Mijmeringen: Loten in plaats van verkiezingen

mijmeringendoor Gerard Verhoef

Plotseling zat ik op het puntje van mijn stoel. De Vlaming David Van Reybrouck pleitte bij Buitenhof voor democratie zonder verkiezingen. Het zal wel aan mijn gebrekkige kennis van de klassieken liggen, maar voor mij zijn democratie en verkiezingen altijd onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Zijn idee: zie besturen als een democratische burgerplicht en bepaal door middel van loting welke burgers daarvoor worden aangewezen; een beetje zoals bij juryrechtspraak in de Verenigde Staten.

Of Van Reybroucks idee niet meer problemen genereert dan dat het oplost, weet ik niet maar aan de democratie door middel van verkiezingen kleven ook de nodige problemen. In Amerika houden de Democraten en Republikeinen elkaar in een dodelijke wurggreep,
 in Nederland is er een regering waarin twee partijen die door grote groepen kiezers juist niet gewenst werden. Over de EU-democratie hoeven we het al helemaal niet meer te hebben. Los van deze praktische problemen heeft ons systeem met verkiezingen en professionele politici het nadeel dat het eigenbelang of het partijbelang van de kandidaten gemakkelijk leidt tot besluiten die voor het land zijn. Ik doel hier niet op amorele of corrupte politici, maar op in wezen begrijpelijke besluiten van een partij om al dan niet toe te treden tot een regering, wetende dat het stemmen kost bij de komende verkiezingen.

Kortom: de fundamentele problemen met onze democratie zijn serieus en Van Reybroucks idee zorgt er in ieder geval voor dat geen enkele politicus (eenmaal ingeloot) een ander belang heeft dan het belang van de bevolking. De ‘gedobbelde’ politici vormen als het ware een aselecte steekproef van de gehele populatie.

Hoewel scholen bepaald niet democratisch bestuurd worden, staan zij wel onder democratische controle. In de rangen van bestuurders is men net zoals in de politiek losgezongen van de werkvloer. Hoe zou het zijn om de bestuursen managementfuncties in het onderwijs ook door een of andere vorm van dobbelen te laten invullen? Een gedachteexperiment dat perfect in een column met de titel mijmeringen past, maar ik laat dat liever aan de lezer.

Ik heb jaren geleden als Fulbright Exchange Teacher op een Amerikaans particulier liberal arts college gewerkt. Het is een goed aangeschreven college waar ik een geweldige tijd heb gehad. Aan het hoofd van dat college stond een professionele bestuurder, maar de andere bestuursen managementsfuncties werden per toerbeurt ingevuld door docenten. De dean, een ethnische Noor, was eigenlijk geschiedenisprofessor en aan het einde van mijn jaar daar, mocht hij ook weer ‘gewoon’ les gaan geven. De man had zijn plicht gedaan en mocht weer doen wat hij het liefste deed. De andere ‘chairs’ gaven allemaal les en hadden als hoofd van hun afdeling een taakje erbij. Dat werd door hen ook echt gezien als een opoffering. Iedereen die ik daarover sprak, deed dat eigenlijk tegen zijn zin voor een uiterst karige vergoeding van 100 dollar per maand. Iedereen bleef ook lesgeven en onderzoek doen. Alleen ervaren docenten kwamen in aanmerking. Hoe de keuze precies tot stand kwam, weet ik niet maar wel dat het tijdelijke functies waren. Als je er maar lang genoeg werkte kwam er beslist een moment dat je eraan zou moeten geloven. Mijn ervaring is natuurlijk niet dezelfde als het idee van Van Reybrouck, maar voor zover ik heb ervaren, werd het college goed bestuurd, was de overhead minimaal en de sfeer uitstekend. Het is een aanlokkelijk idee om de professionele bestuurders uit de onderwijswereld te weren en te onderzoeken hoe het dan loopt. Ik vermoed dat het zal leiden tot schaalverkleining. Als we dat nu eens met dobbelen zouden kunnen bereiken!

Laat een reactie achter

Uw e-mailadres zal niet worden gepubliceerd.


*