taakbeleid en de 1040 uren norm

Zowat rond 1995 werd op alle scholen in het voortgezet onderwijs het taakbeleid ingevoerd. Docenten die het hebben meegemaakt vinden ingevoerd een eufemisme, zelf hebben ze het over “door de strot geduwd”. Dat de huidige malaise in het onderwijs met als laatste discussiepunt de 1040- uren normen voortvloeit door dit taakbeleid wordt door weinigen onderkend. Een poging tot verduidelijking.

Een stukje taakbeleid-geschiedenis.

Toen de fusies van de scholen in volle gang was gekomen, was de roep tot autonomie voor de scholen niet uit de lucht. De Schoolleiders waren het gezeur en de regeltjes uit Zoetermeer, zo werd het ministerie van onderwijs in de wandelgangen genoemd, spuugzat.

De schoolleiders wilden zelf beslissen, zelf de touwtjes in handen hebben en zelf kunnen besturen. Een nieuw soort bekostiging werd bedacht.
Voor de fusies en de autonomie was er een heel eenvoudig systeem om de kosten van het onderwijs te voldoen. De directeur schreef elke maand op een papier wie, wanneer en hoeveel iemand les had gegeven of een andere werkzaamheid had verricht en kreeg het bedrag van het ministerie op de rekening gestort. Zo doet u het met de groenteman ook. De man telt de waarde van de gekochte groenten bij elkaar op, geeft u het kassabonnetje en u betaald, niks moeilijk aan.
De schoolleiders vonden dit toch maar betutteling, elke maand rapportjes maken om geld te krijgen was zo jaren vijftig, zo spruitjes lucht, zo ouderwets. Liever kregen ze jaarlijks een hele grote zak geld naar eigen inzicht en vermogen te besteden en waren al die bonnetjes en rapportjes niet meer nodig.
Zo geschiedde “de lumpsum” werd ingevoerd, de scholen kregen een bak geld en minimale regels om dat geld te besteden, dit was het startsein om het grote graaien te beginnen.
Er werd afgesproken met de vakbonden dat al het werk in de school “eerlijk verdeeld” moest worden. De enige mogelijkheid om dat te doen was door de werkzaam heden van die docent in kaart te brengen. Het taakbeleid was geboren, de graai turbo werd in gang gezet.

Het taakbeleid
Het taak beleid beoogde 2 doelen. Ten eerste inzicht geven in de werkzaamheden van een docent en ten tweede het werk verdelen en herverdelen onder de docenten.

Inzicht in de werkzaamheden van de docent.
Een docent zijn werkzaamheden zijn niet beperkt tot les geven of voor de klas staan. Hij moet de les voorbereiden, huiswerk bedenken, toetsen maken, toetsen nakijken, zelf nog een beetje studeren en zo de nieuwigheden in zijn vak bijhouden en examens nakijken. Meestal is hij nog mentor van een klas, lid van een vaksectie en automatisch onderverdeeld als lid van onder- en/of bovenbouw, onderbouw zijn de eerste 2 of 3 klassen, de bovenbouw zijn de hogere klassen.
Door deze nevenwerkzaamheden is hij verplicht om plenaire-, mentor,- boven en/of onderbouw-, sectie-, en ontwikkelings- vergaderingen bij te wonen. Verder heb je dan nog docenten die de werkweek in elkaar zetten, de studiereis plannen voor de hogere klassen, de introductie- week voor de eerste klassers en de overgangsweek voor de leerlingen die overstappen van onderbouw voor bovenbouw bedenken en begeleiden Ook wordt van iedere docent verwacht dat hij aanwezig is op ouder- avonden, tien minuten gesprekken, feestavonden voor de leerlingen en de avondlijke theater bezoekjes of bioscoop bezoekjes voor de leerlingen van de bovenbouw.
Hier en daar zijn er dan nog kleinere werkzaamheden zoals lid van het boekenfonds, budgethouder van de vaksectie, beoordelaar methodiek ( schaft nieuwe boeken aan of doet voor stellen om aan te schaffen ), lid van de examencommissie, en dan ben ik nog wel wat functies vergeten, maar de voornaamste zijn genoemd

Verdeling van de werkzaamheden.
Het is evident dat een docent niet alle bovenstaande werkzaamheden uit kan voeren. Een full- time docent wiskunde in het voortgezet onderwijs geeft 25 uur van 50 minuten les, meestal aan een klas of 8 en tussen die 160 en 240 leerlingen. Dat is ook zo voor de docent Nederlands. Maar er zijn ook docenten met 1-uurs vakken zoals geschiedenis. Deze docenten hebben 25 klassen per week, ongeveer 500 tot 750 leerlingen.

U begrijpt beste lezer dat de belasting van de ene docent zwaarder is dan de andere, denk maar aan het nakijken van proefwerken, de docent wiskunde 240 proefwerken de docent geschiedenis 750 proefwerken, 3 maal zoveel. De belasting van de docent geschiedenis is dus veel hoger dan de belasting van de docent wiskunde ten minste wat betreft het nakijken van proef werken.
Het taakbeleid heette dan ook “het taakbelastingbeleid” toen het werd ingevoerd.

berekeningen.

Nu wordt het even moeilijk voor de ongecijferden onder ons. Ik zal zo duidelijk en eenvoudig mogelijk uitleggen hoe het taak belastingbeleid gestalte kreeg. Hoe er gerekend werd. Het uitgangspunt is het volgende. Een docent heeft een normjaartaak dat wil zeggen alle gewerkte of te werken uren voor een heel jaar is 1710 klokuren ( van 60 minuten, dit is belangrijk om te onthouden, dit is de normjaartaak van 1995, ondertussen is de normjaartaak 1659 klokuren). Een schooljaar is 40 weken lang immers er zijn 52 weken in een jaar de docent heeft 60 dagen vakantie en dat is inclusief de feestdagen of welgeteld 12 weken, 52- 12 = 40 weken.
De kiene rekenaar onder ons heeft ondertussen al uitgerekend dat de werkweek van een docent 42, 25 uur is. Maar hier kom ik later op terug.
Lestaak
De lestaak is maximaal 25 uur per week of 25(lesuren) x 50(minuten) x 40(weken)=50000 minuten of 833, 3 klokuren. Even uitleggen! een lesuur is 50 minuten, om terug te rekenen voor klokuren ( van 60 minuten) moet ik de 50000 minuten delen door 60 en dan heb ik 833,3 klokuren.
1710 klokuren – 833 klokuren is 877 klokuren over om andere werkzaamheden uit te voeren.

Voorbereiden en nakijken:
Verplichtte kost en onderdeel van de lestaak. Zoals reeds aangegeven heeft de docent geschiedenis meer nakijkwerk dan de docent wiskunde daarentegen is het nakijken van tekst of multiple choise vragen gemakkelijker dan het nakijken van rekensommetjes. Standaard opslag voor beide vakken 0,75 ofwel 833 (aantal klokuren les)x 0,75 (nakijk en voorbereiding) = 624 klokuren.
Van de 877 klokuren voor andere werkzaamheden blijven er nu nog 877- 624 = 253 klokuren over.
Studie
De school was verplicht (cao afspraak ) om 192 klokuren te voorzien voor studie voor de docent. Blijft over : 253- 192= 61 klokuren voor andere werkzaamheden zoals mentoraat, budgethouder enz… Let op 61 klokuren is 1,5 klokuur per week. Als u bedenkt dat een docent in een vaksectie zit die 1 keer per week vergadert (40 klokuren) mentor is, en de mentoraat werkzaamheden in 2 uur per week uitgevoerd worden (80 klokuren), de plenaire vergadering een keer per maand moet bijwonen (10 klokuren) en aanwezig dient te zijn op ouderavonden en tien- minuten gesprekken (20 klokuren) is het duidelijk dat veel docenten ” in de min komen” zoals dat heet 61- 40- 80-10-20 = -89 klokuren of ongeveer 2,25 uur week.

De docent werkt dus officieel volgens het bedachte taakbelastingsbeleid geen 42,75 maar 45 uur per week. Anders gezegd een jaartaak van 40 x 45 = 1800 klokuren.

Krijgt hij daar meer vakantie of verlof voor? Worden de overuren uitbetaald? Mag hij dan later beginnen en wat vroeger stoppen? Want dat doet elke ambtenaar, metselaar, loodgieter timmerman die voor een baas werkt. Neen, niets van dat alles, de docent zeurt niet, het hoort bij zijn taak. En dat heeft hij geweten.

Gesjoemel, de tweede fase en het nieuwe leren.

Voor de volgende uiteenzetting is het van belang dat u de manier van rekenen goed in het hoofd heeft geprent. De manier van rekenen zoals hierboven beschreven is de manier zoals een docent er naar kijkt. Het gesjoemel begint bij de schoolleider die graag wat tijd bij elkaar sprokkelt om of zichzelf een hoger salaris te geven, immers tegenover elk uur staat een bepaald bedrag gedoneerd door de overheid, of om een secretaresse aan te stellen, of om een nieuwe parketvloer in het managerskantoor te leggen, enfin verzin zelf maar wat. Het gaat er om dat de docent dezelfde werkzaamheden uitvoert maar liefst in minder tijd en als het eventueel kan méér taken in dezelfde tijd. Daar zijn een aantal trucjes en aannames voor nodig.

Truc 1.
De schoolleiding bepaalt dat er geen 40 lesweken zijn in een schooljaar, maar eigenlijk maar 36. Er zijn immers minimaal 2 proefwerkweken, een week in het begin van het schooljaar waarin geen les gegeven wordt en een week op het einde van het schooljaar waarin ook geen les gegeven wordt, maar allerlei leuke dingen worden gedaan.
Dezelfde docent uit ons eerste rekenvoorbeeld geeft dus maar 25x50x36= 45000/60= 750 klokuren les in plaats van 833 klokuren. Verschil in het voordeel van de manager 83 klokuren.

Truc 2
Doordat de computer en ICT zo goed is ingevoerd in het onderwijs is het gemakkelijker geworden om de lessen voor te bereiden en toetsen na te kijken, dat kan immers digitaal. Dit is een aanname van de schoolleiding, er zijn weinig scholen waar digitaal getoetst wordt wegens te fraudegevoelig en tekort aan computers. Gevolg de opslagfactor gaat van 0,75 naar 0,60 (kleine stapjes worden gemakkelijk aanvaard, onmiddellijk naar 0,50 brengt onrust).
Voor de docent uit ons rekenvoorbeeld betekent dit 750 x 0,60 = 450 klokuur in plaats van 624 klokuren. Verschil in het voordeel van de manager 624-450= 174 klokuren

Truc 3
De schoolleiding klaagt bij de vakbond dat die 192 uren scholing voor de docent wel veel van het goede is en krijgt het voor elkaar dat de helft van de uren “toegewezen wordt door de schoolleiding”. In de praktijk is het aantal scholingsuren gehalveerd. Verschil in het voordeel van de manager 192/2= 96 klokuren.
Truc 4
Aangezien vergaderingen tijdens de schooltijd plaatsvinden zijn deze uren al gerekend in de lesgevende taak. Deze uren vastgelegd in het taakbeleid verdwijnen dus gewoon. 40 uur sectieoverleg, 10 uur plenair overleg en 20 uur oudercontact worden geschrapt. Verschil in het voordeel van de manager 70 klokuren.
In totaal bespaart de manager per full time docent 83+174+96+70= 423 klokuren op jaarbasis.
Onze docent uit het eerste rekenvoorbeeld staat dus geen 89 klokuren meer in de min maar -89+423=334 klokuren in de plus anders gezegd, de docent moet nog 334 klokuren invullen met andere taken om te voldoen aan zijn normjaartaak. De docent werkt dan geen 42,5 uur per week, ook geen 45 uur per week maar 1710/36=47,5 klokuur + 334/36=9,2 = 56,7 klokuren.
Geen wonder dat het ziekteverzuim en de uitstroom uit het onderwijs zo hoog is.

De wet van de kleine getallen.
Op deze manier werd bij elke docent wat uurtjes geknabbeld en beknibbeld, geritseld, afgesnoept, verdisconteerd, anders ingezet en gemiespeld. U denkt, “kom op voor die paar uurtjes per week” maar dan houdt u geen rekening met de wet van de kleine getallen. U gaat naar de supermarkt, laadt uw karretje vol en telt alleen de prijs voor de komma op, immers het centenwerk na de komma zal het verschil niet maken. Dan komt u bedrogen uit, die kleine getalletjes, de centen worden al snel euro’s. Zo ook bij de “uurtjesklopperij” van de schoolmanagers. 1 klokuur van een bevoegd docent in schaal 10 heeft een waarde van ongeveer 37 euro bruto. 9 klokuur besparing per week op een scholengemeenschap met 500 docenten ( gemiddelde scholengemeenschap) is 9(klokuren)x37(euro)x500(docenten)x40(lesweken)=6.660.000 euro per jaar. In gewone mensentaal zes en een half miljoen. O ja ook al rekent de schoolleider voor de docenten maar 36 weken, voor de bekostiging van het rijk rekent de overheid 40 schoolweken en betaalt die ook.

De tweede fase en het nieuwe leren.
Maar dit is nog niet genoeg voor de grote graaiers, het kan nog anders en alles legitiem dank zij het taakbeleid, want wees eerlijk de berekeningen kloppen en er is geen speld tussen te krijgen.
Dank zij de tweede fase mochten de scholen “studielessen” en “zelfstandig werken” invoeren. Door de scholieren nu “ophokuren” genoemd. Wat zegt dit in het taakbeleid.

We gaan nog altijd uit van de docent uit ons eerste rekenvoorbeeld. Aangezien er nu studie-uren zijn ingevoerd staat de docent geen 25 maar nog 12 uur les te geven, de andere uren is hij begeleider, weliswaar een dure begeleider maar daar komt in “het nieuwe leren” een oplossing voor. Het taakbeleid gaat er dan nog anders uitzien.
Lesgevende taak + begeleidende taak 25x50x36= 45000/60= 750 klokuren
Opslag voorbereiden en nakijken 0,30 immers voor de helft van de lessen hoeft er geen voorbereiding plaats te vinden dat zijn immers begeleidingsuren 750×0,30=225 klokuren.
Mentoruren worden geschrapt omdat deze plaats vinden tijdens de begeleidingsuren.
Totaal 750( lesuren) + 225 ( voor en nawerk) + 96 (studieuren) = 1071 klokuren. Nog in te vullen uren 1710-1071=639 klokuren of 17,75 klokuren per week.
Iedereen van ons begrijpt dat de manager geen taakjes kan blijven verzinnen en vergaderingen bij elkaar kan blijven roepen om aan de uren te voldoen.

Het nieuwe leren.
Het nieuwe leren bracht de redding en werd daarom omarmd door de schoolleiders. De docent wiskunde kon de overgebleven klokuren nu opvullen met begeleidingsuren, deze waren nu officieel erkend door het ministerie want ze zijn een wezenlijk onderdeel van “het nieuwe leren.” De leerlingen moeten werken aan competenties, kennis is niet meer nodig en ze moeten vooral leren samenwerken, in groepjes. Het duurde dan ook niet lang of de docent wiskunde die met pensioen ging of met de vut of langdurig de ziektewet inging, werd niet meer vervangen door een andere docent wiskunde maar door een “instructeur”. Een instructeur in schaal 7 kost de helft van een docent in schaal 10, en iedereen kan leerlingen begeleiden, toch….?

Ingewikkeld.
Natuurlijk is het allemaal een beetje ingewikkelder, maar de grote lijnen en de manier van rekenen is correct. Hier en daar een andere toeslag op lessen, de gymleraar bijvoorbeeld kreeg geen toeslag omdat de schoolleiding vond dat hij geen lesvoorbereiding had en geen nakijkwerk. Ook de vakdocenten in het vmbo en dan bedoel ik de timmerdocent, de metseldocent, de electrodocent kregen voor hun praktijkuren geen toeslag om dezelfde redenen. Ieder docent was verplicht per week 2 uur in te vallen voor een zieke docent en dit werd niet berekend en meer van dat soort ongein. Punt is, 10 jaar lang is op deze manier bespaard op het primaire proces, het nieuwe leren dat “weg met de kennis” propageert is omarmd om het gesjoemel ten koste van de docent en het primaire proces goed te praten. Ik hoop uit het diepst van mijn hart, dat elke docent met het hart op de goede plaats die dit leest, het netjes uitprint en in de koffiekamer op het prikbord spijkert. Als het langer dan 48 uur hangt, mag je mij bellen, dan heb je een kei van een manager en werk je op een school BON waardig.

De toekomst
Het taakbeleid heeft zijn langste tijd gehad. De docent is leeggezogen waar het kon, de bezuinigingen op het primaire proces zijn bijna voltooid. Voor het laatste stukje bezuiniging moet het taakbeleid weg. Het vastgestelde aantal contacturen is nu nog een doorn in het oog van de schoolleiders, als de vakbond hier intrapt bij de volgende CAO onderhandeling is de weg vrij om de docent 40 uur per week voor de klas te zetten. Geen vaste contacturen meer, geen voor en nawerk, geen studie-uren de natte droom van elke bestuurder, docenten die altijd en overal inzetbaar zijn. De euthanasiespuit voor het taakbeleid ligt klaar.