Management: zo kan het óók!

Dat baasjes in het onderwijs vaak kennis van zaken missen, zich door holle frasen laten betoveren, meewaaien met de waan van de dag en geen belangstelling voor vakmanschap aan de dag leggen is op deze site genoegzaam bekend. Ook in het bedrijsleven lopen er genoeg van zulke praatjesmakers rond.
Hoe het echter óók kan, nota bene in het meest commerciële bedrijfsleven, bewijst het TV-programma ’the Apprentice’ (elke vrijdagavond, Veronica) waarin wekelijks de ergste praatjesmakers op hun neus gaan. Zij die gisteren naar NOVA keken hebben dit ongetwijfeld gemist.
We zien een tiental zeer ambitieuze, zeer commerciële jonge mensen in onderlinge competitie met als hoofdprijs een felbegeerde baan als leerling van een van Engelands meest geslaagde en gerespecteerde zakenlieden, (Sir) Alan Sugar; zelf iemand die onderop is begonnen.
Iedere week moeten de kandidaten in twee teams wedijveren in een commerciële opdracht (bv. een nieuw type ijs op de markt brengen). Het team dat de opdracht het beste volbrengt (het meeste ijs verkoopt) wint en van het verliezende team wordt er steeds een ‘ontslagen’. Dat gaat zo door tot er na een aantal weken nog maar één kandidaat over is en die krijgt de baan. Tijdens de opdracht wordt elk team gevolgd door een assistent van Alan Sugar; deze observeert de bijdrage van elk teamlid tijdens de opdracht.
Wat het programma voor mij zo amusant maakt is het wekelijkse bewijs dat praatjes geen gaatjes vullen. Precies de mensen met de vage competentiepraatjes, de mensen die ‘er helemaal voor gaan’, ‘supergemotiveerd zijn’, geweldig veel ‘fun’ hebben, ‘natuurlijk leiderschap’ bezitten, ‘echte teamplayers’ zijn, enfin, precies al die modieuze hedendaagse babbelaars falen ongenadig als het aankomt op organiseren, verkopen, gezond verstand gebruiken en dus gewoon zaken doen.
Dan, als blijkt dat ze niets of te weinig verkocht hebben, moet het verliezende team zich verantwoorden bij ‘Sir Alan’ in de ‘boardroom’. Dat is het aardigste moment van het programma. De verliezers wringen zich in allerlei bochten om uit te leggen dat het toch echt niet hun schuld was en proberen fanatiek hun mede-teamleden de schuld in de schoenen te schuiven. Eigenlijk precies het tafereel dat wij steeds weer aanschouwen wanneer onderwijsvernieuwers, na de zoveelste mislukking, recht proberen te praten wat krom is.
Maar anders dan onze ministers, onze staatssecretaresses en ons parlement laat ‘Sir Allan’ zich geen knollen voor citroenen verkopen. Alle slappe excuses worden genadeloos doorgeprikt, schreeuwers wordt de mond gesnoerd, afschuivers worden op hun verantwoordelijkheid gewezen. Trendgevoelige praatjes worden onmiddellijk aan het einddoel gerelateerd (verkoop je daar meer ijs mee?).
Baasjes wordt ingeprent dat ze de aanwezige vakkennis in hun team dienen uit te buiten, ook al draagt dat niet bij aan hun persoonlijke glorie. Ze worden met hun neus op het feit gedrukt dat een mooi marketingidee eerst in de praktijk uitgeprobeerd dient te worden. Hen wordt verteld dat een idee wel heel modieus kan zijn, maar dat het daarom nog niet tot hogere verkopen hoeft te leiden. Tenslotte valt de bijl voor degene die het het bontste heeft gemaakt.
Het hele woord onderwijs valt nergens, maar ik vind het toch relevant omdat je er prima aan ziet wat er in een organisatie verandert als er goede controles en inspecties in het systeem zijn ingebouwd, als de doelen duidelijk zijn, als mensen ergens individueel verantwoordelijk voor zijn, als holle praatjes niet geslikt worden. Eigenlijk precies allemaal dingen die onze onderwijsorganisaties hard nodig hebben.

P.S. Een leuk detail aan de aflevering van gisteren was een discussie over de juiste spelling van een woord op een wenskaart. Het ging over de plaats van een apostrof: vóór of achter de letter s. Ik vond het beschamend voor het intellectuele niveau van de kandidaten (na vier uur discussie waren ze er nog steeds niet uit; geen van hen had blijkbaar een idee van een boek waarin je die spellingsregel zou kunnen opzoeken). Aan de andere kant was het wél aardig dat ze zich zorgen maakten over de juiste spelling. Ik maak me sterk dat men hier in Nederland maar wat gedaan zou hebben. Correcte spelling? Wie maakt zich dáár nu druk over?