Hogescholen werken mee aan devaluatie van diploma’s

Vandaag beginnen de introductieweken in het hoger onderwijs. Onder de nieuwe hbo’ers zijn ook studenten die zijn gezakt voor hun vwo- of havo-examen.
Zeker 250 scholieren beginnen in september een hbo-studie zonder het vereiste diploma. Diploma’s kunnen daardoor aan waarde inboeten, waarschuwt de inspectie.
Twee hogescholen experimenteren met steun van het ministerie van onderwijs met het toelaten van studenten die niet de juiste papieren hebben. Het gaat vooral om scholieren op mbo-3-niveau, één niveau onder het vereiste voor een hbo-studie. Ook havo- en vwo-scholieren die net gezakt zijn voor hun eindexamen kunnen zich melden.
De twee hogescholen (Fontys in Eindhoven en Windesheim in Zwolle) onderwerpen de aankomende studenten aan een strenge selectie. Daarin moeten de kandidaten bewijzen dat ze weliswaar niet het vereiste diploma, maar wel de gewenste capaciteiten hebben. Afgelopen jaar kwamen ruim honderd aankomende studenten door deze selectie, komend schooljaar zijn dat er waarschijnlijk enkele tientallen meer.
Fontys en Windesheim hopen dat deze experimentele toelatingsprocedure in de toekomst in de wet wordt opgenomen. Daar is alle reden toe, zegt Carlo van Varsseveld van Windesheim. „Nederland heeft meer hoogopgeleiden nodig. Deze route draagt daaraan bij.”
Maar aan een zevental hogescholen kunnen gezakte havisten en vwo’ers ook zonder speciale wettelijke grondslag al een hbo-studie volgen, via het traject ’alvast studeren’. Ze beginnen dan aan het eerste studiejaar en schrijven zich daarnaast in bij het volwassenenonderwijs aan een regionaal opleidingencentrum (roc). Dat stoomt hen in de loop van het jaar klaar voor het staatsexamen in de vakken die ze nodig hebben om alsnog hun havo- of vwo-diploma te halen.
Officieel zijn de scholieren dat eerste jaar geen hogeschoolstudent; dat worden ze pas in hun tweede jaar, áls ze dan tenminste hun eindexamen gehaald hebben. De route is ’pittig’, zeggen de betrokken hogescholen, met overdag de hbo-studie en ’s avonds studeren voor het staatsexamen.
Goedkoop is ’alvast studeren’ niet: een jaar volwassenenonderwijs plus een jaar hbo kosten ongeveer 2000 euro. Dat moeten de aankomend studenten geheel uit eigen zak (of die van hun ouders) betalen, want studiefinanciering krijgen ze niet. Per jaar volgen zeker 150 gezakte scholieren deze route.
Het ministerie van onderwijs heeft geen bezwaar tegen ’alvast studeren’. Het traject geldt officieel als particulier onderwijs; de hogescholen krijgen er dus geen overheidsgeld voor. „De hogescholen zijn vrij om zelf te bepalen welke eisen ze in hun particulier onderwijs stellen”, verklaart een woordvoerder van het ministerie.
Toch plaatst de onderwijsinspectie een kanttekening bij het traject. Dat trekt „een wel erg zware wissel” op de student, stelt de inspectie, zowel financieel als qua studiebelasting.
Dat geldt niet voor het experiment van de hogescholen Fontys en Windesheim; wie daar door de selectie komt, is gewoon student, zónder extra studiebelasting en mét studiefinanciering. Wel waarschuwt de inspectie voor het risico dat het havo- en vwo-diploma „op den duur aan waarde inboeten”.
Studenten die zonder het vereiste diploma binnenkomen, doen het overigens niet beter of slechter dan gewone hbo-studenten, melden de betrokken hogescholen. Het leeuwendeel van de studenten die via ’alvast studeren’ beginnen, heeft na een jaar het havo- of vwo-diploma op zak en weet daarnaast een gemiddeld aantal studiepunten in het hbo te halen.
Speciaal examen voor nóg tweeduizend eerstejaars studenten
Aan slechts één universiteit kunnen gezakte scholieren alvast studeren zonder diploma, die van Twente. Het afgelopen jaar volgden welgeteld zeven studenten die route. Maar ook de 250 scholieren per jaar die via trajecten als ’alvast studeren’ het hoger onderwijs binnenkomen, zijn in feite maar een onbeduidend groepje.
Een veel grotere groep studenten begint een studie aan hogeschool of universiteit via het zogeheten colloquium doctum.
Dat is een soort toelatingsexamen, eveneens bedoeld voor studenten zonder het vereiste diploma, dat universiteiten en hogescholen zelf afnemen. Soms laten ze kandidaten gewoon vwo- of havo-examen doen in bepaalde vakken, soms testen ze de kandidaten zelf.
Vorig jaar kwamen 190 studenten via dit colloquium doctum de universiteiten binnen. Aan de hogescholen ging het om maar liefst 1850 studenten. Maar deze route biedt net gezakte havisten en vwo’ers geen soelaas: volgens de wet komen aspirant-studenten pas in aanmerking voor het colloquium doctum als ze minstens 21 jaar oud zijn.

(Bron: Trouw 13 augustus)