Gratis schoolboeken een dure oplossing?

Schoolbesturen dreigen klassen te vergroten, schoolboeken te schrappen of zelfs leraren te moeten ontslaan als het kabinet niet meer geld beschikbaar stelt voor de invoering van gratis schoolboeken, zoals in 2008 de bedoeling is.
Dat stellen de VO-raad en de Groep Educatieve Uitgeverijen in een reactie op de versnelde invoering van gratis schoolboeken op het voortgezet onderwijs (VO).
Het kabinet wil de schoolboeken volgend jaar al gratis laten verstrekken. Daarvoor heeft het 211 miljoen euro beschikbaar gesteld, bovenop de tachtig miljoen euro die tot nu toe werd uitgekeerd aan ouders als bijdrage in de kosten als zij niet kunnen betalen.
Maar volgens de VO-raad is dat bedrag bij lange na niet voldoende. ”Er is minstens 330 miljoen euro per jaar nodig. Als er geen geld bij komt, dan gaat dit ten koste van de kwaliteit van het onderwijs,” stelt een woordvoerder van de VO-raad. Het risico bestaat dat schoolbesturen besluiten het gat te vullen door meer leerlingen in een klas te stoppen, leraren te ontslaan, minder achterstallig onderhoud aan hun panden te doen en niet meer te investeren in onderwijsvernieuwingen. ”Want het geld moet ergens vandaan komen.”
Ook de Groep Educatieve Uitgeverijen (GEU) luidt de noodklok. De uitgeverijen gaan er zelfs van uit dat er minimaal 350 miljoen euro per jaar nodig is. Een woordvoerder: ”Zeker scholen die vaste contracten hebben lopen met leveranciers komen in de problemen. Want als zo’n pakket nu meer dan driehonderd euro kost, dan kunnen ze dat straks niet meer kopen.”
Daarbij vreest de GEU dat het beperkte budget scholen doet beslissen geen vernieuwende lesmethoden meer aan te vragen.
Het ministerie gaat ervan uit dat ieder schoolpakket gemiddeld voor 308 euro te koop moet zijn. ”Wie betaalt, bepaalt,” stelt een woordvoerder. Het is volgens hem aan de scholen om de krachten te bundelen en samen te bekijken hoe ze voor minder geld toch dezelfde kwaliteit boeken in kunnen slaan.
Uit een eerder onderzoek onder schoolbesturen dit jaar in opdracht van het GEU bleek dat de helft van alle besturen verwacht geld te kort te komen op de schoolboeken. Vooral grote scholengemeenschappen zouden in de financiële problemen komen.
Aldus het Parool van vandaag.
Waar niemand over spreekt is of het werkelijk zo verstandig is de schoolboeken gratis te maken.
Het is voor ouders met schoolgaande kinderen weliswaar een behoorlijke lastenverlichting, want nu gaat zelfs de buurman zónder schoolgaande kinderen meebetalen aan de schoolboeken van jouw kinderen.
Nu is de situatie zo dat de leerling een deel van zijn boekenpakket kan huren en een deel, de werkboeken, moet kopen. Hij zal het niet in zijn hoofd halen in de gehuurde boeken te schrijven, te kladden of daar slordig mee om te gaan. Immers dan zouden die boeken bij teruggave aan het einde van het jaar door de boekenleverancier geweigerd worden.
Nu maakt dat niet meer uit.
De boeken worden vanaf het komend jaar toch gratis en wat gratis is, is van nul en geen waarde.
Nu gaan de (huur)boeken gemiddeld drie jaar mee. Vanaf volgend jaar nog maar één jaar. Of heb ik dat verkeerd begrepen en worden de boeken alleen maar geleend en kunnen ze ook in de toekomst nog geweigerd worden?
Zo niet, dan zijn gratis schoolboeken in werkelijkheid een dure oplossing.

46 Reacties

  1. Niet meer investeren
    in: [… ”Er is minstens 330 miljoen euro per jaar nodig. Als er geen geld bij komt, dan gaat dit ten koste van de kwaliteit van het onderwijs,” stelt een woordvoerder van de VO-raad. Het risico bestaat dat schoolbesturen besluiten het gat te vullen door meer leerlingen in een klas te stoppen, leraren te ontslaan, minder achterstallig onderhoud aan hun panden te doen en niet meer te investeren in onderwijsvernieuwingen.]

    Deze woordvoerder is weer eens hopeloos in de war: leraren ontslaan, klassen vergroten en niets doen aan het onderhoud van een school: dat is toch juist de kern van de onderwijsvernieuwingen? Hoezo wil hij daarnaast dan ook nog eens bezuinigen op de vernieuwingen?

    Nou ja, alsmaar dreigen en dreinzen in plaats van eens *positief vooruit te kijken* bij het oplossen van moeilijke plannen, is dat nu niet ondermaats? Van ons wordt altijd gevraagd, als wij de broeksriem moeten aanhalen, of we het niet van de goede kant kunnen bekijken. Deze mentaliteit is er een die de VO raad zelf niet kent. Ik heb ze alleen maar horen dreigen: grotere klassen, mindere leraren. Bij alles wat het kabinet heeft gezegd zijn ze gaan grommen: de kleine schooltjes zouden juist de dupe worden van de bezuinigingen, enz.
    Ik kan me hier zo boos over maken!

    Weet je wat? Ze gaan zelf maar eens bezuiningen: schaam je, VO-raad, dat de kinderen waar je verantwoordelijk voor bent zo slecht les krijgen. Overschreeuw je eigen matige beleid maar niet!

  2. Eindtermen moeten per jaarlaag vastliggen ivm prijs schoolboeken
    Wat ik graag zou willen, is dat Plasterk beslist dat de eindtermen op termijn per jaarlaag vast gaan liggen. Nu worden bijv. in de onderbouw allerlei thema’s (bijv. “natuurrampen” bij AK) door de verschillende methodes/leerboeken behandeld in verschillende jaarlagen.

    Dat is niet alleen nadelig als een leerling van school wisselt en daardoor dingen dubbel of helemaal niet behandelt krijgt; we kunnen er als sectie ook niet voor kiezen om voor klas 1 methode A te nemen, voor klas 2 toch maar methode B en voor klas 3 de meer geschikte methode C. Terwijl dat juist de concurrentie flink zou kunnen bevorderen en de prijs doen verlagen. Het zou zo voor docenten ook makkelijker worden om zelf lesboeken te schrijven: vrijwillig, betaald door de school (die immers geld uitspaart), of als particulier commercieel project.

    • Schoolboeken zijn
      vaak onnodig duur. Er wordt in het onderwijs wel meer slordig omgegaan met budgetten zeker als het drukwerk betreft. Misschien is het een idee om de gedrukte lesstof zo sec mogelijk aan de leerlingen aan te bieden. Centraal betaald? Dan ook centraal aanbieden. Boeken in a4 formaat, zonder duur plaatwerk en driekleurendruk ( ook goed voor het milieu) en de plaatjes laten bekijken op school of via een schijfje.
      Anders wordt dat gratis boekenplan een gigantische kostenpost. Nu drukt het boekenbudget nog dat van de ouders, die vaak genoeg te maken kregen met verplichte aanschaf van duur uitgegeven boeken, die vervolgens helemaal niet werden gebruikt.
      Inderdaad, alles wat gratis is, heeft geen waarde. Op zijn minst moet men op een of andere manier een systeem inbouwen, waardoor de studenten zuinig met hun boeken omgaan.

      • Twee vliegen in één klap
        Beperk de boeken tot de “bare essentials” in zwart-wit.
        Gebruik de les voor de noodzakelijke uitleg en toelichting; door de leerlingen via aantekeningen over te nemen. Gebruik het huiswerk voor oefening en voor zelf gewenste kleurplaatjes.
        Voor bevoegde leraren is er dan weer werk aan de winkel en voor leerlingen wordt het dan weer nuttig om in de les op te letten en mee te doen.
        Wie wijst trouwens de tweede kamer op het ridicule gehalte van hun plan?

        • Dat doe jij zelf
          Wie hen daarop gaat wijzen? Dat doe jij zelf; die lijst met kamerleden en hun contactgegevens staat op deze website.

          Alleen ben ik bang dat het in dit geval weinig zin heeft. PvdA en CDA waren vlak vóór de verkiezingen, hongerig naar kiezers, al voor die gratis schoolboeken. En het staat ook in het regeerakkoord. En het fungeert als een soort van afweer tegen de Hard-Werkende-Nederlander-merkt-maar-niets- van-de-economische-groei verwijten van rechts.

          En dus delft het onderwijs weer eens het onderspit in de afweging met andere belangen. Mijn enige hoop is dat Plasterk, bij het met de stofkam door zijn begroting gaan op zoek naar die 1 komma nogwat miljard, ineens op die gratis schoolboeken stuit, en denkt: “hééé…”

  3. Infantilisering van het beroep
    Zou het kunnen zijn dat de prijs van het schoolboek is opgestuwd door de infantilisering van het docentschap?
    Ik herinnner mij jarenlang les te hebben gegeven volgens m’n eigen methodiek en aan de hand van de door de overheid strikt vastgelegde exameneisen. Daar kwamen geen andere boeken aan te pas dat die de lesinhoud betroffen. Toen werd er van het ene op het andere moment ergens besloten dat de docent daar niet slim genoeg meer voor was. Of dat met de nieuw opgerichte lerarenopleidingen te maken had – U weet wel, twee vakken tegelijk en meer didactiek dan vakinhoud – ligt voor de hand.
    In ieder geval werd van het ene op het andere moment besloten dat lesgeven volgens een zelfbedachte methode niet meer kon.
    Er moest project- en thematisch onderwijs gegeven worden, vooral ook vakoverschrijdend. Het werd steeds oppervlakkiger en stompzinniger. Alle klassen moesten exact dezelfde stof en repetities voorgeschoteld krijgen en de docent moest de werkopdrachten volgen die door onderwijsbureau’s ergens in het land waren ontwikkeld en via de uitgever de scholen werden binnengeloodst.
    Dat werden die dure boeken.
    Wanneer nu en in de toekomst de docenten beter worden opgeleid, kunnen de boeken waarschijnlijk ook weer dunner worden.

  4. Goedkoop wordt duurkoop
    Waarom ik het geen goed plan vind:

    1. Secties kunnen niet langer onbezwaard kiezen voor wat zij het *beste* boek op de markt vinden. Gezien het belang van het schoolboek als leermiddel, en de relatief lage kosten van schoolboeken op de totale onderwijskosten per leerling, vind ik dat leerlingen recht hebben op wat hun leraar het *beste* boek op de markt vindt. Niet een schoolboek dat uit een onbekende afweging tussen prijs en kwaliteit naar boven is gedreven.

    2. De financiële prioritering van schoolleidingen is niet te vertrouwen. Het is zeer de vraag of zij het belang van ‘het beste boek’ financieel zullen erkennen, en of er geen sprake zal zijn van oneigenlijke druk op secties of leraren. De te behalen bezuiniging weegt niet op tegen eventueel kwaliteitsverlies plus bezwaarde arbeidsverhoudingen.

    3. Een deel van de docenten stelt toegevoegd materiaal op prijs (extra toetsen, werkboeken, videobanden, cd-roms etc.), een ander deel verafschuwt het. Tot nu toe kon ieder z’n meug krijgen; bij een verplichte versobering van dit aanbod kan een deel van de docenten niet meer het onderwijs geven dat zij wensen.

    4. Het plan biedt een selectief voordeel bij een algemeen nadeel. Ouders met een gezinsinkomen tot modaal (ca. 30.000 euro) konden altijd al volledige vergoeding krijgen (578 euro); zij winnen niets bij het plan. Voordeel hebben alleen bovenmodale gezinnen met schoolgaande kinderen. Aangezien het kabinet de middeninkomens in de min zet, profiteren netto alleen de driemaal modale gezinnen met kinderen. Zij ontvangen hun voordeel uit de belastingafdracht van *alle* Nederlanders, beneden- en bovenmodaal, met en zonder kinderen.

    5. Het belang van het schoolboek als leermiddel neemt alleen maar toe met het aantal matig opgeleide c.q. on(der)bevoegde docenten. Er zouden natuurlijk geen matige docenten moeten bestaan, maar zolang die er zijn, vinden geïnteresseerde en begaafde leerlingen voor matig onderwijs compensatie in een goed schoolboek.

        • De sektie?
          wordt bij haar keuze van studieboeken zwaar beïnvloed door directie en managers.
          Op grond van allerlei overwegingen worden boeken ‘aangeraden’ die goed in de markt liggen en afwijkingen van hun adviezen zijn geen lang leven beschoren. Zoals Ford het zei “je mag alles kiezen wat je wilt, als het maar … is.

      • Het beste boek…
        ..is m.i. een bondig boek (examenstof) gekoppeld aan een inspirerende docent, die de stof mijlenver overstijgt.

        • Zoveel hoofden, zoveel zinnen
          Ik herinner mij enkele ‘orerende’ leraren (bij Geschiedenis en bij Nederlands, mijn eigen vak) waar veel van mijn klasgenoten mee wegliepen, maar waar ik een ontzettende hekel aan had. Ik leerde niks van die voortdurende woordenkabbel, soms doorspekt met de nodige zelfingenomenheid en hun soort van humor. Gelukkig was er een goed schoolboek waar ik veel en graag in las, en waar ik uiteindelijk veel van heb geleerd. De keuze voor mijn eigen schoolvak is louter gebaseerd op schoolboeken en het vele andere schriftelijke aanbod op het gebied van onderwijs Nederlands; op een enkeling na had ik geen echte inspirerende voorbeelden.

          Nu ben ik natuurlijk niet maatgevend, maar die adorerende klasgenoten zijn dat toch ook niet. Ik had ook medestanders in mijn afkeer van de praatzieken. Ik wil maar zeggen: wat de ene leerling op prijs stelt, irriteert een ander; wat de een inspireert, laat de ander lauw. Natuurlijk wil je als leraar ergens een optimum bereiken. Maar dat neemt niet weg dat goed schriftelijk materiaal een nuttige aanvulling is op de kwaliteiten van de docent.

          Al is het maar omdat je leerlingen aanmerkelijk meer uren in je vak horen te steken dan jij ze voor je neus hebt. Ik maak me sterk dat van de studielast van een vak de leerlingen een aanmerkelijk groter deel doorbrengen met het schoolboek als met de leraar voor hun neus. Zelfs het beste boek kan een goede leraar niet vervangen, maar voor een matige docent (of bij een slechte match tussen leer- en onderwijsstijl, zoals hierboven geschetst) kan een goed boek een behoorlijke compensatie bieden.

          Kortom, een ‘bondig boek met examenstof’ en de docent daarbij als onmisbare exegeet en inspirator is een vorm die lang niet alle leerlingen past – en eisen stelt waaraan lang niet alle docenten voldoen.

          • Het karakter van een syllabos
            Ter voorkoming van misverstanden. In het parallelblog over schoolboeken heb ik een pleidooi gehouden voor het werken met (school)syllabi die veel soberder zijn dan de huidige leerboeken. Maar het is niet mijn bedoeling dat dat compendia worden. De syllabus moet weliswaar beknopt zijn maar toch nog zo geschreven zijn dat een leerling hem zelfstandig kan doorwerken. Sommige leerlingen leren immers het gemakkelijk uit boeken. Anderzijds moet aan een leerling die ziek geweest is een efficiente methode geboden worden om weer bij te komen.

        • Vrome wens?
          Docenten die de stof mijlenver overstijgen zijn schaars aan het worden.
          Teveel docenten zijn al blij als ze zelf het boek een beetje snappen; laat staan dat ze in staat zijn om hun eigen boek te schrijven. Daarom vrees ik dat dit ideaal niet meer haalbaar is.

          • Nou ja, Hendikush!
            Ik weet niet in wat voor een wereld jij leeft, maar ik ken er legio.
            Het beroemde Haganum en VCL in Den Haag hebben nog een groot aantal gepromoveerde docenten in dienst.

          • gepromoveerden
            in het onderwijs vormen wel degelijk een uitstervend ras in grote delen van Nederland. Was het lang geleden de gewoonte om gepromoveerden tot rector te verkiezen, tegenwoordig worden ze door de leiders van het managementteam liever buiten de school gehouden.

          • Laten gepromoveerde docenten..
            ..dan een uitstervend ras zijn, docenten die mijlenver boven leerstof zijn uitgestegen zijn talrijk en zullen bij de beoogde verbeterde lerarenopleidingen alleen maar toenemen.

      • Stipulatieve definitie van het *beste* boek
        Hendrikush schreef: “Het beste boek, wat is dat?”

        Zoals ik al schreef: het boek dat hun leraar het *beste* boek op de markt vindt. Je mag aannemen dat dit boek zijn onderwijs het beste steunt. De keuze wordt doorgaans per sectie gemaakt, om ovidente redenen. Het hoeft ook geen betoog dat het van sectie tot sectie verschilt wat men het *beste* boek op de markt vindt. Het feit dat je als sectie de vrije keus hebt, is een groot goed – dat veel docenten binnenkort pijnlijk gaan missen, vrees ik.

        Hiermee impliceer ik niet dat het *beste* boek op de markt altijd of vaak het *duurste* boek is. Ik *weet* niets over de relatie tussen prijs en kwaliteit op het gebied van schoolboeken. Ook al omdat ‘kwaliteit’ dus vaak een kwestie van voorkeur is. Al zal net als bij andere producten een hogere kwaliteit een grotere investering vragen. ‘Extra’s’ kosten altijd meer geld – zowel aan de uitgever als aan de afnemers.

        Ik wil slechts het nadeel onderstrepen van secties dwingen de prijs als keuzecriterium stevig mee te wegen, wellicht zelfs te laten prevaleren, bij hun keuze van een schoolboek. Een tientje meer of minder maakt op de totale kosten voor een jaar onderwijs aan het kind niet uit. Leraren dwingen genoegen te nemen met een kwalitatief minder boek omdat hun schoolleiding hun eerste voorkeur niet toestond, is dan een hoge prijs.

        Ook vermoed ik dat de onderwijsbestedingen op andere punten veel harder gestegen zijn dan de kosten voor het primaire proces (leerling, leraar, schoolboek, klaslokaal). En dat de luxe bestedingen die ouders anno 2007 voor hun kroost doen een veelvoud bedragen van de gestegen kosten van het schoolboek.

        Kortom, de te bereiken bezuinigingen via de ‘gratis schoolboeken’ zullen tegenvallen, terwijl de prijs die leraren betalen hoger is dan men vermoedt. Gewoontegetrouw hebben we voor dit nieuwe beleid geen evaluatiecriteria of -termijn afgesproken, zodat we bij tegenvallende resultaten niks kunnen terugdraaien.

        • schoolboeken
          Dit is weer zo’n ondoordachte actie, die vooral bij de kiezers sympathie moest wekken. Waarom dit geld niet in goed opgezette boekenfondsen gestoken? Je kunt dan de kosten voor de ouders tot een minimum beperken, de leerlingen moeten zuinig zijn met de boeken (anders wordt het alsnog betalen), de vaksekties kiezen hun eigen boeken en de grote schoolboekenhandels krijgen wat minder macht (en winst).

          • Eigen boeken
            Een nog niet genoemd bezwaar tegen huurboeken is dat menig leerling graag boeken waarin hij alles direct kan terugvinden mee wil nemen naar een hogere klas. Soms heeft een boek ook emotionele waarde. Bovendien is het fijn als je in je boek kanttekeningen kunt maken. Maar mocht een school teksten willen gebruiken waarvoor auteursrechten betaald moeten worden dan zou het nog mogelijk moeten zijn dat de teksten digitaal en afdrukbaar verkrijgbaar zijn zodat ze in een syllabus gebundeld of verwerkt kunnen worden. De school kan dan een rekening per leerling krijgen zodat met hergebruik van outprints geen auteursrechten omzijld kunnen worden.

  5. Kernstof en inspiratie
    Ik denk dat het goed is de kernstof niet onder te laten sneeuwen door een brei van plaatjes en bijzaken.
    Bovendien heeft iedereen voorbeelden van docenten die werelden voor hen ontsloten of die hen inspireerden voor de rest van hun leven, een van de kerntaken van een school.
    Laat de overheid het eerste doen, doet een goede school het tweede.

  6. gratis schoolboeken: een doemscenario
    Ik heb op dit forum al eerder het doemscenario geschetst dat zich zal ontrollen als schoolboeken gratis worden. Nu schoolboeken definitief gratis wórden zal ik dit scenario even herhalen:

    1. Uitgevers verliezen de rem op de prijzen omdat men zijn geweten kan sussen met de gedachte dat de ouders niet meer opdraaien voor de kosten;

    2. de prijzen rijzen (dus) de pan uit; hierbij doet het er niet toe dat er ook geen echte concurrentie bestaat tussen uitgevers van schoolboeken, maar dit terzijde;

    3. na een aantal jaren moet er bezuinigd worden omdat het economisch tegenzit; iemand merkt op dat die gratis schoolboeken wel erg duur zijn (i.p.v. nu 250 miljoen dan 750 miljoen);

    4. de gratis schoolboeken worden afgeschaft maar de hogere prijzen blijven en worden dan opgebracht door de ouders;

    5. iedereen verliest, behalve de uitgevers: Ouders, belastingbetalers, het onderwijs. De lachende derden, de uitgevers, worden nog rijker dan ze al zijn.

    Het is wrang, maar zo zal het gaan.

    • Geweten???
      Ik kan niet oordelen over je doemscenario, maar dat uitgevers het zielig voor de ouders zouden vinden dat de schoolboeken zo duur zijn, dat lijkt me wel een hele positieve inschatting van het geweten van de uitgevers.
      Zij zullen in alle gevallen de boeken zo duur maken als de markt toe staat.

      Bij boeken die de ouders moeten kopen en betalen is er geen rem op die kosten omdat de school het voorschrijft en die heeft geen direct belang bij de prijs. Er is in dat gevel dus helemaal geen echte markt.
      Wat er nu gaat gebeuren weet ik eerlijk gezegd niet, maar veel slechter dan de huidige situatie kan het niet zijn. Dure boeken met veel plaatjes die inhoudelijk weinig extra’s bieden boven meer sobere boeken. Ze brengen niet eens sobere boeken uit omdat men denkt dat het voor de lln zoveel leuker is als het er uit ziet als de Donald Duck of de Break-out. Geld is geen probleem, de ouders betalen wel.

  7. Gratis iLiad
    Gratis *iLiad*, dat is de oplossing. Zie ook de discussie *hier*.

    ‘Het contrast van het beeldscherm van de iLIAD is vergelijkbaar met dat van gerecycled papier (wit papier heeft 90% reflectie, de e-reader 35%). Op den duur komen er full colour e-readers, die sneller zijn, betere mogelijkheden kennen voor invoer met behulp van een pen (zoals ook betere handschrift-herkenning). Het huidige apparaat is met andere woorden een eerste-generatie-apparaat, maar volgens iRex natuurlijk nu al heel goed bruikbaar. De iLIAD heeft geen verlichting (‘backlight’), want dat zou de machine dikker maken. Het apparaat is nu net zo bruikbaar als een boek: om te lezen is er omgevingslicht nodig.’ *Lees verder…*, zoek op ‘Iliad’ (op de verrekijker klikken).

  8. De meesten ….
    …zetten vraagtekens bij gratis schoolboeken.
    De meerderheid is ook voorstander van gecomprimeerde lesboeken zonder al te veel franje.
    Alleen Couzijn laat het in ’t midden. Seger wil een syllabus en Adios digitaal.
    Em70 wil de eindtermen per jaarlaag vastleggen, maar ik denk dat iedereen dat wil.
    De meesten wantrouwen de uitgevers en boekverkopers.

    • boekverkopers
      Hals,
      Bij het algemene boek hebben boekverkopers een onderhandelingspositie. Bij het schoolboek zijn de boekverkopers praktisch uitgeschakeld door de GEU. Daarom zijn er nog maar een paar grote spelers zoals Van Dijk, De Vries e.d. Voor een gewome boekverkoper is er al lang geen droog brood meer aan schoolboeken te verdienen.

  9. “Gratis” populisme
    Voor wc-papier betaal je graag, maar voor zoiets banaals als schoolboeken natuurlijk niet.

    Gratis schoolboeken: een populistische maatregel waaruit een grote verachting spreekt voor het onderwijs.

    “Gratis schoolboeken” – die bestaan trouwens niet. Bedoeld wordt dat de ouders niet meer betalen voor de boeken, maar de belastingbetaler (en de ouders als belastingplichtigen).

    Politici en uitgevers brengen samen een toast uit: de één wint stemmen, de ander bergen geld. De sfeer in het restaurant is opperbest. Buiten loopt Jan Doedel die het allemaal betaalt.

    • Dat staat boven ..
      ….maar dan netjes.
      Ik snap niet hoe jij langs de moderator geglipt bent.
      Mij lukt dat niet.

    • Gratis schoolboeken? Misschien toch niet zo’n gek idee?
      Het klopt natuurlijk dat “gratis” niet bestaat en dat iemand anders het dan betaald…. Dat hoeven trouwens niet persé belastingbetalers te zijn.

      Er bestaan al een poosje “gratis” studieboeken (voor hoger onderwijs) die door het bedrijfsleven betaald worden (via advertenties).
      studentensupport.nl/

      Misschien minder geschikt voor vo, maar het is iets om eens over na te denken. En er zijn andere creatieve manieren. B.v. schooloverstijgende docententeams die hun eigen methode maken. Het geld gaat immers naar de scholen, dus kan het best financieel aantrekkelijk worden voor scholen om daar in te investeren. I.p.v. dat “alle macht” bij de uitgevers komt te liggen zou de macht van de uitgevers zou wel eens sterk kunnen verminderen door deze maatregel.
      Even creatief doordenken en de verschillende mogelijkheden op een rijtje zetten…. Misschien is het dan toch niet zo’n gek idee..

      • Auteursteams door de school betaald?
        Hmmm… interessant. Laat ik even een rekenvoorbeeldje op los.

        Stel dat de secties Nederlands van 10 scholen besluiten samen leermiddelen te ontwikkelen. De 10 scholen ontvangen allemaal geld uit Den Haag voor de te maken kosten voor leermiddelen (‘gratis schoolboeken’), laten we zeggen zo’n 25 euro per leerling per vak (netto kosten per jaar; materiaal van 100 euro over vier jaar afgeschreven; ’t is maar een rekenvoorbeeld). Op de 10 scholen zitten samen zo’n 10.000 leerlingen en de scholen incasseren samen elk jaar dus 250.000 euro voor de leermiddelen Nederlands. Dat is ongeveer 5 fte, ofwel 5 mensen full-time aan het werk om de leermiddelen te maken, te beheren, te herzien en aan te vullen etc. Van alle 10 de scholen dus een docent half-time bezig met dit mooie werk. Hierbij ‘vergeet’ ik even het technische beheer via het web.

        Je hebt hier een goed punt te pakken, Ranja.

        Niet dat we de moeilijkheid en het belang van dit werk moeten onderschatten. Ik heb zelf vijf jaar deel uitgemaakt van een auteursteam voor een schoolboek (Nederlands onderbouw) en geloof me: dat is moeilijk en arbeidsintensief werk, en gelukkig ook heel leerzaam. Ik denk dat mijn financiële verdiensten uit de opbrengst samen toch wel op een hele euro per uur kwamen ;-), dus ook in dit opzicht zou de door jou voorgestelde figuur veel gunstiger kunnen uitpakken voor leraren met interesse voor materiaalontwikkeling.

        De uitgevers hebben dan het nakijken. Omdat lang niet alle scholen voor deze figuur kiezen, zal het nadeel zijn dat de boeken die zij wél blijven uitgeven, in prijs stijgen.

        • Schoolmethoden?
          Gelukkig wordt er eindelijk over methoden gediscussieerd.
          Schoolboekuitgevers doen aan kartelvorming. Ze hebben de afgelopen paar jaar de markt onderling verdeeld, zodat er niet al te veel concurrerende methoden uitkomen. Bij de grote uitgeverijen die ik ken krijgen de mensen die voor een vak verantwoordelijk zijn (de vak-uitgevers) steeds minder bewegingsruimte. Ze moeten niet op kwaliteit letten, maar voor een zo groot mogelijke afzet zorgen. Dat heeft geleid tot veelkleurige, opgepimpte methoden met een slordige inhoud. “Net tijdschriften!”, riepen mijn leerlingen vorig jaar toen ze nieuwe uitgaven voor de tweede fase 2007 zagen. Tijdschriften ogen als smakelijke hapjes. Fastfood dus.
          De uitgevers willen dure methoden. Toen ik de Nederlandse uitgevers die mijn boek wilden uitgeven, zei dat ik een sobere uitgave wilde, zo goedkoop mogelijk, vonden ze dat niet zo verstandig. “Leraren vallen op leuke, mooie boeken, de prijs doet er voor hen niet toe”.
          (Ik heb mijn nieuwste boek dan ook bij een Belgische uitgever uitgebracht. Die weet hoe de Nederlandse schoolboekenmarkt verpest is.)
          Ik denk niet dat scholen hun eigen methoden moeten maken (al zal xerox daar flink aan verdienen). Zelfs op 10 scholen samen zijn er niet genoeg begenadigde schoolmethodenschrijvers te vinden. Wat wel moet gebeuren dat de uitgevers duidelijk moet worden gemaakt, dat we gebaat zijn met betaalbare boeken van hoge kwaliteit zonder overbodige dure franjes.

          • Correlatie resultaten – methode
            Is er eigenlijk ooit onderzocht of er een bepaalde correlatie bestaat tussen methode/lesboek A, B en C van een bepaald vak, en CSE-uitslagen? De kwaliteit van de docent kan daar natuurlijk achter zitten als veroorzaker. Lijkt me op zich wel interessant, maar gegevens zullen wel moeilijk te vinden zijn, en verband lastig te onderzoeken of misschien niet zo sterk.

            Wat ik niet snap is de hierboven geuite stelling: “boeken van uitgevers worden duurder zodra er meer zelfontwikkelde methodes komen.”

            Hoe werkt dat dan? Drijft concurrentie juist de prijs niet omlaag? Zouden uitgevers juist hun eigen graf niet graven als ze hun prijzen gingen verhogen als er meer goede, goedkope alternatieven zouden gaan verschijnen?

            Commerciële software wordt toch ook niet duurder als er betere gratis alternatieven komen? (OpenOffice, Linux-Ubuntu). Of gaat deze vergelijking mank?

          • Is gedaan
            Correlatie methode met CSE uitslagen is inderdaad gedaan. In California bijvoorbeeld (zie hier op de BONsite). Ik meen me te herinneren dat het CITO een tiental jaar terug gekeken heeft naar rekenmethoden en uitslagen van de CITO toets.

          • goed boek
            Ook al heeft hij het beste boek, de slechte leraar zal er waarschijnlijk niets van bakken. Een goede leraar kan het zonder boek.

  10. Belangrijke oorzaak
    Belangrijke oorzaak van die gestegen boekenprijzen zijn de onderwijsvernieuwingen: de invoering van de basisvorming en de tweede fase in havo en vwo. Die maatregel heeft geleid tot een grotere omvang van het boeken pakket. Beschikte een gemiddelde scholier in 1997 nog over zestien boeken, na de start van de tweede fase liep dit op tot 25. Ook bevatten boeken steeds meer foto’s en andere prijzige illustraties, dit om het onderwijs op te leuken en beter te laten aansluiten bij de huidige computer en kijkcultuur.
    De belangrijkste oorzaken van de prijzige schoolboeken lijken echter het slecht functioneren van het vraag en aanbod mechanisme en de gebrekkige marktwerking. Er bestaan per vak meerdere leermethoden. Die leermiddelen (boeken, cd-roms, dvd’s) verschillen per methode nogal in prijs. Welke methode een school volgt, bepalen de vakdocenten. Die letten niet op de kosten.
    Onderzoek van de Consumentenbond bracht die prijsverschillen nog eens aan het licht. De bond vergeleek de kosten van een boeken pakket voor een veel gekozen richting in het derde jaar van de havo van verschillende scholen. De huurprijzen varieerden van 195 tot 487 euro. Bij koop lagen de bedragen tussen de 581 en 959 euro.

  11. Op de schoolboekenmarkt…
    (Vervolg)
    Op de schoolboekenmarkt maken vier grote uitgeverijen de dienst uit: Wolters- Noordhoff, Thieme-Meulenhoff, Nijgh- Versluys en Malmberg. Zij bestrijken 80 procent van de markt. In de educatieve boekhandel is zelfs sprake van een verkapt duopolie. Van Dijk Educatief uit Kampen is marktleider met 45 procent, gevolgd door Iddink uit Ede met 20 procent.
    Een markt met slechts een handjevol dominante spelers en aantrekkelijke winstmarges: dat moet meer ondernemers lokken. Niet dus. Dat komt door de hoge toetredingsdrempels. Neem de uitgevers. Een nieuwe leermethode ontwikkelen is kostbaar en riskant. De kosten kunnen in de miljoenen lopen. Wordt zo’n methode niet geadopteerd dan is dit weggegooid geld. En een nieuwe boekhandel zou meteen heel groot moeten beginnen om met de bestaande te kunnen concurreren.
    Het geringe aantal spelers op de schoolboeken markt heeft de aandacht van de Nederlandse Mededingingsautoriteit. De concurrentiewaakhond neemt de sector dit jaar onder de loep. Aanleiding vormt het wegvallen van de vaste boeken prijs voor schoolboeken.
    Deze maatregel was bedoeld om de concurrentie te bevorderen, waardoor de prijzen zouden dalen. Maar de adviesprijzen gingen vorig jaar met 4 à 5 procent omhoog. Met dank aan de fiscus, die het btw-tarief voor elektronische leermiddelen zoals cd-roms opkrikte van 6 naar 19 procent.

  12. Robbert Dijkgraaf in NRC Handelsblad
    “De 300 miljoen euro gaat ten koste van het onderwijs.
    Gratis schoolboeken zijn een leuke opsteker voor de consument, maar vormen een kostenpost voor het onderwijs. Niet doen dus”, zegt Robbert Dijkgraaf in NRC Handelsblad van 28 september 2007.

Reacties zijn gesloten.