Geachte Dames en Heren,
Mijn naam is Chiem van Straaten en ik ben de vicevoorzitter van studentengenootschap Kairos. Om te beginnen wil ik Beter Onderwijs Nederland namens ons studentengenootschap hartelijk bedanken voor de mogelijkheid dat wij hier deze column mogen uitdragen. Er speelt ontzettend veel in het onderwijs op dit moment en wij vinden het leuk dat wij zijn opgemerkt en geassocieerd worden met het thema ‘Zo kan het ook’. Want dát is precies wat wij vorig jaar September dachten.
Ik ben hier samen met Hester Mennes onze voorzitter, Lynn Kemps de penningmeester en Tom Bijlholt onze secretaris. Ikzelf ben de vice-voorzitter en samen vormen wij het bestuur van het Amsterdamse Studentengenootschap Kairos. We zijn een genootschap dat de algemene vorming, die grotendeels uit het onderwijs is verdwenen, onder de studenten zelf probeert te faciliteren.
In de tijd voor onze oprichting hadden wij het voorrecht om enkele vakken buiten onze eigen studie om te kunnen volgen. Toevallig of juist niet, kwamen we terecht bij een vak in de kunst van het spreken gegeven door emeritus professor Eugene Sutorius. In tegenstelling tot alles wat we tot dan toe gewend waren, had dit vak een radicaal andere insteek. We werden namelijk aangemoedigd om fouten te maken, om vooral fouten te maken, en daar vervolgens van te leren. Binnen een sfeer van voelbaar vertrouwen gingen de lessen verder dan de stof op zich en bracht het vak interdisciplinaire studenten en gemotiveerde docenten bij elkaar. Het vak ontwikkelde bij ons een motivatie om door te gaan, het gevoel met iets belangrijks bezig te zijn.
De interesse vanuit de docenten en de inspraak die wijzelf plotseling hadden waren een scherp maar welkom contrast met het reguliere programma. Hoe kan het eigenlijk zo zijn, dat in drie jaar studie deze boost van interesse en motivatie ons slechts één keer is overkomen? en ook nog buiten het normale programma om? Verbaasd over de uitzonderlijkheid van het moment realiseerden we ons dat de brede vorming steeds meer uit het onderwijs verdwijnt. Want verarmd onderwijs zie je pas als je beter dan dat hebt ervaren. Wij zijn studenten, we zitten net als iedereen vol mooie ideeën en creativiteit, maar de mogelijkheden en potenties worden nu lang niet altijd gebruikt. Binnen het onderwijs ligt de focus namelijk teveel op reproductie en niet productie. Er zijn grenzen aan de individuele zelfontplooiing. Ontwikkeling komt niet vanzelf. We hebben daarbij docenten nodig en daarom is meer ruimte voor algemene vorming binnen de studie zo belangrijk. Meer ruimte voor de ‘Bildung’ van onszelf.
Toen bleek het moment zich aan te doen om het heft in eigen hand te nemen. In plaats van af te wachten hebben we met de mentale en financiële steun van de heer Sutorius en zijn stichting de Retoricakamer, het Studentengenootschap Kairos opgericht. Want: ‘Zo kan het ook’. Ons genootschap heeft de naam gekregen van Kairos: Het begrip voor het moment dat alles samen lijkt te komen. Het juiste moment. Een begrip voor de gevoelsmatige tijdsbeleving en de naam van de griekse god voor de timing.
En timing it is! De bezetting van het Maagdenhuis in de afgelopen weken is het toonbeeld van de kracht van het moment. Studenten, docenten, mensen verenigd in een gebouw, verenigd in een beweging die pleit voor een andere vorm van universiteitsbestuur. Onderwijs gericht op rendement en verstikt in hiërarchische structuren laat weinig ruimte over voor een eigenzinnige invulling van vakken en biedt al helemaal geen plek aan de algemene ontwikkeling die wij zo nodig vinden. Op uiterst moedige wijze laat deze beweging niet per sé zien hoe het ook kan, maar kraakhelder hoe het niet kan: ze laten zien waarom het systeem beperkt is. Omdat solidariteit soms groter is dan de eventuele verschillen en omdat de doelen hetzelfde zijn, steunen wij deze strijd.
Maar wat doet Kairos dan? Concreet organiseren we sinds September eens per maand een avond over een thema dat voor elke student relevant is. Om studenten uit alle richtingen samen te laten komen, om meer te weten en om met elkaar te praten. We begonnen met de vraag, hoe bewaak je je eigen Bildung? Want het systeem bekritiseren is mooi, maar je hebt uiteraard zelf de eindverantwoordelijkheid over je eigen vorming. In de avonden die volgden hebben we het ook over ‘de ander’ gehad, hoe de samenleving is gekenmerkt door wij zij denken, en daarmee reflecteerden we op onze verhouding tot ‘anderen’. Nog meer thema’s die langs kwamen zijn: ‘De Zin en Onzin van duurzaamheid’, een leesavond over Hegel en een avond over ‘het Israel-Palestina conflict’, belangrijke onderwerpen die het verdienen om besproken te worden.
En zoals hadden verwacht en natuurlijk hoopten kwamen er mensen op af! Blijkbaar zijn er meer studenten zoals wij, studenten die iets missen. En blijkbaar lukt het om elkaar te raken door eens per maand te komen luisteren en praten. Kairos leeft en we zijn trots op het feit dat de avonden een platform voor Bildung en de vorming van elkaar kunnen zijn.
Het komende academische jaar stellen we de organisatie van de avonden open voor de stemmen van studenten zelf. Geïnspireerd door een college, een gesprek of een film, binnen of buiten de studie, ontwikkelt iedereen interesses in bepaalde onderwerpen. Er vormt zich een relevante kwestie in ons hoofd of een overtuiging die het delen waard is. Dit vraagt om de producerende kant van het onderwijs. Binnen Kairos kunnen studenten straks zelf de avonden organiseren over onderwerpen die hen interesseren om het interdisciplinaire publiek een deel van hun enthousiasme mee te geven. Het nadenken over de boodschap, het bepalen van de vorm, het uitnodigen van sprekers, alles draagt bij aan de ontwikkeling van de student. Met inzet en betrokkenheid werken we als genootschap aan de kruisbestuiving van ideeën en de Bildung van elkaar.
Kairos is leuk en we lijken het juiste moment gevonden te hebben om dit op te zetten. Maar onze aanleiding is nog niet verdwenen, het structurele gebrek aan brede vorming in ons onderwijs blijft bestaan. De ruimte voor eigen inbreng en het maken van fouten is nog steeds beperkt. Gevangen in een bestuursvorm en een rendementscultuur die goede docenten en goed onderwijs weinig recht doen, is er behoefte aan verandering en verbetering. Zoals de maagdenhuisbeweging al laat zien. Kairos is een initiatief dat staat voor verbetering en verdieping, maar is het de oplossing van het probleem? Nee, maar wel een klein deel ervan.
Wij blijven geloven in het belang van ontwikkeling en de kracht van het moment. Want ondanks onze eigen verantwoordelijkheid ontplooien we ons niet alleen. Voor vorming heb je anderen nodig, een avond bij ons en breder onderwijs op zich. We zijn blij dat studenten elkaar kunnen verrijken en nieuwe dingen kunnen leren die niet meer in de reguliere studies lijken te passen. Wanneer we een discussie starten die anders niet gevoerd zou worden, dan is de avond voor ons al geslaagd. Denken, praten, luisteren, delen, leren, inspireren en motiveren. Mét, vóór en dóór studenten.
Zo kan het ook.
Dank u wel.