Het geweten van de mensch.

Het geweten van de mensch.

Het was een vraag uit de catechismus, een vraag met drie sterren en dat waren voor ons, leerlingetjes van de eerste klas van de basisschool, hele moeilijke vragen. “Wat is het geweten van de mensch?” Om eerlijk te zijn, het antwoord weet ik niet meer, maar dat komt meer omdat we de driesterrenvragen niet moesten kennen om onze eerste communie te doen dan dat ik het antwoord ooit geleerd heb. Met ouder worden leerden we met schade en schande wat ‘goed’ en wat ‘fout’ was. Vooral het foute werd er duchtig ingewreven. Ik zal wat verplicht nagedacht hebben over wat ik verkeerd had gedaan, en vooral wie ik daar onrecht mee had aangedaan. Het ‘geweten’ werd als het ware een tweede natuur.

Van ‘het geweten’ had je meer last dan lust. Op gestelde tijden zorgde het voor slapeloze nachten. Gepieker in de ochtendstond en soms, heel soms speelde het geweten op bij het toetsen nakijken. Dan haperde de rode pen net op het moment dat ik die ene streep wou zetten die een onvermijdelijke onvoldoende zou veroorzaken. Toch nog maar eens kijken of er niet een klein dingetje was waardoor het rode streepje iets korter kon zijn. Het verschil tussen on- en voldoende. “t’is goed in eigen hert te kijken, nog even voor het slapen gaan, of ik van dageraad tot avond geen enkel mens heb pijn gedaan.” Vier zinnetjes van Alice Nahon, in hart, ziel en verstand gegrift, van kleins af ben ik er mee opgegroeid.

Dat geweten zorgt voor het verschil met de dieren. Een dier heeft gelukkig geen enkel probleem met zijn geweten als hij rustig het bebloedde dijbeen van zijn slachtoffer met zijn scherpe tanden uit het bekken rukt om ook de welpjes te voorzien van een hartig en voedzaam hapje. Hij heeft er geen enkele moeite mee dat de maaltijd van zijn gezin ook wel eens de moeder zou kunnen zijn van een kroost rondhuppelende bambi’s die gedoemd zijn om de hongerdood te sterven omdat moeder effe niet oplette. Als het huppelend kroost geluk heeft worden ze ook stuk voor stuk doodgebeten door een of ander gewetenloos dier, dat gaat een stukje sneller dan dagenlang zonder eten verder te moeten.

Deze week heb ik mij meerdere malen afgevraagd of het hebben van een geweten in de onderwijsjungle wel een positieve eigenschap is, een broodnodige competentie zal ik maar zeggen. Als ik om me heen kijk en zie hoe onderwijsbestuurderen zich laven aan de rijk gevulde subsidiepotten die eigenlijk dienen om onze jeugd een degelijke opleiding te geven. Hoe ze graaien en zich machtswellustig wentelen in hun oneindige macht te wikken en te beschikken over de miljarden die hun worden toevertrouwd, vraag ik mij af of zij wel beschikken over één grammetje geweten. Ik vraag mij af hoe de bestuurder die rode streep op de lijst met namen zet. De namen onder de streep heten dan opeens ‘boventallige medewerkers’. Doen ze dat aarzelend zoals ik bij de toets, ik denk het niet. Met een zwierig handgebaar krast de rode pen op het blad om het daarna ongeïnteresseerd te overhandigen aan de secretaresse waarna hij verder gaat met zijn argumentatie aan de raad van toezicht omtrent zijn bonus. Slaapt deze man ‘s nachts nog lekker nadat hij tientallen medewerkers de laan heeft uitgestuurd. Piekert deze man in de ochtendstond over zijn eigen rijkdom verworven door prietpraat en gelegaliseerde diefstal. Denkt hij hoegenaamd één tel na over zijn doen en laten, of is het zoals bij een beest, gewetenloos door het leven, met om elke hoek een lijk, of kadaver.

Ach, wat zou het, de gewetenlozen zijn aan de macht, vreten de ruif leeg en spelen elkaar de beste botten toe. Bambi is het toetje.

T’is goed in eigen hert…….

J. Jeronimoon