Kop van de Volkskrant MBO-Scholier faalt door slecht lezen..
Dat het slecht gaat met het onderwijs, dat is geen nieuws meer. De woorden van de bestuursvoorzitter geven aan op welke manier er “al jaren” aan een oplossing gewerkt wordt:
Jos Leenhouts, bestuursvoorzitter van de Mondriaan Onderwijsgroep in Den Haag, schrikt niet van de cijfers. ‘Wij weten dat veel leerlingen die zich op straat prima redden, door hun slechte taalbeheersing in een lager opleidingsniveau komen dan ze aankunnen. Wij investeren al jaren in het wegnemen van die taalbelemmering. Door de nieuwe eisen aan het eindniveau weet iedereen tenminste waar hij aan toe is. Maar laten we niet doen alsof dit halve idioten zijn.’
Kort gezegd: ze kunnen niet lezen, dus maken we het onderwijs zo dat ze dat ook niet meer hoeven.
Zijn de nou helemaal een haartje betoeterd. Is het idee van een school niet dat er iets geleerd wordt? Nu wil ik niet zeggen dat leren lezen tegenwoordig een MBO taak is, maar als men “al jaren” niets anders probeert dan “de taalbelemmeringen weg te nemen”, dan lijkt het er op dat het deze meneer enkel gaat om het drukken van zoveel mogelijk diploma’s en het cashen van de overeenkomstige euro’s.
Voor die forumbezoekers die de laatste 20 jaar Nederlands onderwijs hebbengemist: Ja, beste lezers, de M van Mbo staat nog steeds voor “middelbaar”, dat betekent dat de leerlingen (“deelnemers” heten die nu) vóór dat ze aan de opleiding zijn begonnen tenminste 4 jaar voorbereidend MBO hebben genoten en 8 jaar basisonderwijs.
En in die 12 jaar is het het internationaal zo goed aangeschreven NL onderwijs (vooral erg goed voor de kinderen in de onderste regionen van het “onderwijsgebouw” ) niet gelukt om die kinderen te leren lezen.
Maar iedereen die durft op te merken dat het onderwijs vroeger beter was, is natuurlijk een verzuurde ouws zak die niet meer mee kan met de veranderende wereld en met de geniale generatie Einstein.
Fijn dat de Jos Leenhoutsen van deze wereld “alles doen om de taalbelemmeringen weg te nemen”. Kunnen we “taal” in Nederland niet gewoon verder verbieden en vervangen door plaatjes?
Misschien ook een idee voor dit forum. Vanaf nu niet meer die ingewikkelde dingen doen met iets dat we vroeger “taal” noemde. Gewoon plaatjes en clips. Multimediaal of beter nog: cross mediaal. En dan geven we elkaar kudos. Zo sluiten we tenminste aan bij de belevingswereld van de deelnemer.
Blurp.
Gewoon plaatjes en clips
Vanaf nu niet meer die ingewikkelde dingen doen met iets dat we vroeger “taal” noemde. Gewoon plaatjes en clips. Multimediaal of beter nog: cross mediaal.
*Precies*.
*Lees verder*
*Cursusje* ?
*Clipje* ?
Nog een *clipje*
“Zo kan ie wel *weer*!”
8 jaar geleden
Belandde ik op een workshop “nederlandse taal” op een congres voor docenten van niveau 2 opleidingen in het MBO.
Daar werd op een heel serieuze manier gesproken over de invoering van pictogrammen voor de deelnemers met een taalachterstand.
( volgens een paar malloten gold dat voor bijna álle deelnemers). Op mijn opmerking om misschien gewoon het vak Nederlands weer als apart vak op het programma te zetten en niet voor één maar voor minimaal drie uurtjes per week, werd uiteraard heel argwanend gereageerd. Dit zo niet passen in de (toen nog) aanstaande onderwijsvernieuwing en of ik wil besefte hoe moeilijk de deelnemers het nu al hadden om de opleiding te volgen. Pictogrammen, dat was de oplossing. Ik heb het einde van de workshop niet afgewacht. Ik bedenk alleen dat het toen voor mij surrealistisch tafereel van een dertigtal docenten, die op een heel ernstige manier, met de koppen bij elkaar, bedenken hoe ze het alfabet uit een opleiding kunnen weren en vervangen door plaatjes, hoe dit beeld jaren later in veelvoud écht zich voltrekt in talrijke bestuurskamer. De vraag nu “hoe kan je onderwijs geven, zonder onderwijs te geven?” Een even surrealistische vraag als 8 jaar geleden. Maar ja, ik ben ouderwets en verzuurd.
Pictogramman zijn moeilijk
Heb je wel eens op Schiphol geparkeerd? Daar zijn de verdiepingen van de parkeergarages aangegeven met pictogrammen.
De eerste keer dat ik dat merkte heb ik me rot gezocht naar iets als: “verdieping 2 vak G”, maar vond niets anders dan pictogrammen met een autootje een motor en ik meen vliegtuigjes en boten. Ik had werkelijk geen sjoege van waar die voor waren, tot ik er op de terugweg achter kwam dat ik dat pictogram had moeten onthouden omdat het de verdieping en plek van mijn auto aan gaf. Natuurlijk weet je dan nog steeds niet of “motor” hoger of lager is dan “boot”.
Kafka of zo iets.
Moraal: het zal die serieuze koppen ongetwijfeld lukken om de taal weg te poetsen en te vervangen door pictogrammen. Maar de kans dat dat systeem ook maar enige primitieve vorm van logica zou hebben lijkt me nul.
Jeronimoon is ouderwets en verzuurd
maar hij kan tenminste schrijven.
De mbo leerling wordt, al multitaskend, opgelsoten in een loopstal waar hij met de modernste middelen aan de slag kan: erg modern en helemaal niet zuur. Helaas behoort de oude zure Jeronimoon niet meer tot deze moderne hulpmiddelen.
Ware dat wel zo, dan zou zijn zuur het taalvermogen van de arme mbo-leerling hebben kunnen doen ontbranden.
De helft van alle mbo-leerlingen kan niet goed lezen: dat is toch echt HEEL erg!
Taalvaardigheid neemt af…
..ook in het VO, *lees verder…* en ook discussie op *BON-site*.
Taal toch even ingewikkelder
Even een opmerking vooraf: Slechts weinigen realiseren zich dat ook de niveau 1 en 2 opleidingen onderdeel zijn van het MBO. Tussen niveau 1 en niveau 4 ligt een wereld van (niveau)verschil.
Natuurlijk moeten we alles op alles zetten om elke leerling zoveel mogelijk taalvaardigheid mee te geven. Taal is de sleutel tot denken, tot communicatie, tot toegang in de (werk)wereld.
Aan de andere kant is er de maatschappelijke opdracht om een leerling te vormen tot (beginnend) beroepsbeoefenaar. Als nu het (gebrekkige) taalniveau van de leerling de belangrijkste belemmering is voor het leren van het vak, dan is het misschien toch goed om te kijken of je dezelfde lesstof ook op een andere manier kunt aanbrengen. Dat kan misschien door vereenvoudiging van de instructietaal (die is vaak nodeloos ingewikkeld), dan kan door meer zaken mondeling uit te leggen (goede en enthousiaste leraren gevraagd) en dat kan misschien ook met behulp van audiovisuele elementen als plaatjes, filmpjes e.d. In dat licht bekeken is het ‘plaatjesverhaal’ misschien zo gek niet.
Voor het begrijpen van schriftelijke instructie zijn een paar elementen belangrijk:
– het taal(lees)vaardigheid van de leerling
– de motivatie om de informatie goed en zorgvuldig te lezen
– de moeilijkheidsgraad van de tekst
Als de leesvaardigheid ontbreekt dan moet je natuurlijk proberen om die op een hoger plan te brengen. Tegelijkertijd heeft het zin om ook te kijken of je de noodzakelijke informatie op een andere manier wel kunt overbrengen: dus werken aan motivatie om te lezen en aanpassen van de tekst.
Het taalprobleem is ook niet primair de MBO verantwoordelijkheid
En ik begrijp ook wel wat het probleem is als je leerlingen binnen krijgt die nauelijks kunnen lezen.
Maar wat me mateloos stoort is de “laffe iedereen voort zijn taakje uit” instelling.
Als je als top bestuurder constateert dat enorme percentages van je leerlingen binnen komen met leesproblemen waar je verder in Nederland nauwelijks over hoort, dan ga je niet pictogrammen bedenken, maar dat bel je de minister en overtuigt haar/hem van de enorme ramp die bezig is zich te voltrekken.
Dan ga je onderzoeken waar de problemen door komen, of overal in Europa kinderen kennelijk niet meer leren lezen op het PO. Dan schreeuw je van de daken en breng te ALLES in stelling om dat ongekende probleem onder de aandacht van de verantwoordeljken te krijgen. Maar nee hoor, je veegt je eigen straatje schoon terwijl de stad in de fik staat. Wij kunnen er ook niks aan doen, we hebben ons eigen stoepje toch braaf geveegd en toen het stoepje weg was zijn we toch braaf door blijven vegen. Wilt u de factuur binnen 14 dagen voldoen? Bah!
Nadenken over taalarm onderwijs is een belachelijke uitweg, die op korte termijn enkel uitweg lijkt te bieden omdat je je eigen omzetcijfers kunt blijven realiseren.
En zo blijft iedereen gelukkig: de baisscholen kunnen de leesloze leerlingen cito-vrij blijven dumpen in het VMBO, dat VMBO pleit enkel voor het afschaffen van examens, want de kinderen kunnen ook zonder dat lekker door”leren” als deelnemer aan het MBO en het MBO pakt de projectgelden voor het voorkomen van uitvallers gewoon mee in de begroting. Iedereen weet dat het gelul is, want er is iets gierend mis met de basis. En het proces, het proces vervolgde zonder enig hikken of stoten zijn weg. De papieren ingevuld en de procedures verantwoord.
Nou ja.. zo iets dus… Hinke.
Ik ben een gematigd tiepje
Als ik 1945 zo lees dan voel ik eindelijk dat ik diep in mijn hart toch een gematigd en pragmatisch tiepje ben. Al die vrienden en collega’s die zeggen dat ik zo heftig ben hebben misschien toch ongelijk…..
Ik geef les aan MBO-leerlingen laag niveau. Waar ik kan laat ik horen dat het voorgaande onderwijs onder de maat is, maar ik moet ook verder. Daarom probeer ik er qua Nederlands uit te halen wat er in zit, maar ook mijn collega’s te overtuigen dat ze zich bewust moeten zijn van hun taalgebruik (articuleren, eenvoudige zinnen, controleren of iets begrepen is) en word ik nijdig op boeken die overbodig moeilijke zinnen presenteren. Dat helpt de mensen met een taalhandicap (hoe die ook ontstaan is).
Vergeet niet dat er juist bij ons veel leerlingen rondlopen die helemaal geen voorgaand onderwijs (in Nederland) gehad hebben: vluchtelingen, nieuwkomers, gezinsherenigers enz. Bij hen gaat het verhaal over het falend voorgaand onderwijs niet op terwijl ze toch zo snel mogelijk een beroep moeten leren om zichzelf in ieder geval te kunnen onderhouden.
We moeten slecht taalonderwijs repareren wat we kunnen en ons best doen om -waar dat kan- de taal geen nodeloze drempel te laten vormen.
Goed beeldmateriaal kan een uitstekend leermiddel zijn.
Onlangs heb ik gezien hoe zeer een instructiefilm een goede vervanging van een leerboek kan zijn. Een twaalfjarige moest zich voorbereiden op de theorie van het luchtfles-onderwater-zwemmen. De persoon was Nederlandstalig en haar stonden daarvoor een Engelstalig instructieboek en een Engelstalige instructiefilm ter beschikking. Vanuit de film leerde hij het snelste de leerstof voor het examen. Hier ging het niet zo zeer om gebrekkig leesvermogen als wel gebrekkige taalkennis. maar ik denk dat in beide gevallen goed beeldmateriaal het beste werkt.
Niet vergelijkbaar
Natuurlijk heb je gelijk dat er andere dan taal-wegen zijn die naar Rome leiden.
Dát is ook niet mijn bezwaar tegen het wegnemen van taalbelemmeringen zoals in het VK artikel door de ROC voorzitter verwoord.
Feit is dat een minimale taalbeheersing voor elke Nederlander noodzakelijk is. Beheers je de taal onvoldoende om voor VMBO geschreven leerboeken te lezen, dan is er een probleem. Is dit zo bij 40% van de leerlingen dan heeft heel Nederland een probleem.
Jouw voorbeeld heeft hier geen betrekking op. Sterker nog: jouw voorbeeld heeft bij uitstek betrekking op die situaties waarvoor pictogrammen of beeldmateriaal bij uitstek bedoeld zijn,
Maak taal niet simpeler, maar leg moeilijkheden beter uit
Hinke Douma schreef: “Dat kan misschien door vereenvoudiging van de instructietaal (die is vaak nodeloos ingewikkeld), door meer zaken mondeling uit te leggen, en misschien ook met behulp van audiovisuele elementen als plaatjes en filmpjes”
Met deze drieslag noem je de kern van goed ’taalgericht vakonderwijs’: eventueel vereenvoudiging, maar vooral aanvulling met extra uitleg en eventueel ondersteund door beeld. Het gaat niet om meer taalonderwijs, dat krijgen leerlingen al bij het vak Nederlands, maar om vakonderwijs (wi, bio, ak etc.) met een sterkere aandacht voor taal. Meer aandacht van de leerlingen en van de docent voor talige moeilijkheden bij het leren: het schoolboek, de gebruikte teksten, de uitleg van de docent, de wijze van uitdrukken van de leerlingen. Alle vakdocenten gebruiken immers taal als belangrijkste vervoermiddel van kennis, in woord en op schrift. De ontstane problemen met taalbegrip en -productie bij wiskunde of biologie kunnen niet zomaar bij het vak Nederlands worden opgelost.
(Nog afgezien van het feit dat in menig (v)mbo het vak Nederlands geruisloos is ‘opgegaan’ in de andere vakken. Verdwenen. Verdonkeremaand.)
Zoals je al schrijft: het is niet de bedoeling om moeilijk taalgebruik simpelweg te vervangen door gemakkelijk. Leraren moeten geen Jip-en-Janneketaal spreken met leerlingen met een taalachterstand, want daar leren ze weinig van. De bedoeling is juist dat er voor hen veel te leren is, in alle lesuren. Vereenvoudiging van nodeloos moeilijke taal, akkoord. Maar het gaat vooral om ‘meer zaken mondeling uit te leggen’, toe te lichten, er synoniemen bij te geven, leerlingen op begrip te bevragen en hen over de stof te laten praten, zodat je kunt zien waar de misverstanden beginnen.
Immigratie zorgde voor meer leerlingen met een taalachterstand. Dat is niet de schuld van het onderwijs. Maar het onderwijs is wel verantwoordelijk voor het effectief met die achterstandsleerlingen om te springen.
wie saait, ….
“Maak taal niet simpeler, maar leg moeilijkheden beter uit”
Maar moeilijker maken is blijkbaar geen probleem. Want we nemen tenslotte massa’s Engelse termen klakkeloos over. En die maken de taal weer moeilijker.
Voorbeelden:
‘site’ moet uitgesproken worden als ‘saait’, terwijl er een prima Nederlands woord voor is: stek.
‘file’ is nog ingewikkelder, daar moet je eerst de context zien voordat je weet of het ‘file’ moet zijn of ‘faail’. Voor dat laatste begrip is ook een prima alternatief: bestand.
Wat te denken van ‘nieuwe’ begrippen zoals bijvoorbeeld ‘empowerment’, spreek uit ‘empouwerment’.
En zo kan ik nog wel even doorgaan.
Hebben we al niet moeite genoeg met de reeds ingeburgerde Franse woorden?
Aan de andere kant, de “generatie Einstein” moet zoiets toch wel aankunnen 😉
Taal
Het lijkt wel, of er een besmettelijke golf van dyslectie door Nederland waart. In een klas van 24 leerlingen (MBO niveau 4) heb ik nu 8 leerlingen met een officiele dyslectie verklaring. Al deze leerlingen hebben een VMBO-t diploma. Wat ik echter helemaal niet begrijp, is dat 2 van deze leerlingen een verklaring bij het diploma hebben, dat zij door hun dyslectie een schrijf/lees-achterstand hebben van 4 tot 6 jaar. Dat wil dus zeggen, dat zij nog nauwelijks groep 8 PO halen. Een leerling vertelde, dat hij alle tentames mondeling mocht doen. Hij kan ook nauwelijks een woord correct op papier krijgen. Hoe kun je dan een diploma VMBO op het hoogste niveau halen? En hoe moet het MBO hiermee omgaan?
Met dyslectie voor de klas in het PO
Ik ken een neerlandicus die beweert dat dyslexie geen belemmering hoeft te zijn voor het behalen van een Pabo diploma. Ik heb zo mn twijfels 😉
Dyslecten worden zeer gecompenseerd bij tentamens. Vijftig % extra tije bij elk tentamen. En geloof me, dat is bij veel tentamens werkelijk onzin. Maar men heeft er officieel recht op.
Misschien heeft een dyslect dus wel meer kans van slagen dan een ander.
Such is life
Tja, waarom zou iemand met dyscalculie geen kassamedewerker mogen worden? Of leraar wiskunde? Discriminatie!
50% extra tentamentijd, prima. Maar uiteindelijk moeten ze binnen die extra tijd wel aan precies dezelfde normen voldoen als niet-dyslectische dan wel niet-dyscalculische leerlingen.
Ik als neerlandici zijnde ben er dan ook voor om taalfouten dyslectische leerlingen even streng aan te rekenen als andere leerlingen, en de daaruit voortvloeiende onvoldoendes te pardonneren met een beroep op de formele dyslexieverklaring *). Maar wat nu gebeurt, vind ik te grijs: extra tijd, alternatieve examenvormen, lagere normen – en nu dus ook al lagere beroepsstandaarden? Te zot voor woorden.
Als je dyslecticus bent, of geen benen hebt, kun je toch héél veel beroepen uitoefenen. En sommige niet. Zo is het. Ik kan ook geen econometrist worden, of chirurg. Daar heb ik mee leren leven.
Michel Couzijn
*) Sommige dyslectische leerlingen scoren een onvoldoende die niet voortvloeit uit hun handicap. Deze onvoldoendes horen niet te worden gepardonneerd.