaliteit’ geïnnoveerd. Voor het zover is, en als we dat nog mogen meemaken, kiest ieder voor zich om de kinderen zelf kennisintensief (inclusief ‘Bildung’) te begeleiden. Emigreren kan ook. Bah, nu verval ik in plat populisme.
Bildung, want jullie gaan de samenleving……
Interessant juist aan bovenstaande vind ik dat Bildung alleen voor het elite-onderwijs gereserveerd was.
Ik vergeet nooit de toespraak bij de uitreiking van onze gymnasiumdiploma’s: ‘Jullie gaan de samenleving leiden. Ken daarom jullie verantwoordelijkheden.’
Of het waar was, is een tweede.
Bij vele zogenaamde ‘leiders’ heb ik daar in ieder geval niets van gemerkt.
Zeker niet bij de graaiers.
Blikvernauwing
Schenderling spreekt over “de eenzijdige fixatie op economisch nut” van het onderwijs en meent dat het vak(?) CKV onvoldoende tegenwicht biedt.
Hij is blind voor de eenzijdige fixatie op economisch nut die de onderwijsorganisatie zelf nastreeft: zoveel mogelijk diploma’s uitreiken tegen zo laag mogelijke (arbeids-)kosten en zo hoog mogelijke bedrijfswinst.
De andere kant van de medaille
De prikkels die tot devaluatie van de diploma’s leiden had hij inderdaad kort kunnen bespreken.
Er zijn ook studenten die het volgende beweren:
‘I think we should be honest about our priorities’, he said. ‘At the end of the day, the point of the university has changed. If you look at when only five per cent of the population went, that was about knowledge, discovery, pushing boundaries, people talked about the crème de la crème. [Now], it is about social mobility and people changing their lives. The reality is you need that bit of paper [a degree] to get into better jobs with greater earning potential and influence. So we want as many people to get one as possible, at the expense of quality if necessary.’
Hier. Onderaan voorgaand artikel wordt verwezen naar andere artikelen. Of via hier.
De wetten van vraag en aanbod. Waar de (gecorrumpeerde) ‘onderwijsmarkt’ de (calculerende) ‘klant’ (studenten; werkgevers) vindt. Wat is het onderwijs ons waard? Is het onderwijs deel van de ‘markt’ (kenniseconomie; EU)? Wat doen we met cultuurvakken; artes liberales? Politiek…
“If we see university as only being valuable in terms of its economic utility, or as a surrogate nursery for the slow-to-develop, then we are missing something significant about the role of higher education.”
Hier.
Daar gaan we weer: de kwaliteit van het onderwijs (‘Bildung’ enz.) staat op gespannen voet met de kwantitatieve criteria (het aantal verstrekte diploma’s; financiering).
Nut noch noodzaak
“short-sighted philistinism can only make it harder to convince pupils that intellectual endeavour has something to offer them”
Vorming in vele opzichten…
…vooral als ik terugdenk aan een programma over het brein van gisterenavond op TV, waarin drie specialisten aan het woord kwamen, met als belangrijkste conclusie, dat jongeren zich dikwijls mal gedragen, omdat hun hersenen nog niet volgroeid zijn. Dat duurt tot en met het zeventwintigste jaar. Hun oordelingsvermogen, geweten en empathie schieten tot dat tijdstip schromelijk te kort.
Vorming dus, d.w.z. culturele vorming, gedragsvorming, gewetensvorming en nog veel meer.
Met die kennis denk ik dan, hoe kan het zo misgelopen zijn in het middelbaar beroepsonderwijs. En dan denk ik aan de organisatie.