Het volgende artikel verscheen in Trouw van 6 februari 2007.
==============================================
Met Cito-toets doen we heel verkeerde dingen
Het is weer februari en traditiegetrouw springen de media op de Cito-eindtoets om die zwart te maken. En elk jaar nemen de lezers, kijkers en/of luisteraars kennis van het grote belang, dat op heel veel plaatsen in ons land met deze toets samenhangt en elk jaar vallen er ook wel een paar kritische geluiden waar te nemen. Vervolgens gaat iedereen weer over tot de orde van de dag; tot februari zich weer aandient.
Weinigen zijn zich ervan bewust, dat de afname van de Cito-eindoets een jammerlijke misbruikoperatie is. Op zichzelf is er niets mis met de betreffende Cito-toets. Talloze medewerkers van het Cito doen hun best om er elk jaar weer iets aantrekkelijks van te maken. Het is alleen vreselijk onjuist om die toets te gebruiken als ’toegangsbewijs’ tot het voortgezet onderwijs, waarbij het aantal behaalde punten doorslaggevend is voor het type school.
Basisscholen doen acht jaar lang hun uiterste best om het beste uit hun leerlingen te halen. Gebruikmakend van een handig leerling-volgsysteem bouwen zij gedurende die jaren een duidelijk beeld op van de capaciteiten van de leerlingen, op grond waarvan een goed toekomstperspectief geschetst kan worden. Daar is de Cito-eindtoets in het geheel niet voor nodig!
De toets kan daar wel een hulpmiddel bij zijn, maar dan als signaleringsinstrument, waarvoor de test feitelijk ook is bedoeld. De toetsen in het leerling-volgsysteem laten zien in welke mate de leerstof wordt beheerst, die in de voorafgaande periode aan de orde is geweest. De Cito-eindtoets laat – in aanvulling op dat volgsysteem – een totaalbeeld zien.
Hiaten, die daarbij naar voren komen, kunnen in de tweede helft van het laatste basisschooljaar extra aandacht krijgen in het belang van een soepele(r) overstap naar het voortgezet onderwijs.
De Cito-eindtoets kan als extra hulpmiddel gelden om een advies richting voortgezet onderwijs te geven. Maar de toets zou vooral moeten dienen als instrument om te werken aan de interne kwaliteitsverbetering van de basisschool.
Het voortgezet onderwijs zou zijn vertrouwen eens uit moeten spreken in de gedegen inspanningen van het basisonderwijs om het uiterste uit de leerlingen te halen. Dat maakt een advies mogelijk gebaseerd op een jarenlange begeleiding van de leerlingen, onderbouwd met cijfers uit het leerling-volgsysteem (eventueel aangevuld met gegevens uit de Cito-eindtoets) en aangevuld met persoonlijkheidskenmerken; bovendien tot stand gekomen in goed overleg met de leerling en diens ouders: het voortgezet onderwijs kan zich niet beter wensen!
Maar nee, zo doen we dit bijna nergens in onderwijsland. Uit gemakzucht jagen we duizenden leerlingen (en niet zelden hun ouders) in februari in de stress. Laten we hen – absurd – drie dagen achtereen ‘blokken’. Misbruiken we massaal een toets die daar niet voor bedoeld is. Zetten we de professionals in het basisonderwijs elk jaar weer in hun hemd: leuk wat jullie acht jaar lang doen, maar wij hebben toch meer vertrouwen in een papieren toets. Triest, diep triest. Hoezo kwaliteit! Laat me niet lachen.
In Zoetermeer is – in goed overleg tussen basis- en voortgezet onderwijs – enkele jaren geleden besloten om de Cito-eindtoets niet langer te gebruiken als selectiemiddel voor toelating tot het voortgezet onderwijs. Het gefundeerde advies van de basisschool staat centraal! Met prima ervaringen. Binnen het openbaar onderwijs in Zoetermeer wordt de Cito-eindtoets, aanvullend op het leerling-volgsysteem, nog wel afgenomen. Inderdaad: in het kader van de interne kwaliteitsontwikkeling en om eventuele zwakke(re) onderdelen nog tijdig bij te spijkeren.
Het kan zo mooi zijn: de ontwikkeling van de leerling centraal, met respect van professionals voor elkaar en het juiste gebruik van de Cito-toets. Maar dat gebeurt niet, waarom zouden we? We hebben wel de mond vol over ‘kwaliteit’, maar als het op daden aankomt.
De auteur, Roel Pots, is lid van het centraal management van Openbaar primair onderwijs Zoetermeer.
============================================
Cito-toest moeten afleggen is niet zielig
Ja, de laatste dagen worden we weer door de media onder Cito-nieuws bedolven. Krijgen we weer die stortvloed aan interviewtjes met juffen en meesters (maar meestal zijn het juffen) die zeggen dat het zo zie-ie-ielig is voor de kinderen dat ze een soort examen moeten afleggen. Wat een ongelofelijke onzin. Mijn zoon vond het een hele leuke week. Hij was blij dat hij mocht laten zien wat hij kon.
Wij hebben vroeger ook toelatingsexamen gedaan voor het middelbaar onderwijs. Ook ik herinner me dit als een heerlijke dag, die alleen werd bedorven door het feit dat ik voor het eerst nylon kousen aan moest. Op zich al een rot gevoel aan je benen, maar vooral het gordeltje dat je om moest om ze aan vast te knopen was behoorlijk irritant. Heeft me beslist punten gekost! Het is overigens goed gekomen; ik mag me al meer dan twintig jaar drs. noemen, een beschermde titel. En dat is meer dan de bachelors en masters van heden kunnen zeggen.
Cito niet alleen zaligmakend
Ik heb het altijd raar gevonden dat eerst het zittenblijven afgeschaft wordt, vervolgens de toegang naar het Speciaal Onderwijs bijna onmogelijk wordt gemaakt en dán de CITO-toets zo belangrijk wordt gemaakt. Wat mij betreft is dat de foute combinatie. Kinderen kunnen zich anders hebben ontwikkeld, ze kunnen wat laat zijn in hun ontwikkeling of een andere culturele achtergrond hebben. Een jaartje doubleren (of het Speciaal Onderwijs) kan hen dan een enorme stap vooruit helpen. Pas dan kan de CITO-toets zijn selecterende rol naar het voortgezet onderwijs vervullen. Daar wil ik dan wel bij aantekenen dat het bij CITO alleen gaat om dat wat al geleerd is op de basisschool. Ik vind dat ook intelligentie (aanleg) een rol moet kunnen spelen. Ik heb gemerkt dat het normale basisonderwijs aan hoogbegaafde kinderen soms geheel voorbij gaat. De CITO is voor hen dan geen geschikt meetinstrument, een intelligentietest en ev. een motivatietest helpen dan beter.
CITO toets is zeker niet zaligmakend
Natuurlijk is de CITO toets niet zaligmakend. Maar wat in de wereld is wel zaligmakend?
Churchill zei ooit:
Democracy is the worst form of government, except for all those other forms that have been tried from time to time.
Iets dergelijks geldt mijns inziens voor centrale examens zoals de CITO toets.
Even afrekenen a.u.b.
Bovendien vindt de inspectie de CITO-toets wel handig. Daar kun je de schoolkwaliteit namelijk mee vaststellen. Een simpel afrekeninstrument dus. Niet dat de toets daarvoor gemaakt is, maar dat maakt de inspectie blijkbaar niks uit.
Eindrapport en schooldiploma
Volgens de Onderwijsraad moet de Cito-toets niet langer als eindoordeel gelden.
Het eindrapport moet een officieel schooldiploma worden.
Dat eindrapport moet in de toekomst alle resultaten vanaf (!) groep 6 tot en met 8 bevatten.
Daarop moet ook het schooladvies gebaseerd zijn.