Van het algemeen belang naar de markt
De vice-voorzitter van de Raad van State, dhr Tjeenk Willink , heeft in het jaarverslag van de Raad als zijn mening gegeven dat het evenwicht tussen markt, staat en samenleving is verstoord. Aan het eind van de jaren tachtig verschoof het accent van de staat naar de markt waardoor maatschappelijke organisaties als bedrijven moesten gaan functioneren. Dat leidde tot ‘verzelfstandiging van uitvoerende diensten en onderwerping van publieke functies aan de ‘tucht van de markt’. Dat heeft tot gevolg gehad dat niet meer het algemeen belang voorop stond , maar het maken van winst en de groei van de verzelfstandigde diensten.
Het betoog van Tjeenk Wikkink sluit precies aan bij datgene wat er in het onderwijs is gebeurd. Daar zijn sinds de jaren negentig, in eerste aanleg op aandrang van voormalig staatssecretaris Wallage en met medeweten van de vakbonden, de scholen steeds groter geworden en de schoolbesturen steeds machtiger. Dat laatste moet niet verkeerd begrepen worden: de vroegere schoolleiders zijn nu vaak gepromoveerd tot colleges van bestuur en de oude besturen, bestaande uit amateurs, zijn ‘raden van toezicht’ geworden. Die betaalde bestuurders, of liever gezegd managers van grote scholen, hebben veel macht gekregen. Soms zal die macht goed gebruikt worden maar ‘human nature being what it is’ zal eerder het omgekeerde het geval zijn. De managers zorgen ervoor dat zij uitstekend gehonoreerd worden, ze vinden zelf dat ze dat waard zijn, zij achten het van belang over een flink aantal assistenten en adviseurs te beschikken, zij schamen zich niet voor hun privileges en komen niet met hun poten in de modder van het veld. Zij worden afgerekend op financiële en kwantitatieve resultaten, de kwaliteit van het onderwijs is niet zozeer een punt van zorg.
Uit de uitspraken van de VO-raad die deze mensen vertegenwoordigt blijkt dat er sprake is van regentengedrag: wij hebben de macht toegeschoven gekregen en staan die niet meer af.
De staat, vertegenwoordigd door de ministers Ritzen, Hermans , en van der Hoeven heeft het zo gewild, de scholen, lees de bestuurders, worden steeds autonomer en hoewel de huidige minister wel eens de indruk heeft gewekt dat hij meende dat die autonomie te ver ging hoeft van hem geen initiatief meer verwacht te worden om de balans in evenwicht te brengen.
Het rendementsdenken heeft gewonnen, het onderwijs heeft verloren.
Cornelis Verhage
Volledig juist, maar … niet zo somber cornelis
Je analyse is juist en ik ga niet proberen er gaten in te schieten. Er is echter één meer algemeen aspect dat wellicht invloedrijker is dan je denkt: toeval.
Als je naar het verleden kijkt dan is op elk gebied, bij elk conflict en bij elke belangentegenstelling de werkelijke “toekomst” steeds anders geweest dan de voorspelde toekomst.
Nog maar 20 jaar geleden, bij de val van de muur, was volslagen duidelijk dat “het kapitalisme” had gewonnen. Nu roepen anderen in luide triomf dat het kapitalisme weggevaagd is en er een nieuwe wereldorde aan zit te komen. En of dat nu de chinese is of toch niet, dat is, ligt verscholen in een glazen bol. Wie zei dat ook al weer een tijd geleden: “Nederland is af” Inmiddels weten we beter.
Voor mij is slechts één ding zeker: machthebbers komen en gaan.
Kijk ik terug, dan is er in onderwijsland de laatste 3 jaar veel bereikt. Misschien niet daadwerkelijk in structuren, regels en macht,m maar wel degelijk in de gemeenschappelijke mening over onderwijs en bestuurders. Ach.. wat er staat te gebeuren is lastig te voorspellen. Ik kan er alleen maar proberen aan mee te werken dat de zaken zo gaan veranderen als wij voorstaan.
We hebben nog helemaal niet verloren, de victorie is alleen (nog) niet zichtbaar/voorspelbaar. Maar dat is het kenmerk van alle toekomst, toch?
machthebbers …. maar de ellende blijft bestaan.
“machthebbers komen en gaan”. Maar het gaat er om machthebbers te verwerven die met hun macht Les droits de l’homme et du citoyen beschermen. Geen klunzen die onze kinderen slecht onderwijs opdringen en de haute finance de vrijheid geven om het geld van de gewone burger te verkwanselen. Aangezien volgens Lock de machthebbers geen belang meer hebben bij gebildete staatsburgers zal het een heksentoer worden om het juiste slag mensen aan de macht te laten komen.
Seger Weehuizen
Woordenspel
Tja, het is natuurlijk maar wat je ’tucht van de markt’ en ‘rendement’ noemt. De bestuurders ondervinden evenveel tucht van de markt als vroeger de notarissen: geen enkele dus. En het rendement van het onderwijs is, wanneer je niet kijkt naar de verstrekte diploma’s maar naar wat leerlingen feitelijk leren, bijzonder laag. Wat nou, rendementsdenken?
…de scholen steeds groter geworden en…
Het is allemaal begonnen met de invoering van de Mammoetwet door de katholieke minister van Onderwijs Cals. Die behelsde een hervorming van het middelbaar onderwijs, die alleen kon worden gerealiseerd in grote scholengemeenschappen. Een belediging voor het begrip gemeenschap. Als die onderwijsinstituten in de meeste gevallen iets niet zijn, dan is het een gemeenschap. Hoe meer leerlingen, hoe minder zij iets van een gemeenschap met centrale collectieve normen en waarden weten te creëren. De schoolleiding is volstrekt onherkenbaar geworden. De rector en zijn conrectoren zijn verworden tot managers die de namen van de leerlingen niet eens meer kennen. (…..)
Na de invoering van de Mammoetwet (1967) was het hek pas echt van de dam. De onderwijspedagoog Van Kemenade (PvdA) wist als minister van onderwijs te vertellen dat gelijke kansen voor iedereen verdere schaalvergroting in het onderwijs betekende. Immers, van de verzamelde onderwijsdeskundigheid in het gogencircuit kon slechts gebruik gemaakt worden door grote scholen, anders was het niet te doen. Onderwijsminister Deetman (CDA) trok deze lijn door voor het middelbaar beroepsonderwijs, het hoger beroepsonderwijs en de universiteiten. Het hele land staat nu vol onderwijsfabrieken, dikwijls geleid door colleges van bestuur, saaie, dorre personen die geen affiniteit hebben met het onderwijs. (……)
Om het geheel te managen, wordt alles tot en met de wetenschappelijke publicaties toe in getallen uitgedrukt. Het resultaat is conformisme. (…)
De leermeester gaat intussen zijn eigen gang en de leerling, die leerling doet dat evenzeer.
Voor wie het nog niet wist, uit ‘De verweesde samenleving’ van Fortuyn uit 2002.
iedere partij haar zonde
Jouw verhaal lijkt mij correct. Maar het bijzondere van de PvdA is dat zij besloot om de betere leerlingen af te remmen ten einde de slechte leerlingen niet te veel achter te laten lopen. Bovendien zouden de goede leerlingen de slechte moeten helpen in plaats van vooruit te hollen. Dat was het idee van de middenschool en dat hebben we teruggevonden in de basisvorming. Ik geloof niet dat Cals bewust verdomming nastreefde al werd in het vreemdetalenonderwijs de rol van de grammatica al flink teruggedrongen. De Euklidische Meetkunde werd eruit gegooid maar wat er voor in de plaats kwam was nog steeds wiskunde. De KVP en de katholieken stonden voor een groot dilemma: als meer katholieken beter onderwijs zouuden krijgen zouden ze meer invloed kunnen uitoefenen. Maar veel katholieken zouden daardoor ook juist uit de kerk kunnen stappen. Toen de basivorming werd ingevoerd was het al duidelijk dat het laatste had plaats gevonden, de implosie van de Katholieke zuil. Mijn indruk is niet dat het CDA bewust of onbewust geprobeerd heeft haar macht te behouden door via het oprichten van grote scholengemeenschappen het niveau van onderwijs omlaag te halen.
Als Fortuyn niet vermoord was zou ik op hem gestemd hebben. Met Wilders heb ik meer moeite.
Seger Weehuizen