Tijdverspilling?

Maarten Huygen is redacteur van NRC Handelsblad en schrijft regelmatig over onderwijs, meestal met kennis van zaken en onbevooroordeeld.

In de krant van 21 september recenseert hij twee boeken over onderwijs, een Amerikaanse studie van Bryan Caplan: “The Case against Education. Why the Education System is a Waste of Time and Money” en een Nederlands essay van Louise Elffers: ‘De Bijlesgeneratie. Opkomst van de onderwijscompetitie.´

Beide studies en de bespreking daarvan zijn uitstekende voorbeelden  van het verschijnsel  dat de discussies over de betekenis en inrichting van het onderwijs in de laatste 50 jaar  nog niets zijn opgeschoten.

Wat Caplan zegt komt ongeveer  hier op neer: “ De jacht op meer en hogere diploma´s  is voor de samenleving van twijfelachtige waarde, er ontstaat immers diploma -inflatie:voor hetzelfde soort werk zijn steeds meer kwalificaties nodig. De boekhouder wordt vervangen door een financieel econoom, de woordvoerder van een bedrijf moet minstens een masters hebben om te communiceren.´

Wat Caplan hier naar voren brengt werd al veel eerder gezegd, o.a. door de Nederlander Louis Emmerij in zijn studie : ´Can the School  build a new Social Order”  (1974).  Zijn redenering is als volgt: “Als in een bepaald land iedereen bijv. acht jaar onderwijs krijgt dan is de correlatie tussen onderwijsniveau en maatschappelijke kansen gelijk aan nul. Wie extra voordelen wil ontlenen aan het genoten onderwijs zal moeten streven  naar een hoger onderwijsniveau. Daarop zal het gelijkheidsideaal reageren met iederéén een hoger onderwijsniveau te geven wat tegelijkertijd de druk naar boven versterkt…. Wat gezien werd als een voldoende voorwaarde voor het bereiken van betere maatschappelijke mogelijkheden is nu slechts een noodzakelijke voorwaarde en een nieuwe frustratiecyclus ligt in het vooruitzicht.’

Emmerij’s voorspelling is uitgekomen: voor vele tienduizenden studenten, niet alleen in Nederland, maar ook in tal van andere landen, met nog triestere gevolgen: men denke aan Italië en Spanje.

In welvarende Westerse landen zijn we ongemerkt in een bepaald denkpatroon, een ‘mindset’ terecht gekomen , om het normaal te vinden dat  iedereen op zijn zestiende of twintigste  op school zit, zoals het honderd jaar geleden normaal was dat men naar de kerk ging en dat jongens in militaire dienst moesten.

Of dat voor iedereen goed is en ‘rendabel’ wordt niet gevraagd.  Caplan vermeldt onder meer dat ook uitstekende studenten in de natuurkundevakken vaak geen eenvoudige problemen op konden lossen als die maar enigszins afweken van wat er op college was onderwezen.

Dat geeft te denken. Zoals blijkt uit de loopbaan  van succesvolle ondernemers en jeugdige uitvinders is de praktijk van het leven vaak de beste leerschool.

Het huidige massale onderwijs heeft ook nauwelijks aandacht voor individuele leerlingen: het gaat immers om produktiecijfers.

 

Het Nederlandse essay  van Louise Elffers laat zien dat steeds meer hoogopgeleide ouders hun kinderen naar bijles sturen om er zeker van te zijn dat hun kind niet achterop raakt in de diploma-race. Ook dit verschijnsel is bepaald niet nieuw. Het wordt vaak versterkt doordat de school niet voorziet in goed en degelijk onderwijs voor iedereen. En dat wordt weer veroorzaakt door factoren als de grootschaligheid, uitvallende lessen, overwerkte en soms incompetente leraren, slechte bestuurders die vooral letten op rendementscijfers. Ergens dieper op ingaan , buiten het voorgeschreven pakket, buiten het meerkeuzemodel, is ongebruikelijk, niet nodig, niet gewenst. De bijlesinstituten weten precies wat gevraagd wordt.

Het heeft dan ook geen zin te pleiten voor veranderingen in het schoolsysteem : brede scholengemeenschappen met verlengde brugperiodes bijv. Dat is allemaal al geprobeerd in de afgelopen vijftig jaar. Eerst moet de kwaliteit van het onderwijs verbeterd worden zodat het volgen van een opleiding werkelijk positief verschil maakt voor het functioneren in de maatschappij en verrijkend is voor de leerling of student.

En als leraren ( onderwijzeressen en onderwijzers) roepen om meer salaris dan hebben ze vast gelijk maar kunnen wij als consumenten er dan ook op rekenen dat hun vakkennis op peil is en dat zij competent zijn en toegewijd?

 

J.C. Traas