Het bericht dat in het onderwijswalhalla Finland vanaf 2016 geen les meer zal worden gegeven in het zo geheten schoonschrift ( bedoeld wordt het woordverbonden schrift) en de leerlingen in plaats daarvan les in typen zullen krijgen, heeft de pennen resp. toetsenborden weer flink in beweging gebracht. Mevrouw Harmanen van het Fins Nationaal Onderwijsbureau verdedigt deze ingrijpende maatregel met het bekende, steeds weer als doorslaggevend gebruikte, argument dat “typen nu eenmaal meer van deze tijd is”. Is dat erg? “Welneen” schrijft het AD van 26 november in een artikel hierover. Natuurlijk staat ook hier Maurice de Hond weer vooraan om commentaar te leveren. Hij heeft niet eens een pen op zak. De dood van de pen is volgens hem helemaal niet erg. “We moeten niet naar onze eigen kinderen kijken vanuit onze eigen romantiek en nostalgie”. En zo denkt men binnen dit “progressieve” vertoog het pleit weer eens beslist te hebben. Tegenstanders of mensen met ernstige bedenkingen zijn nostalgici en wereldvreemde romantici. Met dit soort progressieven aan het roer word je vanzelf conservatief. Natuurlijk begrijpt ook de PO raad de Finnen heel goed. “We moeten leerlingen alles meegeven voor de toekomst, 21ste – eeuwse vaardigheden bijbrengen en ze niet leren hoe het vijftig jaar geleden was”, zegt woordvoerder Harm van Gerven. Bedoelt hij daarmee te zeggen dat we in het onderwijs al vijftig jaar achter lopen? ( Heinrich Heine zou het gezegd kunnen hebben, maar die vond dat alles in Nederland vijftig jaar later komt.) Dat wordt dan wel een heel grote sprong voorwaarts. Vijftig jaar progressie gemist. Het is toch wat.
Tegenstanders van het “ouderwetse” schrijfonderwijs beseffen natuurlijk ook wel dat het schrijven met een pen voorlopig toch nog niet helemaal gemist kan worden, zelfs niet met een voor de troepen uitlopende De Hond zonder pen. Maar het schrijfonderwijs moet, behalve meer eigentijds, ook gemakkelijker, goedkoper. Het blokschrift dus weer van stal gehaald. Op de Steve Jobsschool De Ontplooiing te Amsterdam doet men standaard alleen blokletters en “dat kiezen de meeste ouders ook”. Ik krijg niet de indruk dat daar veel te kiezen valt en dat ouders, die het woordverbonden schrift voorstaan steeds meer het nakijken krijgen. Volgens voorstanders is het blokschrift gemakkelijker te leren. Het Onderwijsblad van 2 november 2013 schrijft dat het veel minder tijd kost. Het kan in de helft van het aantal uren. En dus houden scholen meer tijd over voor andere nuttige zaken. Dat zijn dan waarschijnlijk die 21ste-eeuwse vaardigheden weer. Tegenover argumenten als dat het goedkoper is, gemakkelijker, meer van deze tijd en dat kinderen het leuker zouden vinden, lijken die van schrijfpedagogen en grafologen het af te leggen. Het Platform Handschriftontwikkeling, dat opkomt voor het behoud van de pen is somber gestemd volgens het AD. “De noodzaak van soepel en duidelijk kunnen schrijven wordt niet langer ingezien”. Het gevolg van deze ontwikkeling is dat je daarvoor een behoorlijke handschriftontwikkeling prijs geeft, zoals uit ervaringen in het verleden gebleken is. Na de eerste wereldoorlog is korte tijd een blokschriftmethode in zwang geweest, waar men weer snel vanaf is gestapt. “Veel kinderen ontwikkelden een zeer slecht bruikbaar handschrift. Door tegenvallende resultaten keerde men spoedig terug naar het woordverbonden schrift”. (Marjolein van Buuren in JSW, maart 2007). Deze argumenten lijken dus nu niet meer op te gaan of het althans af te leggen tegenover het gemak van de blokletter en de zegeningen van het iPadje. We zullen het over een aantal jaren zien. Of misschien nu al. Aan de universiteit van Utrecht, nota bene bij Communicatie- en informatiewetenschappen, wordt studenten aangeraden hun laptop thuis laten en weer papier en pen mee te nemen ( DUB nieuws, 26-11). De CIW studenten gaan weer met de hand schrijven zoals vroeger. Volgens docent Schäfer leren de studenten meer op de “ouderwetse” manier, met pen en papier. Vijftig jaar terug in de tijd! En die pen had ik, progressief als ik ben, op aanraden van De Hond net weggegooid.
.
Ik denk dat die plannenmakers
Ik denk dat die plannenmakers buiten de ouders gerekend hebben. Ouders beschouwen kinderen die niet kunnen schrijven, terecht, als gehandicapt in het leven. Want we lopen niet voortdurend met een toetsenbordje rond maar schrijven toch zeer regelmatig iets op. Boverndien helpt zelf schrijven bij het leren lezen.
Ouders zullen beide willen: en leren schrijven en leren typen. En dat kan gemakkelijk, dat hebben sommige basisscholen al aangetoond. In betrekkelijk korte tijd kan een kind leren blindtypen, na een gedegen opleiding in zelfstandig schrijven.
Waar de raden, het ministerie
Waar de raden, het ministerie en de uitgeverijen systematisch het schrijven met blokletters als methode blijven bevorderen, vrees ik dat er voor de ouders steeds minder keuzemogelijkheden zijn. Ik zie het er nog van komen dat ouders het onderricht in het woordverbonden schrijven dan maar zelf gaan doen of kinderen naar bijles sturen. Ik denk ook dat goed leren schrijven en typen beide mogelijk zijn. De vraag is echter of basisscholen op den duur onder de druk uit kunnen komen als er bij andere scholen, als gevolg van het tijdbesparende schrijfonderwijs in blokletters, meer ruimte ontstaat voor andere “nuttige” zaken. Wat zal de inspectie daar dan van vinden? Nu is het standpunt van de inspectie: “Als kinderen maar met een pen overweg kunnen. Alleen blokletters mag ook”.
Het AD schrijft dat er voor wie liefdesbriefjes en kattenbelletjes in zwierig schoonschrift wil schrijven er erg leuke apps voor de iPad zijn om te leren schrijven met de hand. Ook hier biedt de iPad dus weer uitkomst.
Er is veel meer kennis nodig
Er is veel meer kennis nodig om een vakkundig onderbouwde keuze te maken. Dat ontbreekt in de discussie tot nog toe volledig. Kenmerkend voor het Nederlandse Onderwijs: de mening van iemand die niets weet op een bepaald vakgebied telt even zwaar als het oordeel van de vakkundige.
Aan het eind van dit commentaar wat 'links' om meer kennis op te doen.
Waarom wordt het verbonden schrift gemeden door leerkrachten? Omdat ze het zelf niet goed hebben geleerd en het zelf niet goed meer beheersen. Op de pabo's wordt vaak minimaal tijd besteed aan deze vaardigheid, waar onze hele Westerse cultuur op gebaseerd is. Dit terwijl het helemaal niet moeilijker is om verbonden te schrijven of dat aan kinderen te leren. Integendeel zelfs. Letterspiegelingen zijn in verbonden schrift niet meer mogelijk en elk kind weet dat de volgende letter begint waar de vorige ophoudt. Bovendien ondersteunt het verbonden schrift de samenhang van de letters tot een woord.
In Nederland is op de meeste scholen de idiotie toegeslagen dat kinderen in de bovenbouw 'zelf hun eigen handschrift mogen ontwikkelen'. Zouden de kinderen op die scholen ook 'hun eigen spelling' mogen ontwikkelen?
Er zijn drie codes codes die de schriftelijke communicatie mogelijk maken:
Er wordt door 'profeten' als De Hond ook veel te veel nadruk gelegd op de digitale mogelijkheden en ontwikkelingen. We moeten vooral niet vergeten dat de computers zijn ontwikkeld door de met de pen en verbonden schrift schrijvende generatie. Niet de consumenten van de digitale ontwikkeling moeten omschreven worden met de term 'Einstein-generatie', maar juist de generatie die de computers heeft ontwikkeld! In de '21 st century skills' is eigenlijk maar één 'skill' te vinden die er nog niet was: 'digitale geletterdheid'. De overige waren vóór de 21e eeuw al gemeengoed en hebben geleid tot de ontwikkeling van de computer.
Niemand kan de toekomst voorspellen. Op Internet zijn websites te vinden waar alle niet uitgekomen voorspellingen terug te vinden zijn. Niemand weet wat de leerlingen die we nu begeleiden later nodig zullen hebben. Het is écht niet moeilijk om een goed handschrift te ontwikkelen, als je maar de kwaliteitscriteria kent van een goed handschrift. Ze zijn aan kinderen heel goed uit te leggen en voor te doen. Kinderen moeten door deze criteria te leren ook leren zichzelf te evalueren. Moeilijk is het niet. We komen het graag gratis uitleggen en voordoen op elke school die haar kinderen op een uitdagende wijze goed onderwijs en een goed handschrift mee wil geven.
Wie dat wil kan ons bereiken via: info@schriftontwikkeling.nl
Wie meer kennis wil opdoen, kan hier lezen wat de voordelen van verbonden schrift precies zijn en welke bezwaren er aan het kunstmatige blokschrift kleven:
www.schriftontwikkeling.nl/interview-blokschrift-of-verbonden/
www.schriftontwikkeling.nl/blokletters/
Ben Hamerling
Stichting Schriftontwikkeling
Stichting ter bevordering van handschrift- en toetsenbordvaardigheid
www.schriftontwikkeling.nl
Ik wijs nog maar eens op dit
Ik wijs nog maar eens op dit artikel (4W, kennisnet)
4w.kennisnet.nl/artikelen/2013/10/15/schrijven-versus-typen-wat-zegt-de-neurowetenschap/