5 november 2008
Bij flarden komt de vaderlandse wijze-hoofden-perplexiteit wel eens over. Moet men een toekomstige jurist laten zakken, omdat hij zegt dat Zwitserland deel uit maakt van de Europese Unie? Kan men in Delft afstuderen als de algemene kennis totaal tekortschiet? Kan men van de eerste jaars verwachten dat ze de Europese landen en hun hoofdsteden kunnen opsommen? ‘Wee ons, die op onze oude dag van de stuurmanskunsten van dit soort intelligentsia afhankelijk gaan worden. Wij kunnen nu al zien aan de prestaties van het bestuurder- en ambtenarencorps in Den Haag hoe rooskleurig een dergelijk vooruitzicht is’ schreef iemand in de Volkskrant.
Na de Wiskunde hebben Aardrijkskunde en Geschiedenis (6 uur per week) de zwaarste weging in de ‘classes préparatoires’ van de economische richting. Die vakken worden chronologisch en uitputtend in logische orde onderwezen. En met het accent op de moderniteit. En het is nogal schools, maar als je 18 of 19 bent, kan je nog zoveel absorberen… De leerlingen zijn niet te vangen op de bovenstaande leemten, ook niet op het verschil tussen de Eerste en Tweede Golfoorlog, of op de betekenis van de Baku-Tbilisi-Ceyhan pijplijn, of op de ligging van Kishinef, of op de gevolgen van het Molotov-Ribbentroppact om maar wat te noemen. Het wordt hen pas te moeilijk het geschuif van zulke emblematische steden als Triëst, Czernowitz of Vilnius uit te leggen of de wordingsgeschiedenis van Indonesië of de ontdekkingsreizen van Vitus Behring e.d. Van de leerlingen wordt ook verwacht dat ze een kwaliteitsblad lezen om van de laatste ontwikkelingen op de hoogte te blijven.
Wat in Nederland plaats vindt, is in ieder geval een ‘far cry’ zoals we dat tegenwoordig moeten zeggen, van wat we vroeger uit het hoofd leerden, zoals alle steden langs de Rijn van Chur (Coire zou ik nu zeggen) tot Hoek van Holland en alle haltes van de eendaagse van Anjer tot Banjoewangi… Hoe men daar met ‘minder’ ‘excellence’ uit de hoge hoed gaat toveren, is mij een raadsel.
Dit is de boekenlijst die in 2 jaar wordt afgehandeld. Het zwaartepunt ligt bij de geopolitiek. De lijst moet nog gecompleteerd worden met de zuivere geschiedenisboeken. De boeken 1 ten met 7 moeten de leerlingen echt goed kennen en assimileren. Nummer 5 is wel heel bijzonder, typisch Franse methodologische kwaliteit.
1. La Mondialisation
genèse, acteurs et enjeux
Laurent Carroué, Daniel Collet, Claude Ruiz
Editions Bréal, 347 bldz
De dynamiek van de hedendaagse geoeconomie en geopolitiek. De veerkracht van de mondialisering. De mensen en hun levensomstandigheden. De beslissers en de verschillende niveaus waar beslissingen genomen worden. Internationale arbeidsverdeling. Welke veiligheden? De belangrijkste uitdagingen. Voeding en duurzame ontwikkeling. De mondialisering tussen debat, alternatieven en regulering.
2. Le Nouveau Monde Géopolitique des Amériques
Pascal Gauchon, Yves Gervaise
Presses Universitaires de France, 483 bldz
Een prachtig leerboek dat zich niet beperkt tot een hymne aan ‘de vrijheid en het recht op geluk’ van de VS maar dat tot in de details de consumptie, le niveau de vie, de markt, de obsessie van geld en schuld, de cultuur, arm/rijk enz. analyseert en ook de machtspolitiek in de historische context waar uiteraard Toqueville aan te pas komt. Ontwikkelingsfacetten van Latijns Amerika, wordingsgeschiedenis, populisme en uiteindelijk liberalisme. Het geheel is verlucht met een doorwrochte thematische atlas.
3. L’Europe
4. L’Asie
Laurent Carroué, Didier Collet, Claude Ruiz
Editions Bréal 301 en 256 bldz
Dit zijn goed doorknede boeken over de geografische moderniteit met een duidelijke historische dimensie die nodig om begrip te krijgen voor de vele samenhangen. Ze bespreken hoe en waarom de Europese Unie tot stand is gekomen en wat de dynamiek er van is. Wat Azië betreft wordt de diversiteit (demografie, culturen, klimaat, de ‘réveil asiatique’ enz.) ook onder de loupe genomen. Er zijn speciale hoofdstukken voor India, China en Japan.
5. La Dissertation de Géopolitique
Olivier David en Jean-Luc Suissa
Presses Universitaire de France, 378 bldz
Dit is wel een heel bijzonder boek over de methodologie hoe men een goed wetenschappelijk opstel moet schrijven over een geopolitiek onderwerp. Elle est un mode d’approche des enjeux du Monde contemporain. Het onderwerp begrijpen, precies zijn, zich niet vergissen in de chronologie, de juiste spelling van eigennamen, niet wollig zijn, het onderwerp afbakenen, de concepten goed gebruiken enz. Er zijn 40 opstellen als voorbeeld opgenomen.
6. Géopolitique du Maghreb et du Moyen-Orient
Karine Bennafla,Delphine Pagès-El Karoui, Olivier Sanmartin
Editions Sedes 229 bldz
Geopolitiek van Marokko tot Turkije, inclusief Iran
Geschiedenis. Politieke systemen, ‘crispation des identités’, demografie, emigration & diaspora, aardolie, landbouwdeficit verergerd door gebrek aan water, Sahara. Crises. Urbanisatie. Israël tegen de rest. Libanon vs Syrië. De Palestijnse questie. Irak-Iran en de Eerste Golfoorlog (1980-88). Irak tegen de buurlanden: tweede Golfoorlog (1990-91)
7. L’Afrique
Sylvie Brunel
Editions Bréal, 239 bldz
Dit boek tracht uit te leggen of de achterstand van Afrika een crisis is of een failliet. De titels van de hoofdstukken zijn vaak vanzelfsprekend: Is de achterstand de schuld van de geschiedenis? De desastreuze gevolgen van economische keuzen. Afrika in ontbinding: decennium van de chaos 1991-2001. De conferentie van Berlijn 1885. Demografie en (economische) overbevolking. Waterhuishouding en gevolgen voor de voedselsituatie. Conclusie: half vlees, half vis, filosofisch angehaucht, maar minder bevooroordeeld als de titels van de hoofdstukken suggereren.
8. Autre Monde Géopolitique de l’Asie Méridionale et Orientale
Claude Chancel, Eric-Charles Pielberg, Cédric Tellenne
Presses Universitaire de France, 420 bldz
Tussen het historische Rome en Peking ligt een ‘andere wereld’. Dit is het aardrijkskundige handboek van de belangrijke uitdagingen van Zuid-Oost en Oost Asië, inclusief Japan. De Geschiedenis loopt er als een rode draad doorheen.
9. La France dans la Nouvelle Economie Mondiale
Jean-François Eck
Presses Universitaire de France, 351 bldz
10. L’Europe en Fiches, 270 bldz
11. L’Asie en Fiches, 288 bldz
12. L’Amérique en Fiches, 284 bldz
13. L’Afrique et le Moyen-Orient en Fiches, 219 bldz
Bruno Benoît, Roland Saussac
Editions Bréal
Dit zijn nuttige naslagwerken vol feitenmateriaal over cultuur, geografie, economie, demografie enz.