Daar is Fontys weer!

Deze keer in Trouw met als spreekbuis voor het management Ron Ritzen.
Het zal niet meevallen dit schrijfsel te beperken tot een stuk van leesbare lengte, want elke zin van de heer Ritzen schreeuwt om kritiek, maar ik ga een poging doen.

Er is van alle kanten (docenten, ouders, studenten, bedrijfsleven) veel kritiek op het huidige onderwijs en dat betreft zowel de organisatie als de inhoud. Daarbij worden heel veel feiten genoemd, zoals grote tekorten aan vakbekwame docenten, PABO-studenten die niet kunnen schrijven of rekenen, zakkenvullende managers, intimidatie, omkoping en examenfraude om er maar eens een paar te noemen. Met enige regelmaat komt in die kritieken ook het woord ‘kwaliteit’ aan de orde. In algemene zin is het begrip ‘kwaliteit’ enigszins ongrijpbaar, maar binnen de context van de betreffende kritieken hebben wij daar allemaal een beeld bij, behalve Ritzen blijkbaar, want hij wil het gedefinieerd zien.

Het begint al met de zin “Kritiek op het onderwijs lijkt nergens naar”. Dan hoef je het artikel eigenlijk al niet meer te lezen, want iemand die zo opent, terwijl heel Nederland over het onderwijs heen valt, kan slechts een marionet zijn van de onderwijsdictators.
Vervolgens wordt de aanval geopend. Alle kritiek wordt op een hoop gegooid en het gebruik van het woord ‘kwaliteit’ wordt aangepakt. In het kort: als je de term ‘kwaliteit’ niet kunt definiëren moet je je mond houden. Het komt steeds weer terug in zijn stukje en het blijft een beetje bij zeuren, want zelf doet hij ook geen poging om er enig licht op te werpen.
Bosjes PABO-studenten schrijven en rekenen slechter dan leerlingen van groep 8. Niet belangrijk, volgens Ritzen, want dat wordt gecompenseerd door een paar VWO-leerlingen die qua wiskundeniveau tot de wereldtop behoren. (Hij zal de kinderen bedoelen, die naar de Internationale Wiskunde Olympiade zijn geweest ;-).
Toch willen we dat onze kinderen straks goed leren schrijven en rekenen, en dat gaat niet lukken met PABO-studenten van deze ‘kwaliteit’. Dat is een feit op grond waarvan ik een aantal maatregelen zou willen treffen, maar dat kan niet volgens Ritzen, want “Feiten geven nu eenmaal nooit aan wat er moet gebeuren”.

Het gaat, beste lezer, echter vooral om de tweede helft van het stuk, waar Ritzen in een krampachtige verdediging schiet om het management te hulp te snellen. Het afbouwen van de onderwijsfabrieken wordt betiteld als “een blunder van de eerste orde” en Heertje wordt weggezet als een simplist. Het lijkt erop dat goed lezen, voldoende lezen en verbanden leggen niet de sterkste kant is van mijnheer Ritzen.
De commerciële onderwijsfabrieken moeten verdwijnen! Dat is goed voor de kwaliteit van het onderwijs. Kwaliteit in de zin van een betere sfeer, slagvaardiger kunnen werken, bezig kunnen zijn met het vak waarvoor je bent opgeleid, meer tijd voor de leerlingen en nog veel meer van die dingen waar wij het woordje kwaliteit bij plakken. Er komt een ongelooflijke hoeveelheid geld vrij, die we dan kunnen besteden aan het directe onderwijs en dat levert uiteindelijk beter opgeleide jongeren op. Kwaliteit dus.

Waarom fabrieken als Fontys moeten verdwijnen.
Er was een tijd, dat elke gemeente (van enige omvang) een of enkele onafhankelijke scholen voor hoger beroepsonderwijs binnen de grenzen had. Locatie en grootte van de gemeente (met omliggend verzorgingsgebied) was bepalend voor aantal en soort.
Een dergelijke school had een directeur, enkele administratieve krachten, ‘hulptroepen’ in de vorm van bijv. een conciërge en amanuensis, en vooral veel vakdocenten. Een beperkte en dus overzichtelijke groep mensen met een gevoel van onderlinge verbondenheid. Er heerste een sfeer van “onze school” met een eigen vlag, een eigen schoollied, een eigen schoolblad, kortom de schoolbevolking was trots op “onze school” en men had wat over voor “onze school”.
Het hoofddoel werd nooit uit het oog verloren: het overdragen van kennis en vaardigheden aan de volgende generatie. Natuurlijk was het niet zo, dat geld in die tijd helemaal geen rol speelde, maar het was wel ondergeschikt aan (de kwaliteit van) het onderwijs.

Door de jaren is geld helaas een steeds belangrijker onderwerp van gesprek geworden en een ding is zeker; tegen de tijd dat het woord ‘geld’ in ongeveer élke discussie naar boven komt, liggen de zakkenvullers op de loer. Zij mengen zich in die discussie en maken ‘het geld’ nog belangrijker.
“De voordelen van fusies en schaalvergroting!” Slimme praatjes van zakkenvullers, die heel goed zien, dat ze te maken hebben met domme geldschieters. Een mooi staaltje van Hollandse koopmanskunst en misschien is dat precies wat JP bedoelde toen hij onlangs zei, dat we terug moeten naar de VOC-mentaliteit.

Wat heeft het ons gebracht . . . . . .?
Die trotse, onafhankelijke hogescholen zijn opgeslokt en op gegaan in geldverslindende bedrijven. Velen van u denken bij hoger beroepsonderwijs misschien nog steeds aan scholen, maar ik moet u uit de droom helpen. Het is ‘big business’. Fontys is een bedrijf, net zoals Ajax een bedrijf bleek te zijn en naar de beurs ging. (En wij maar denken, dat het een voetbalclub is.)
Fontys is een bedrijf, ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, met een Raad van Bestuur, een staf, een administratie en allerlei bedrijfsonderdelen, zoals elk ander groot productiebedrijf in Nederland.
36 bedrijfsonderdelen van Fontys worden hogescholen genoemd. Dat waren die trotse, onafhankelijke hogescholen. Op de website van Fontys is te lezen, dat zij nog wel hun eigen directies hebben. Dus qua organisatiestructuur is er bij die onderdelen niet zo gek veel veranderd en loopt er in elk van die bedrijfsonderdelen bijvoorbeeld nog gewoon een directeur rond, die in schaal 14-15 wordt beloond net als vroeger. Ook de knechtjes van die directeuren zijn er nog, én de secretaresses, én de dame bij de receptie, én de man van de postkamer, én de . . . . . .
Er zijn ook bedrijfsonderdelen, waar u in het kader van onderwijs wellicht wat vreemd tegen aankijkt. Zo is er Fontys Actief. Een onderdeel dat “werkt aan een effectieve en duurzame arbeidsbemiddeling en maatschappelijke reïntegratie”. Of Fontys Bilan, dat adviseert op het gebied van archeologie, cultuurhistorie, ecologie en geo-informatie, en adverteert met lage onderzoekskosten. Of ILEC, het centrum voor zakelijke dienstverlening op het gebied van bedrijfskunde en logistiek. Ook wordt genoegzaam melding gemaakt van het Facilitair Bedrijf, bestaande uit 11 afdelingen, waarbinnen 800 medewerkers werkzaam zijn.

Zo’n bedrijf moet adequaat worden aangestuurd en daarvoor zijn heel wat mensen nodig.
Om te beginnen een Raad van Bestuur onder leiding van de heer Verbraak. De man is goed voor een salaris van pakweg 180.000 euro, maar als je echt alles meerekent komen de kosten voor zo’n persoon al snel in de buurt van een kwart miljoen. Zijn kornuiten in de RvB zullen daarvoor iets onderdoen, maar samen met het bestuurssecretariaat, bestaande uit 6 dames, is hier het eerste miljoen euro’s al ‘verstookt’.
Het bedrijf kent twee secretarissen (onze gemeente heeft er maar één ;-). Er is een speciale perswoordvoerder voor de RvB. Er is een afdeling ‘Control’ (5 personen) met dure boekhouders (doctorandus, register accountant). Een club ‘audit’ (3 personen, waarvan 2 drs.) Een algemeen manager zakelijke dienstverlening (ir.) en als klap op de vuurpijl een bestuursstaf van 12 personen met allerlei titels.

Dat hangt allemaal bóven die school met nog steeds een eigen directie en dus die eigen ‘overheadkosten’. Het moet uit de lengte of uit de breedte mijnheer Ritzen, maar mogelijk is rekenen bij u ook geen sterke kant.