Geef het onderwijs de vrijheid terug

Onderstaand artikel komt uit Trouw van 7 februari 2007.
=============================================
Geef het onderwijs de vrijheid terug

Een parlementair onderzoek naar de problemen in het onderwijs is hard nodig. Leerlingen moeten meer uren les krijgen, en hun leraren kennen.

“Wij willen leren, geef ons ook een kans!” Dat schreven drie studenten- en scholierenorganisaties vorige week in een brandbrief aan de staatssecretaris van onderwijs. Een parlementair onderzoek naar de problemen in het onderwijs? ‘Verspilling van tijd en geld’, vindt de onderwijsvakbond CNV. Ten onrechte. Het wordt juist tijd dat de onderste steen boven komt over twintig jaar onderwijsvernieuwing.

De steen des aanstoots is vooral het ‘nieuwe leren’. Eerst bejubeld, nu verguisd. Nuances ontbreken in discussies, zowel in de Tweede Kamer als in de lerarenkamer.

Studenten en scholieren klagen dat ze bijna geen docenten meer zien. Het klopt dat het aantal ‘contacturen’ over de hele linie gestaag is afgenomen. Dat heeft verschillende oorzaken.

Eén oorzaak zijn de stelselmatige bezuinigingen op onderwijs. Nederland bungelt in Europa nu bijna onderaan als het gaat om hetgeen wij als samenleving over hebben voor goed onderwijs.

Het is een forse gedachtenfout dat je door fusies en schaalvergroting zou kunnen besparen op de onderwijsbegroting. Onderwijs is geen fabriek. Docenten die in grote collegezalen voor een tapijt aan studenten moeten lesgeven houden het snel voor gezien. De studenten trouwens ook. Zij voelen zich verloren en volgen dit soort colleges liever met hun webcam, maar blijven ondertussen met een leeg gevoel zitten. Waar is de visie op goed onderwijs gebleven?

De tweede oorzaak dat leerlingen hun docenten minder zien, ligt bij de politiek. Die heeft er niet goed aan gedaan zich inhoudelijk te bemoeien met goed onderwijs. De vanuit Den Haag opgelegde modellen van basisvorming, studiehuis en nu het ‘competentiegericht leren’, mislukken keer op keer.

De inrichting van onderwijs is een vak apart, we moeten dat overlaten aan de scholen zelf. Er lopen binnen scholen voldoende professionals rond die samen met docenten kunnen bepalen wat goed onderwijs is voor deze groep leerlingen. Onderwijsvernieuwing van onderop blijkt in de praktijk een veel hogere slaagkans te hebben. Laat de politiek zich bezighouden met doelen, resultaatbeoordeling en faciliteiten en geef het onderwijsveld de vrijheid en verantwoordelijkheid terug van de inrichting van het onderwijs.

Goed onderwijs heeft alles te maken met het herkennen en erkennen van diversiteit. Scholen kunnen prima zelf inschatten wat de behoeften en mogelijkheden van de leerlingen en studenten zijn. Vele wegen leiden naar Rome. De ene groep vraagt meer begeleiding, de ander wil het juist eerst graag uitzoeken.

Het grappige is dat je daarmee ook recht doet aan de verschillen onder docenten. De één is wat meer gids en expert, de ander blinkt uit als coach. Het feit dat mensen verschillend zijn, creëert juist mogelijkheden en kansen.

Maar er is nog een oorzaak voor de huidige problemen in het onderwijs. Het gemis aan contacturen is óók een gemis aan vorming. We leven in een wereld die bol staat van bits en bytes, een kluwen aan feiten en meningen, van ‘ieders waarheid is gelijk’. Dat creëert verwarring in de hoofden van jonge mensen en een hongergevoel in de ziel. Vorming gedijt in een setting van veiligheid en vertrouwen. Van persoonlijk gekend worden en een docent die je na verloop van tijd als rolmodel goed leert kennen (contacturen!)

Een docent die leerlingen kan boeien, zal hen wegvoeren van hun eigen wereldje, en nieuwe horizonten bieden. En dat niet vrijblijvend, maar dwingend. Niet voor niets praten we over ‘onderwijs genieten’. “Je kan een leerling alleen begeesteren door iets waar je zelf enthousiast voor bent, vuur steek je aan met vuur”, aldus pedagoog professor Hans van Crombrugge.

Veel leerlingen en studenten verlangen naar dit soort onderwijs. Lessen waarbij je op het puntje van de stoel gaat zitten. Studenten die na de les de leraar blijven bevragen. Via zelfstandige opdrachten, stages of leergames kan in een veel sneller tempo (en vooral leuker) geleerd worden bij het vergaren van praktische kennis en vaardigheden. Maar de ziel wil gevoed worden door een wenkend perspectief. Onder het luide protest klinkt ook de stille vraag: ‘leid onze zielen in deze richtingloze samenleving!’.

De auteur, Bert Godschalk, is onderwijsinnovator van de Christelijke Hogeschool Ede.
============================================