In de digitale encyclopedie wordt ‘het geweten als volgt geformuleerd:
Het geweten (Duits: Gewissen, Grieks: syneidèsis, Latijn: conscientia, dat wil zeggen “bij of met zichzelf weten”) vergelijkt een aangeleerde of aangeboren ethische norm met een praktische situatie. In de opvoeding wordt het geweten ontwikkeld. De ervaring leert dat door het geweten menselijke neigingen in toom worden gehouden.
Het geweten wordt metaforisch beschreven als de stem van het goede in de menselijke geest. In sommige films en kinderboeken wordt het geweten vaak neergezet als ‘een engeltje dat op je schouder zit’ en dat af en toe goede raad in je oren fluistert.
Om van een geweten te kunnen spreken, moet er een besef zijn van goed en fout. Wanneer dit besef onvoldoende aanwezig is, kan men hierop geen beroep doen en kan men een persoon misschien niet in gebreke stellen voor het maken van foute beslissingen. Bij bepaalde persoonlijkheidsstructuren, zoals bijvoorbeeld bij psychopaten of pathologische narcisten, ontbreekt vaak het besef van goed en fout en bijgevolg ook (een stuk van) het geweten. Bij jonge kinderen moet dit besef, dus een geweten, nog worden ontwikkeld. Vermoedelijk begint het geweten zich te vormen rond de leeftijd van drie jaar. Bij zwaar mentaal geretardeerde personen is het mogelijk dat dit besef nooit of nauwelijks voldoende tot ontwikkeling komt.
In een smalle winkelstraat midden in de stad reed gisteren een jongeman in een auto met grote snelheid op fietsende ouders met kleine kinderen in. Een van de vaders sprong voor de veiligheid van zijn kinderen op de bres, waarop de auto stopte, het raampje open ging en er grove bedreigingen werden geuit. Prompt snelden voorbijgangers toe, die de vader verwittigden dat het wellicht beter zou zijn de mond te houden om daarmee klappen te voorkomen.
Dit incident bracht mij op opvoedingsinstituten, waarin aan falende jongemensen de consequenties van hun gedragingen worden voorgehouden en pogingen worden gedaan hen te leren zich beter in andere mensen in te leven (empathie), vervolgens op ‘geweten’ en vervolgens op de school.
Met mijn vrouw naar huis lopend en achteraf bevestigd door de digitale encyclopedie, concludeerden wij, dat een geweten in de opvoeding wordt ontwikkeld, dat ouders hun kinderen moeten opvoeden, hen rekening moeten leren houden met andere mensen en hen moeten bijbrengen wat de normen zijn voor goed en kwaad. Ouders die hun kinderen verwaarlozen, te weinig aandacht aan hun kinderen besteden, of bij wie zelf het geweten onvoldoende ontwikkeld is, leveren ook zelf kinderen op bij wie het geweten onvoldoende is ontwikkeld, waardoor ze onvoldoende functioneren.
Waar de ouders die taak laten liggen, moet de samenleving dat corrigeren. Een van de instrumenten waarmee de samenleving dat doet, is de school. Dat geeft de leraar grote verantwoordelijkheden.
Voorwaarde is wel dat bij hem zelf dan ook ‘een engeltje op zijn schouder zit’.
Goed en kwaad?
Vergelijk de vijf zuilen en de tien geboden.
Zelfs over de simpele gedragsregel “Wat U niet wilt dat U geschiedt, doe dat ook een ander niet” is er geen overeenstemming. Gewetensvorming op welke basis?
Gewetensvorming……
…geeft om te beginnen 6.330 resultaten en ook nog een paar boeken in mijn boekenkast.
LPB
Schop de mensen een geweten
Louis Paul Boon ( Boontje voor de vrienden)
Self-esteem
In het voorbeeld van de a-sociale man speelde wellicht ook zijn “high self-esteem” een grote rol (zie “dark side of high self-esteem” Baumeister/Smart/Boden). Oppassen met voeden van voeden van “high self-esteem”, ook in onderwijs.
Opvoedingscampus…
De PvdA in Amsterdam wil een opvoedingscampus in gaan voeren (nieuws van vandaag), een idee waar het CDA al jaren mee speelt.
Dat zegt voldoende over het gebrek aan opvoeding door sommige ouders en de taak die het (ministerie van) onderwijs heeft laten schieten met het afschaffen van de huishoudschool, de ulo en het lager beroepsonderwijs.
Lees verder in Elsevier
Een volwassen aap een kunstje leren…
Hoewel ik verbaaasd ben over hoeveel mensen van elkaar kunnen houden, dat zag je o.a. in de verslagen van 9/11, zijn er ook groepen ouders die bij de opvoeding hulp nodig hebben. Dat heeft de overheid in het kader van de onderwijsvoorziening al te zeer uit het oog verloren. Nu worden er wel pogingen gedaan om de schade achteraf te herstellen, maar bij gewetensvorming door opvoeding ben je dan al veel te laat.
Dat is dan hetzelfde als een volwassen aap een kunstje leren.
Niet alle leesten voor iedereen
Wat de overheid bij haar gelijkwaardigheidsmanie en pseudorechtvaardigheidsstreven wegdrukt is dat niet alle leerlingen hetzelfde zijn en dat je daarom niet alle leerlingen hetzelfde moet aanbieden. In principe is opvoeden de taak van de ouders. Misschien is het maatschappelijk en financieel verantwoord om de school voor bepaalde kinderen ook te gebruiken om de lacunes in de opvoeding op te vullen. Maar ouders die hun kind wel goed opvoeden moeten er vanuit kunnen gaan dat wat hun kinderen betreft de school zich beperkt tot het aanleveren van schoolse kennis.
Seger Weehuizen
Opvoeden en gewetensvorming…
…gebeurt in een school impliciet. Dan moet echter wel in de vroegste jeugd daar de basis voor gelegd worden. Boven staat vanaf het derde jaar. Ik denk al vanaf een eerder stadium.
Ouders moeten daarbij ook het goede voorbeeld (kunnen) geven, maar we weten dat beperkt aantal ouders daar helaas niet toe in staat is. Of omdat zij dat zelf niet geleerd hebben of door andere omstandigheden, zoals een andere cultuur (inburgering), gebrek aan voldoende intelligentie, ziekte, armoede of drugs- en drankgebruik.
Op dat moment zou de overheid moeten repareren.
De school is daar een middel voor.
impliciet: inderdaad Hals!
Ik denk dat er geen dag voorbij gaat in het basisonderwijs, dat gewetenskwesties aan de orde zijn. Niet alleen bij de bijbelvertellingen (bijzonder prot. chr. onderwijs), maar ook bij de gangbare dagelijkse praktijk. Pesten, treiteren, liegen, afpakken, beloftes breken, luiheid, misplaatste arrogantie, kwalijk groepsgedrag, de meerderheid volgen in het kwade, enz, zijn ethische kwesties die dagelijks in het basisonderwijs aan de orde komen.
En vaak onverwacht, waardoor de hand die corrigeert handelt volgens het beginsel ‘doen wat de hand vindt om te doen’.
Daar is helemaal geen programma voor nodig, of aparte protocollen of lessen burgerschap. Dit alles vindt onderwijskundig gezien vooral impliciet plaats maar vormt het kind intussen natuurlijk wel degelijk!
Trouwens, ook bij de ouderopvoeding werkt het zo. Geen ouder gaat zijn kind een cursusje ‘burgerschap’ of ‘goed gedrag’ geven.
Ook de ouder handelt naar de situatie die zich op zeker moment voordoet.
Alle planning hierbij slaat de plank meestal mis.
Zelfs een leeuwenwelpje die iets verkeerd doet…
…..krijgt van pa of ma een mep.
(Gewetensvorming bij dieren?)
impliciet (ten dele), maar…
Bij het vernieuwde basisonderwijs zien we nu juist hoe geprobeerd wordt ‘emoties’, ‘attitudes’, ‘gedrag’ e.d. in aparte vakken aan te bieden. Zo kreeg de basisschool de ‘vakken’ burgerschap, gezond gedrag, sociale vorming en emotionele vorming erbij. Alsof een systematische aanpak tot betere kinderen zou leiden. Betere kinderen die zouden gaan zorgen voor een betere maatschappij.
Quatsch in mijn ogen. De gewetensopvoeding vond al meer dan voldoende plaats als natuurlijk onderdeel van de groepsprocessen die vanzelf plaatsvinden binnen het klassikaal onderwijs.
Daarentegen werd bij vakken waar een goed doordachte systematische opbouw hoogst noodzakelijk is, het belang van zo’n systematische opbouw steeds meer onderschat. De leerling zou veel beter leren als hij zelf de leerstof zou gaan ontdekken, en in vernieuwde reken- en taalmethodes was de degelijke opbouw van ooit regelmatig ver te zoeken.
Twee tegengestelde richtingen dus, die ik beide verkeerd vind.
Voor het onderwijs geloof ik in een beperkte mogelijkheid tot ‘vorming’ als het om persoonlijke kenmerken gaat, maar in goede mogelijkheden als het gaat om het systematisch aanbieden van kennis.
Beter is het goede objectieve kennis aan te bieden, dan te wroeten in persoonlijkheidskenmerken.
De praktijk laat zien dat een leerling zich vooral senang voelt als zijn persoonlijkheid met rust wordt gelaten.
Samengevat
Wat thuis geleerd werd is op het bordje vande school terecht gekomen en wat op school geleerd werd moeten ouders tegenwoordig zelf voor zorgen
Gisteren een basisschool bezocht…
….bij de stagiaires was niet één geschikte kandidaat te vinden.
dit snap ik niet, Hals
Hoe bedoel je dit? Over wat voor stagiaires heb je het, en voor wat blijken zij niet geschikt? En waarom niet? En in welke hoedanigheid bezoek je een basisschool?
Meisjes die van de pabo…
…kwamen om stage te lopen werden één voor één door de betreffende basisschool afgewezen. Vanwege onvoldoende niveau.
Nog een ander iets: de meeste rugzakjes zaten bij de jongetjes.