Ik las dat de universitair geschoolde leraren en masse de VWO-scholen verlaten, mede omdat ze niet meer extra beloond worden. Ik was ooit op een gymnasium waar men probeerde alleen gepromoveerde leerkrachten aan te stellen, mensen waarvan men kan verwachten dat ze werkelijk boven de stof staan en ermee kunnen spelen. Natuurlijk gaat het niveau van de lessen achteruit als de docenten slechts een minimum aan kennis hebben. Als een leraar zijn best moet doen zijn leerlingen steeds twee lessen vóór te blijven staat hij bij een vraag van een intelligente geïnteresseerde leerling al gauw met zijn mond vol tanden. Hij zal ook niet het mooie van zijn vak kunnen overbrengen.
Reacties zijn gesloten.
Het CNV doet onderzoek
Let wel: ik sluit niet uit dat ‘universitair geschoolden *en masse* de VWO-scholen verlaten’ – maar het strookt niet met mijn ervaring en ik geloof niet dat het CNV (boodschapper van dit nieuws) er erg sterke bewijzen voor heeft. Op de CNV-site wordt hier en daar verwezen naar de Telegraaf-site, die weer hier en daar verwijst naar het CNV. Dat voorspelt weinig goeds.
.
Wat is er nou echt aan de hand? Het CNV heeft een ‘enquete’ gehouden. Honderd VO-docenten (minder dan een procent van het totaal) heeft een mening ten beste gegeven over de vraag of men ‘zag dat het opleidingsniveau van het onderwijspersoneel daalde’. Welke honderd? Geen idee. Representatief? Geen idee. In een tijdperk waarin alle Kalverstraatbezoekers en Hemaworsteters ‘weten’ dat het Nederlandse onderwijs totaal naar de ratsmodee is, kun je het antwoord op deze vraag vrij gemakkelijk voorspellen. *Natuurlijk* daalt het niveau, zeggen de leraren braaf. Er werken meer MBO-ers in het onderwijs, weten de ondervraagde docenten, maar gek genoeg weet het CNV niet of het hier om leraren gaat of onderwijsassistenten. U en ik weten dat vast wel.
Ook is gevraagd ‘of er in de afgelopen jaren op uw school academisch geschoold personeel vertrokken is’. Tja, denk ik dan, natuurlijk. Er zijn, behalve academici bijgekomen, *ook* academici vertrokken. Waar dat nu een teken van is? Niet noodzakelijk van de katastrofe die het CNV ons voorspiegelt.
Werknemersbelangen behartigen en onderzoek doen. Het CNV is goed in het eerste, maar of zij goed is in het tweede mag u zelf bepalen.
Verlaten eerste graads docenten massaal het onderwijs?
Ik ben het met MCouzijn eens: ik geloof ook niet dat er sprake is van een massale uittocht. De juiste lezing zou kunnen zijn dat er een massale uittocht dreigt of, nog beter, dat er onvoldoende instroom van nieuwe eerstegraads docenten zal zijn. En dat is wat anders.
Eerlijk gezegd wantrouw ik de bonden. -Maar mocht er al sprake zijn van een ‘uittocht’ dan vrees ik dat de bonden daar, zo in de loop der jaren, hard aan hebben meegwerkt. Ik zal ze nooit vergeven dat ik te min ben voor een schaal twaalf.
Bewijzen misschien niet, aanwijzingen wel
Een aantal aanwijzingen:
Het aantal afgestudeerde 1e graads leraren in de exacte vakken is al jaren erg laag. Toen ik begon met de wiskunde studie waren er zo’n 70 – 100 eerstejaars, alleen al in Utrecht. Dat leverde op termijn toch zeker in de orde van 30 eerste graads bevoegde docenten op (let wel: per jaar en per universiteit). Ik begrijp dat de aantallen de laatste jaren zijn teruggelopen tot 5-15 in geheel Nederland (als het niet minder is).
Sinds de HOS en de FUWA is de honorering van 1e graders relatief sterk achteruit gegaan. Het aantal 1e graders dat daadwerkelijk 1e graads werk doen en er ook nog voor betaald wordt is sterk gedaald.
Het aanzien van een baan in het onderwijs is gestaag gedaald. Daarom is het niet vreemd te veronderstellen dat de mensen met de beste opleidingen, die het gemakkelijkste weg kunnen, het beroep ook gemakkelijk zullen verlaten.
De werksfeer voor een eerste grader is fiks veranderd. Van een omgeving met collega’s die academisch geschoold zijn naar een omgeving met lager opgeleide collega’s (jaja… cirkelredenering zul je zeggen, maar uit nabije ervaring weet ik dat dat voor collega’s speelt. Als academicus word je steeds meer een bijzonder verschijnsel, op sommige scholen, en ook dat maakt het minder aantrekkelijk).
Docent taken worden soms overgenomen door onderwijs assistenten, die veel lager geschoold zijn.
Kortom: ik heb ook geen hard onderzoek naar het opleidingsniveau van de huidige docenten, maar vind het wel degelijk zeer aannemelijk dat er iets dergelijks als niveauverlaging aan de gang is. Niet in het minst overigens omdat juist de bonden zich nooit druk hebben gemaakt over de positie van de hoger opgeleiden. Dat paste niet in de socialistische heilsfilosofie van die bonden. Sterker nog, juist de lager opgeleide VMBO docent had het veel zwaarder en daar moesten alle bond-activiteiten op worden gericht.
eerste graads leraar
De meeste eerstegraads leraren zijn al wat ouder en gaan langzamerhand met pensioen. Degenen die ervoor in de plaats komen hebben vaak geen universitaire opleiding. Maar het grootste probleem, vind ik zelf, is het feit dat de managers geen universitaire opleiding meer hebben. Ik geef klassieke talen op een grote scholengemeenschap en kamp met een groot tekort aan lesuren. Er is niet alleen niemand in de unitleiding die een gymnasiumopleiding heeft, er is ook niemand bij mijn rechtstreekse bazen die universitair onderwijs heeft genoten. Ik heb veel te weinig lesuren om de leerlingen goed te kunnen opleiden voor het eindexamen, maar deze managers begrijpen niet waarom de leerlingen zo’n slecht niveau hebben. De managers hebben zelf niet het niveau dat vereist is om de universiteit te halen, maar ze leiden wel een unit bovenbouw HAVO/VWO, waarvan de VWO-leerlingen straks naar de universiteit gaan. Het enige dat deze managers over het algemeen beter doen dan eerstegraads leraren, is eisen stellen aan hun salaris. Wordt het niet eens tijd dat eerstegraads leraren dat ook doen?
tweede graads
Niet overal voegt een academische studie iets toe aan de kwaliteit van je onderwijs. In het middelbaar onderwijs is het vooral van belang dat mensen enthousiast zijn voor hun vak en voldoende kennis hebben. Op het gymnasium van mijn dochter, die wél uitsluitend academici aanstelde, waren er ook academici die verzuurd waren en zelfs mensen die openlijk toegaven dat het onderwijs voor hen een noodgreep was. De leerlingen konden dat (veel te) goed merken. Laten we de academische vooropleiding (zeker sinds de verkorting van de studieduur) niet al te zeer ophemelen.
Zelf geef ik Nederlands op een MBO (met formeel slechts een tweedegraads bevoegdheid). Ik vind dat ik aan die opleiding relatief weinig heb voor het geven van mijn onderwijs. Het intieme liefdesleven van Bredero is iets wat mijn metaalbewerkers niet interesseert en het voegt ook niets toe aan hun beroepsopleiding. Het kritisch lezen van een arbeidscontract en het schrijven van een keurig schriftelijk bezwaarbriefje is voor hen echter wel heel nuttig. Ook het verstandig reageren op kritiek, of het weigeren van een gunst kan nog wel eens nuttig zijn. Die vaardigheden heb ik in mijn lerarenopleiding niet te danken. Gelukkig heb ik in een andere opleiding en in mijn lange arbeidscarrière veel meer geleerd dan de opleiding op grond waarvan ik formeel aangesteld ben.
Iets over de zuurgraad van de eerstegrader
Ach, trek je er maar niet te veel van aan: de intentie van alle boze 1ste graders is niet dat ze kwaad zijn op de 2de graders. En geloof me: er zijn een heleboel 2de graders waar ik veel respect voor heb. En natuurlijk: een academische opleiding is niet zaligmakend.
Wat is er aan de hand? Wij, 1ste graders, verkeren in een crisis. Zie je, wij hebben een tijdlang gemeend dat onze nutteloze kennis in het onderwijs nog wel van pas kwam. Erger nog, daar hebben we zelfs onze maatschappelijke status aan ontleend. We hebben het dan wel niet tot universitair docent geschopt, accoord, maar dan toch in ieder geval tot eerste graads leraar. Aan ons de bovenbouw! Totdat… op een goede dag de rector ons kwam vertellen dat we niet moesten denken dat we dan ook recht hadden op meer loon. Dat is een behoorlijke schok geweest: denk je een echt nuttig mens te zijn, vertellen ze je fijntjes dat je eigenlijk overtollig bent. Eerst dringt het niet zo tot je door, maar na een paar maanden begrijp je pas goed wat er aan de hand is. De rector wil teams, van leraren die goed en leuk kunnen samenwerken. En daar horen de academici niet bij. -Kortom, wij hebben de boodschap nu zo ongeveer begrepen: onze kennis is nutteloos, en onze aanwezigheid ook. Wil je blijven? Dan voor spek en bonen: je krijgt niet meer dan schaal LB.
Nou, je begrijpt: daar moeten we even aan wennen. Nu hopen we natuurlijk dat het onderwijs helemaal instort als wij verdwijnen, maar iedereen weet wel dat dat niet gebeurt. Mochten 1ste graders al iets toevoegen (behalve een bepaalde zuurgraad), dan kom je daar pas na jaren achter.
Ik ga eens kijken of er ook een uitzendbero is voor teleurgestelde ietwat oudere academisch gevormde docenten… (niet iets voor BON: een outplacement buro voor overtollige eerstegraders beginnen?)
1e grader op HBO
Vroeger (10 jaar geleden) kwam je zonder academische opleiding of 1e graadsbevoegdheid niet in aanmerking voor een docentfunctie op het HBO. De havo’ers en mbo’ers die nu naar het HBO gaan, krijgen te maken met begeleiders die als hoogste opleiding zelf hbo hebben. Daar is op zich niets mis mee, immers niet voor elke HBO-richting bestaan academische opleidingen of 1e graads bevoegdheden. Maar het is wel erg als je als student een docent Nederlands krijgt wiens hoogste opleiding is: MBO met secretaresse-opleiding of een project economie krijgt van een docent LO. Het gaat er immers om dat studenten een brief leren schrijven (jawel op het hbo) en dat kan een secretaresse prima doen, zo is de gedachte. Sommige hogescholen pronken overigens met het percentage academici dat er werkt. Maar als je verder kijkt, zie je dat het een wassen neus is want een academicus Chinese Letterkunde is dan wel academicus maar je hebt er niets aan als zo iemand begeleider project marketing is en de hele dag competentie-indicatoren aankruist.
Laatst las ik in de krant dat een hbo-lerarenopleider Nederlands, aanhanger van het competentieonderwijs, het totale onzin vond om leraren in opleiding 2e graads Reve of Hermans te laten lezen. Daar heeft zo’n leraar in opleiding op het vmbo niets aan.
Doorredenerend zou je kunnen stellen dat een vmbo-leerling die kan spellen en een brief schrijven gemakkelijk de taak van een docent kan overnemen. Meer hoeft hij namelijk niet te weten.
Ergo, als je als leraar vindt dat je niet méér hoeft te weten dan de leerlingen nodig hebben, en als dat de algemene tendens wordt, dan is de stap om dit beroep af te schaffen, waar velen al driftig aan werken, zeer nabij. Dus de tendens dat men in het VO 1e graders doet verdwijnen, sluit naadloos aan bij wat er op het hbo gebeurt. Laatst las ik een reactie van een collega die een prachtige metafoor gebruikte voor afgestudeerde hbo’ers: Wasserbombe. En gelijk heeft hij.
Gelooft u mij, ik werk namelijk al zo’n 14 jaar in het hbo.
(bewust) scherp geformuleerd
Behalve vakkennis is er nog een ander verschil tussen de (gemiddelde) docent met een academische opleiding en de (gemiddelde) docent met een HBO opleiding. Gemiddeld zal de academicus slimmer zijn (VWO vooropleiding ipv HAVO), gemiddeld zal de academicus meer feeling hebben voor abstracties (meer denker, minder doener/practisch) en gemiddeld zal de academicus eerder de waarom vraag stellen dan de hoe vraag.
Dat betekent, los van verschil in vakkennis, een verschil in attitude ten opzichte van kennis en vaardigheden. Ik kan dat niet los zien van de hele veschuiving naar vaardigheden, naar doen in plaats van denken.
Ik ben me bewust van de generalisaties en beweer ook niet dat de waarom vraag altijd beter is dan de hoe vraag, dat de abstracties altijd beter zijn dan de practische kant. Maar de verschuiving baart me grote zorgen.
Intellectueel
Beste Gerard,
Helemaal eens, gemiddeld weet een academisch gevormd persoon meer, hij/zij is gemiddeld slimmer én wat ik erg belangrijk vind: van een academicus kan ik een zekere intellectuele ambitie (en bijbehorend verantwoordelijkheidsgevoel) verwachten. Dat zijn uiterst waardevolle zaken. Laten we er alleen wel bij bedenken dat we niet voor niets het woord gemiddeld erbij gebruiken.
Over de vorming van de intellectueel staat er deze week in de Groene Amsterdammer (een sine qua non voor elke oprechte intellectueel) een lezenswaardig artikel.