- *Homo zappiens*
- Auteur: Jan Paalman
Vaker dan me lief is zit ik als een zak patat voor de buis. Ik ben, het Engels heeft daar een mooi woord voor, een couch-potato. Je zapt wat langs de kanalen, vlucht onmiddellijk weg als er reclame dreigt en voordat je het weet zit je naar vier films en drie praatprogramma’s tegelijk te kijken, af en toe onderbroken door een telefoontje, een SMS-je of een vluchtige blik in de krant. En aan het eind van de avond voel ik me schuldig en lamlendig alsof ik zes zakken chips achter elkaar heb opgegeten – het vreet lekker weg, dat wel, maar het vult niet.
Vanaf vandaag hoef ik me geen verwijten te maken. Zonder dat ik het wist ben ik tot een nieuwe mensensoort gaan behoren. Lui liggend voor de buis maakte ik zowaar de sprong van denkende mens, Homo sapiens, naar zappend Homo zappiens. En een Homo zappiens is allerminst een zak patat, o nee, deze revolutionair nieuwe mensensoort is uitstekend toegerust voor het elektronische tijdperk en heeft wonderbaarlijke eigenschappen.
De Homo zappiens is een uitvinding van Wim Veen, hoogleraar didactiek en onderwijs aan de TU-Delft. Veen heeft grote invloed in onderwijsland dat altoos tuk is op nieuwe ideetjes en pakkende slogans. Kijk eens hoe kinderen studeren, zegt Veen. Dat doen ze met de televisie aan, met muziek denderend uit de boxen van de geluidsinstallatie, terwijl ze intussen met vrienden chatten, bellen, mailen of gamen. ‘Deze generatie leerlingen is geboren met een muis in de hand en een computerscherm als venster op de wereld.’ Deze generatie is anders dan andere.
Want de zappende mens is bedreven in multi-tasking: hij kan alles tegelijk. Hij leert niet lineair, ben je mal, hij zapt zich door leerteksten die hij niet zin voor zin leest maar diagonaal ‘scant’. Teksten zeggen hem niets, plaatjes alles. En van het uit alle electronische kanalen komende bombardement aan informatie raakt hij niet in de war. Nee, hij is, anders dan wij ouderen, uiterst bedreven in het opnemen van ‘discontinue informatie’. Daarom zijn traditionele leerboeken, klassikaal onderwijs en teksten zonder plaatjes voor hem niet geschikt. Hij moet ander onderwijs krijgen, nieuw onderwijs. Geen wonder dat Veen een veel gevraagd spreker is op bijeenkomsten over het Nieuwe Leren.
Wat er van te denken? Valt er wel iets over te denken? Dat universiteiten klagen dat aankomende studenten geen flikker weten verbaast me nu stukken minder. En een nieuwe mens? Ik wordt altijd zenuwachtig van dat begrip. In de vorige eeuw – ‘de rampzaligste van alle eeuwen‘ – was er in China, Sovjet-Rusland, Cuba en nazi-Duitsland ook al sprake van de Nieuwe Mens, en steeds ontaardde dat in, laten we zeggen, drastische maatregelen tegen de oude mens. Bovendien is het hele idee van de Homo zappiens onzin. Romantische flauwekul.
Hoe minder mensen de weg weten op internet hoe groter hun eerbied voor de nieuwe media. Vaders die met vertederd ontzag praten over de muisvaardigheid van hun pientere bengels, het is bijna een cliché. Die kleine lapt het hem maar, ik zou het niet kunnen. Wat ze niet weten is dat computervaardigheid de simpelste van alle vaardigheden is. Ik ken zwakbegaafden die zonder problemen SMS-en, surfen, chatten en mailen. Want Windows (en alles wat daar aan vast zit) is een bij uitstek kinderlijk systeem. Het is ontworpen als de etalage van een snoepwinkel. Je hoeft (hèbbe, hèbbe) maar te wijzen en je haalt het lekkers met één muisklik binnen. Wat dacht u? Microsoft verdient zijn miljarden heus niet met communicatiemiddelen die alleen begrepen kunnen worden door mensen met een IQ van boven de 120. Een IQ zo hoog als mijn schoenmaat is al ruim voldoende.
Het gedachtengoed achter de Homo zappiens is nauw verwant met een nieuw begrip in het onderwijs. Edutainment. Onderwijs moet entertainen, nooit saai zijn, maar altijd ‘fun’. Vandaar de snelle opkomst in onderwijsland van dat gruwelijke woordje ‘leuk’. De zapmens blijkt namelijk over een korte aandachtsboog te bezitten en haakt onmiddellijk af als het onderwijs niet leuk is. Daarom moet al het onderwijs voortaan leuk zijn. Tja, daar zitten we echt op te wachten, op een operatieverpleegkundige die na een kwartiertje iets anders leuks wil gaan doen. Echt, het is niet anders: iets goed leren kunnen gaat altijd van au. Terwijl een gure regen tegen mijn raam zwiept zijn profvoetballers buiten in de regen aan het trainen. Dat vinden ze belangrijk. Maar vinden ze het ook leuk?
Was er niet laatst Japans
Was er niet laatst Japans onderzoek dat uitwees dat chimpansees nauwkeuriger en sneller zijn dan mensen in het uitvoeren van oppervlakkige computer-opdrachtjes? Kun je nagaan hoe hoog je dergelijke vaardigheden moet aanslaan.
Didactici als Veen willen datgene wat ons mensen uniek en zeer succesvol maakt, namelijk het vermogen kennis en ervaring van de ene op de andere generatie door te geven, uit het onderwijs wegsnijden, om het opengevallen gat op te vullen met zaken waar dieren nota bene beter in zijn dan wij…
Een chimpansee kan bedenken, maar helaas niet uitleggen, dat een dergelijke opzet van onderwijs wel moet leiden tot rampen.
Nog meer Paalman
Aanbevelenswaardig: het meest recente stuk op Jan Paalman’s site getiteld “Nieuw Barbarije”.
De laatste alinea luidt: “” Een maand geleden velde de commissie Dijsselbloem een hard oordeel over de radicale vernieuwingen die het onderwijs zijn binnengedrongen. Het merkwaardige is dat het aantal slecht spellende, rekenende en schrijvende leerlingen evenredig is gestegen met het aantal adviserende onderwijskundigen. Hoe meer professoren in de onderwijssociologie of lectoren ‘governance en innovatiedynamiek in het onderwijs’ hoe slechter het met het onderwijs gaat. Dat de overgrote meerderheid van ouders en docenten tegen dat Nieuwe Leren is maakte niets uit. Ervaring, gezond verstand en aangeboren onderwijskundigheid van docenten werden zonder meer als ouderwets opzij geschoven en nu zitten we met de brokken. Nieuw Barbarije wenkt.”
Hoe waar en hoe wrang …..
Wim Veen…traditioneel onderwijs remt het leren….
Oratie uitgesproken in het jaar 2000:
Samengevat schetst Veen de uitdaging voor TU Delft als volgt: “De aankomende generaties studerenden zijn ‘demand based learners’ die uitdagend onderwijs willen. Aanbiedend onderwijs dat grote hoeveelheden tekst in boeken bevat, past deze studenten niet. Ook het passief luisteren naar hoorcolleges, waarvan we allang weten dat de retentiewaarde gering is, is voor deze generatie studenten inefficiënte tijdsbesteding. Uitleg vooraf vinden ze redundant. De grote uitdaging voor de TUDelft is om het onderwijs ‘learner led’ in te richten, onderwijs waarin de studerende een leidende of zelfsturende rol heeft.” Veen gaat in zijn oratie in op twee benaderingen van leren:
1. constructivisme
2. brain based learning
De eerste benadering zal bij de meeste lezers niet onbekend zijn, de tweede misschien wel. Brain based learning is een onderwijsbenadering die een brug probeert te slaan tussen de werking van onze hersenen en intentioneel leren. De verbindingen tussen neurale cellen zijn niet-linair. Op basis van het onderzoek is volgens Veen de stelling verdedigbaar dat traditioneel onderwijs het leren remt doordat het de natuurlijke wijze van leren van mensen ontmoedigt, ontkent of afstraft. Beide benaderingen van leren vertaalt Veen vervolgens naar digitale didactiek voor de TU Delft. Hij staat daarbij vooral stil bij kenmerken van niet lineaire leeromgevingen en didactische aandachtsvelden in on-line leeromgevingen.
Ik had ook heel lang geleden zo een klasgenoot in mijn klas. Die leerde zijn Latijnse woordjes staand en zingend. Hij was er maar één van de dertig. De anderen leerden normaal.
Wat is normaal? Zoals de meesten het doen.
Wim Veen weet wel dat hij iets ‘abnormaals’ moet verzinnen om een leerstoel in Delft te krijgen.
Immers in deze tijd moet alles ‘abnormaal’, ‘anders’ en ‘nieuw’!
Veen is sociaal geograaf
“De verbindingen tussen neurale cellen zijn niet lineair.” Wat kan de man daar nu mee bedoelen? Dat de verbindingen in de werkelijke 3D ruimte geen rechte lijnen zijn? Dat de relatie tussen verschillende grootheden die betrekking hebben op informatieoverdracht door die verbindingen niet lineair is? Om welke grootheden gaat het dan?
Verder spelen de activiteiten in de hersenen natuurlijk op een volslagen ander niveau dan de gedragingen van leerlingen bij het leren.
Het feit dat mijn computer wisselstroom gebruikt (van geen kanten lineair) heeft toch weinig te maken met het feit dat je Excel zowel sinus grafieken als grafieken van lineaire functies kunt afbeelden.
Ik ben maar eens gaan Googelen naar deze meneer. Staat er ergens een CV? Waarin is hij eigenlijk professor?
Hij blijkt inderdaad gestudeerd te hebben en inderdaad een doctoraal te hebben gehaald. Opmerkelijk is wel de studie die hij heeft gedaan: Veen is sociaal geograaf met een doctoraal in onderwijskunde.
Toch opmerkelijk:
Kan iemand mij vertellen waarom dergelijke leeghoofden door een respectabele universiteit op dergelijke posities worden gebracht?
schriftcultuur
Neen, van geschiedenis heeft deze man totaal geen kaas gegeten. Ook omdat hij leerlingen/studenten losmaakt van een verleden van eeuwen schriftcultuur. Zij zullen dus niet in hun leven integeren wat eeuwen literatuur en wetenschap hebben voortgebracht. Hij veroordeelt hen tot een erg schaal en ik-gericht bestaan.
Hun persoonlijkleven zal niet alleen diepgang missen maar ook de wetenschap zal onder dit gebrek aan aansluiting leiden.
Ik meen tijdens mijn studie eens een werkstuk (heb het niet meer) te hebben geschreven over de invloed van het schrift op de maatschappijvisie. Ik heb daarin betoogd dat een breed ontwikkelde schriftcultuur de mens afstand deed nemen van het cyclisch wereldbeeld en het schrift aan de basis lag van vooruitgangsgeloof (dus veel ouder dan de Verlichting). Daar is onze westerse wetenschap sedert de Grieken op gebaseerd.
Het schrift is een ongelofelijke effectieve wijze om verder te bouwen op eerdere kennis. Dit ongeacht of je strikt liniair of ook associatief werkt.
Dwarsverband
Heb je elders niet zelf het mogelijke antwoord op je laatste vraag gegeven 1945?
De TU Delft is helaas een bedrijf dat probeert zoveel mogelijk geld binnen te hengelen. Ze denken/dachten blijkbaar dat Wim Veen daarin van dienst kan zijn.
Ik ben blij dat jij tenminste onthoudt wat ik allemaal beweer;-)
Maar,. zonder gekheid: ik had dat inderdaad overwogen, maar kan nergens iets vinden over de manier waarop Veen betaald wordt. Weet werkelijk niet of hij bijzonder of gewoon hoogleraar is. Hij zit er al lang natuurlijk en tot een aantal jaren geleden de lump sum werd ingevoerd, hadden gewone scholen niet de middelen om de Veens van deze wereld te betalen.
Dat wordt nu anders, ik verwacht een hele berg aan dergelijke lieden,. op kosten van de VO raad en de HBO raad. De lectoren van het HBO zijn het begin ervan. Maar ik zou niet zo snel weten wie destijds een leerstoel van Veen kon en wilde financieren. Er zullen wellicht andere argumenten een rol spelen voor de TU Delft.